Փոխադարձը տնտեսական գետնի վրայ

ՎԱՐԴՈՒՀԻ ՊԱԼԵԱՆ

vardbalian@gmail.com

Նոյեմբեր 24-ին Սուրիոյ մէջ՝ Թուրքիոյ սահմանէն քանի մը քիլօմեթր հեռաւորութեան վրայ, ռուսական ռազմական ՍՈՒ-24 տեսակի ինքնաթիռը խոցուած է։ Թրքական ուժերը օդային սահմանի խախտման պատճառաբանութիւնով խոցած են ռուսական մարտական ինքնաթիռը։ Այս դէպքէն ետք Ռուս-Թրքական յարաբերութիւնները դիւանագիտական ճգնաժամ մը կ՚ապրին։ Արդէն երկու օր է, երկու երկրներու պատասխանատուները հանդէս կու գան դէպքի հետ կապուած յայտարարութիւններով։

Ռուսաստանի նախագահ Վլատիմիր Փութինը յայտարարած է, որ ինքնաթիռը եղած է Սուրիական սահմանին մէջ։ Ռուսական կողմը կը նշէ, որ ամենեւին վստահ չեն, արդեօք Թուրքիան կը ցանկանայ մասնակցիլ ահաբեկչութեան դէմ պայքարին, թէ ոչ։

Ռուսաստանի Արտգործնախարար Սերկէյ Լավրովը ինքնաթիռի խոցումը անուանած է «ծրագրուած գրգռութիւն»։

Իսկ թրքական կողմէն վարչապետ Տաւութօղլուն յայտարարեց, որ Ռուսաստանի հետ յարաբերութիւնները լարելու միտում չունին։ Միւս կողմէ Թուրքիոյ նախագահ Էրտողան ըսաւ «Թող ոչ ոք ակնկալէ, որ լուռ կը մնանք մեր սահմաններու անվտանգութեան խախտման դէպքի դիմաց»։

Արեւմուտքն ալ լուռ չէ այս օրակարգային հարցի հանդէպ։ ՆԱԹՕ-ի գլխաւոր քարտուղարը նշեց, որ պէտք է նպաստեն լարուածութեան նուազեցումին։ Նմանատիպ յայտարարութիւններ եղան նաեւ ՄԱԿ-ի կողմէ։

Ռուսական «Արդար Ռուսաստան» կուսակցութեան նախագահի «թուիթեր»եան գրառումը քննարկումներու արժանացաւ Թուրքիոյ մէջ։ Գրառման մէջ կը նշուէր, որ Ռուսաստանի խորհրդարանին մէջ 1915թ. Թուրքիոյ կողմէն իրականացուած Հայոց ցեղասպանութեան մերժումը քրէականացնող օրինագիծ ներկայացուած է։

Սուրիոյ մէջ բախուող ռուսական եւ թրքական շահերու, ռուս-թրքական յարաբերութիւններու ապագայի եւ շարք մը այլ հարցերու շուրջ զրուցեցինք Կովկասի Ինստիտուտի տնօրէն Ալեքսանդր Իսքանդարեանի հետ.


Վ.Պ- Սու­րիոյ մէջ Ռու­սաստա­նի եւ Թուրքիոյ շա­հերը ինչպէ՞ս կը բա­­խուին։

Ա.Ի- Այո՛, իրա­­կանու­­թեան մէջ բա­­խում կայ։ Ռու­­սաստա­­նը կը փոր­­ձէ պաշտպա­­նել Պա­­շար Ասա­­տին եւ տար­­բեր ռա­­տիքալ իս­­լա­­­մական խումբե­­րը յաղ­­թե­­­լուն հա­­մար հնա­­րաւո­­րին չափ կ՚օգ­­նէ անոր։ Հար­­կաւ խօս­­քը ՏԱԻՇ-ի մա­­սին է, բայց ոչ միայն։ Իսկ Թուրքիայի դիր­­քո­­­րոշու­­մը քիչ մը ու­­րիշ է։ Չեմ կար­­ծեր, որ վեր­­ջին ամիս­­նե­­­րուն Թուրքիոյ եւ Ռու­­սաստա­­նի յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րը շատ լաւ ըլ­­լան, ընդհա­­կառա­­կը, կրնանք ըսել, որ յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րը կը վա­­տանան։ Այս կրնանք տես­­նել եւ Պր. Էր­­տո­­­ղանի, եւ Պր. Փու­­թի­­­նի յայ­­տա­­­րարու­­թիւննե­­րուն մէջ։ Ռուս-Թրքա­­կան յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րու վա­­տաց­­ման հար­­ցին ամե­­նակա­­րեւո­­րը, երե­­ւի, Սու­­րիոյ գոր­­ծօնն էր։ Երե­­կուայ դէպ­­քէն ետք ար­­դէն վի­­ճակը ալ աւե­­լի սրուեցաւ։

Վ.Պ- Ռուսաստանը ինչպէ՞ս կար­­ձա­­­գան­­գէ խո­­ցուած ինքնա­­թիռի դէպ­­քը, եւ ին՞չ կ՚ըլ­­լայ Արեւ­­մուտքի ար­­ձա­­­գան­­գը։

