Գիրը կը մնայ, նաեւ չգրուածը

Քաղաքակրթութեան նուաճումներու դիմաց մարդոց մտաբերած առաջին խորհուրդներէն մէկը եղաւ «աշխարհ փոքրացաւ» համոզումը։ Շոգենաւերը շատ աւելի արագընթաց էին բաղդատմամբ առագաստանաւերու։ Շոգեկառքերը նոյնպէս։ Վրայ հասաւ պէնզինով բա­նող շար­ժակնե­րը։ Ճա­նապարհնե­րը հա­մապա­տաս­խան կեր­պով աս­ֆալթա­պատուեցան եւ շա­բաթ­նե­րով հա­շուող հե­ռաւո­րու­թիւննե­րը սկսաւ օրե­րով հաշ­ւուիլ։ Իսկ գա­լով մեր օրե­րուն, այդ նոյն ճա­նապարհնե­րը կը հաշ­ւուին ժա­մերով, նոյ­նիսկ թղթա­տարու­թեան պա­րագա­յին վայրկեան­նե­րով միայն։

Աշ­խարհ փոք­րա­ցաւ եւ քրտաբ­նակ սահ­մա­նամերձ տա­րածքնե­րու մէջ զի­նուոր­նե­րու փամ­փուշտով սատ­կած քա­նի մը ջո­րիի մա­սին մար­դիկ նոյն պա­հուն մեկ­նա­բանու­թիւններ կ՚ընեն հա­տելով ով­կիանոս­նե­րը։

Մա­մուլ բա­ռը իր յօ­րինուած օրե­րուն կը բացատրէր գրա­ւոր լրա­տուա­միջոց­նե­րը։ Ապա գրա­ւորին վրայ աւել­ցաւ ձայ­նա­ւորը եւ աւե­լի ետք ալ ապ­րե­ցանք նկար­նե­րու հե­ռար­ձա­կու­մը։ Այս ոդի­սակա­նի ըն­թացքին նկա­տեցինք թէ մա­մուլ բա­ռը կորսնցուցած է գոր­ծա­ծու­թեան դաշ­տը, իւ­րացնե­լով «մե­տիա» բա­ցատ­րութիւ­նը։

Գրա­ւոր լրա­տուա­միջոց­նե­րը, երբ մա­մուլ կը կո­չուէին ու­նէին նաեւ իրենց յա­տուկ բա­րոյա­կան սկզբունքներ ու կա­նոն­ներ։ Կը յար­գէին ըն­թերցո­ղին իմա­նալու, տե­ղեակ դառ­նա­լու իրա­ւունքը։ Այդ իրա­ւունքը եր­բեք կա­խեալ չէր խմբա­գիր­նե­րու նա­խասի­րու­թե­նէն։ Իրենց վի­ճակա­ծը լու­ր հա­ղոր­դել էր, այլ ոչ թէ քօ­ղար­կել կամ ան­տե­սել։

Մե­տիան եր­բեք չու­նե­ցաւ այս պա­տաս­խա­նատուու­թիւնը։ Ան կաշ­կանդուած էր որոշ շա­հերով եւ ակնկա­լու­թիւննե­րով։ Այս հան­գա­ման­քով թեր­թե­րը կորսնցու­ցին իրենց հա­ւաս­տիու­թիւնը։ Մար­դիկ նա­խապէս եղե­լու­թեան մը ճշգրտու­թիւնը կը դա­տէին թեր­թին մէջ գրուած ըլ­լա­լով։ Հա­մոզուած էին որ այն ինչ որ թուղթի յանձնուած է, չի կրնար սուտ կամ սխալ ըլ­լալ։ Մե­տիայի լրա­տուա­միջոց­նե­րը ապա­կանող այս շե­ղու­մը շատ ան­գամ կը բա­ցատ­րուի այն իրո­ղու­թեամբ, թէ թեր­թե­րը կը հրա­տարա­կէին խմբա­գիր­նե­րը, իսկ մե­տիայի հրա­տարա­կու­թիւնը ստու­գո­ղը գոր­ծա­տէր­ներն են։ Անոնք բա­ցի լրագ­րի կամ հե­ռուստա­կայա­նի մը սե­փակա­նատէ­րը ըլ­լա­լէ, կը վա­րեն մեծ ըն­կե­րու­թիւններ եւ հսկայ գու­մարնե­րով գոր­ծեր կը ստա­նան կա­ռավա­րու­թե­նէն։ Այս շա­հերու պատ­ճա­ռաւ ալ կ՚են­թարկուին իշ­խա­նու­թիւննե­րու հրա­մանին։ Որ­քան ալ բա­րոյա­կան առու­մով անըն­դունե­լի ըլ­լայ, գործնա­կան իմաս­տով կա­րելի է հասկնալ այս իրա­վիճա­կը։

Բայց ինչպէ՞ս ար­դա­րաց­նել քա­ղաքիս հա­յերէն օրա­թեր­թե­րու պա­հած լռու­թիւնը իր հա­րազատ ժո­ղովուրդին հա­մար խիստ էական նիւ­թի մը շուրջ։ Եր­կու շա­բաթ առաջ քան­դիչ սար­քեր խոր­տա­կեցին Գամփ Ար­մէ­նի ար­դէն գրա­ւուած շէն­քը։ Նոյն օր կարգ մը հե­ռուստաըն­կե­րու­թիւններ նախ ներքնա­գիրե­րու դրու­թեամբ, ապա թղթա­կից­նե­րու վկա­յու­թեամբ լու­րեր հա­ղոր­դե­ցին Թուզլա­յի հայ ման­կանց ճամ­բա­րէն։ Մեր օրա­թեր­թե­րէն միայն մէ­կը եր­կօ­րեայ լռու­թե­նէ ետք հա­զիւ վար­չա­պետ Տաւութօղլու այս մա­սին յայ­տա­րարու­թիւնով անդրա­դար­ձաւ դէպ­քին։ Յա­ջոր­դող օրե­րուն ալ դար­ձեալ զար­տուղի լրա­տուու­թիւննե­րով շա­րու­նա­կուե­ցան այդ վա­րանոտ լրա­տուու­թիւննե­րը։ Իսկ երկրորդ օրա­թեր­թը մին­չեւ օրս կը պա­հէ քար լռու­թիւն այս նիւ­թին շուրջ։

Միւս կող­մէ սփիւռքա­հայ մա­մու­լը մեծ ու­շադրու­թեամբ կը հե­տեւի Քամփ Ար­մէ­նի թա­լան­ման դէմ քա­ջարի դի­մադ­րութիւն ցու­ցա­բերող Նոր Զար­թօնք շար­ժումի ձեռքբե­րումնե­րուն։

Մենք յի­շեց­նե­լով գո­հանանք, խմբա­գիրը իր գրա­ծով ու չգրա­ծով կրնայ մե­ղադ­րուիլ հա­րիւր տա­րի ետք ալ։ Չէ որ գի­րը կը մնայ, նոյ­նիսկ եթէ բացակայ ըլլայ։