Ա.Ի- Ռուսաստանը ար­­դէն ար­­ձա­­­գան­­գած է։ Այս պա­­հուն իմ ու­­նե­­­ցած տե­­ղեկու­­թիւննե­­րէն կը տես­­նեմ, որ քայ­­լե­­­րը տնտե­­սական դաշ­­տին ուղղուած են, ե՛ւ զբօ­­սաշրջիկ­նե­­­րու հար­­ցին, ե՛ւ կա­­զի հոս­­քի հետ կա­­պուած ծրագիր­­նե­­­րու հար­­ցին, եւն։ Վի­­ճակը այսպի­­սին է։ Հնա­­րաւոր է, որ ու­­րիշ մի­­ջոց­­ներ ձեռ­­նարկուին։ Յատ­­կա­­­պէս, ինձ կը թուի, որ հնա­­րաւոր է որոշ քայ­­լեր իրա­­կանա­­ցուի Սու­­րիոյ հետ։ Սա­­կայն, այժմ տե­­սանե­­լի ամէն ինչ տնտե­­սական ոլոր­­տէ ներս կ՚իրա­­կանա­­նայ։ Ե՛ւ Ռու­­սաստա­­նը, ե՛ւ Թուրքիան Սու­­րիոյ մէջ ներ­­կա­­­յացու­­ցիչ ու­­նին։ Կրնայ այդ հար­­ցի մէջ խնդիր­­ներ ըլ­­լան։ Ռու­­սաստա­­նը կրնայ սկսիլ աւե­­լի աշ­­խոյժ քայ­­լերու ձեռ­­նարկել, եւ եթէ շա­­րու­­նա­­­կու­­թիւն ալ ըլ­­լայ, ար­­դէն սրում կը սկսի։ Սա­­կայն ես, հար­­կաւ չեմ կար­­ծեր, որ պա­­տերազմ կ՚ըլ­­լայ։

Կը նկա­­տուի, որ եր­­րորդ երկրնե­­րը եւ ՆԱ­­ԹՕ-ն կը փոր­­ձեն մեղ­­մացնել իրա­­վիճա­­կը, որ­­պէսզի աւե­­լի հան­­գիստ իրա­­վիճակ ստեղ­­ծուի։ Արեւ­­մուտքը կը փոր­­ձէ մեղ­­մացնել իրա­­վիճա­­կը, որ­­պէսզի հար­­ցը աւե­­լի չսրուի, քա­­նի որ վտանգը մեծ է։ Թուրքիան ՆԱ­­ԹՕ-ի ան­­դամ է, Ռու­­սաստա­­նը վեր­­ջերս բա­­ւակա­­նին աշ­­խոյժ է։ Եւ սա մեծ սպառ­­նա­­­լիք է։ Սա­­կայն չենք գի­­տեր՝ այդ զգու­­շա­­­ցու­­մը ար­­դիւնք կու տայ, թէ ոչ։

Վ.Պ- Վերջին օրե­­րուն թրքա­­կան լրա­­տուա­­միջոց­­նե­­­րը կը նշեն, որ Փու­­թի­­­նի հեղինակութիւնը կոտ­­րուած է՝ նկա­­տի ու­­նե­­­նալով վեր­­ջին շրջա­­նին Փու­­թի­­­նի աշ­­խոյժ քա­­ղաքա­­կանու­­թիւնը։ Ըստ ձեզ այդպէ՞ս է։

Ա.Ի- Ո՛չ, ես հա­­մաձայն չեմ։ Ես շատ լաւ կը տի­­րապե­­տեմ ռու­­սե­­­րէնի եւ կը կար­­դամ ռու­­սա­­­կան մա­­մու­­լը, հասարակա­­կան ցան­­ցե­­­րը, եւ ես չէի ըսեր, թէ հեղինակութիւնը կոտ­­րուած է։ Ուղղա­­կի Փու­­թի­­­նը պէտք է ինչ-որ հա­­կազ­­դե­­­ցու­­թիւն ցոյց տայ։ Կրնայ քիչ մը աւե­­լի ուշ ըլ­­լայ, քա­­նի որ, ինչքա­­նով ես գի­­տեմ, Թուրքիոյ մէջ այժմ քա­­նի մը տաս­­նեակ հա­­զար ռուս զբօ­­սաշրջիկ կայ։ Մետ­­վէ­­­տեւը Մոս­­կուայի մէջ չէր, Փու­­թի­­­նը նոյնպէս այնտեղ չէր գտնուեր։ Ժա­­մանակ պէտք է։ Փու­­թի­­­նը ինչ-որ հա­­կազ­­դե­­­ցու­­թիւն պի­­տի տայ։ Իսկ հեղինակութիւնը կոտ­­րուելու մա­­սին յայ­­տա­­­րարու­­թիւննե­­րուն հետ հա­­մաձայն չեմ։

Վ.Պ- Այս իրա­­դար­­ձութիւննե­­րուն ինչպէ՞ս կանդրա­­դառ­­նան Հա­­յաս­­տա­­­նի մէջ։

Ա.Ի- Հարկաւ եթէ Ռուս-Թրքա­­կան յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րը վա­­տանան, այդ կանդրա­­դառ­­նայ նաեւ Հա­­յաս­­տա­­­նին, որով­­հե­­­տեւ Հա­­յաս­­տա­­­նի հա­­մար Թուրքիան հա­­րեւան է։ Չնա­­յած որ չու­­նին դի­­ւանա­­գիտա­­կան յա­­րաբե­­րու­­թիւններ, այ­­նուամե­­նայ­­նիւ հա­­րեւան­­ներ են։ Թուրքիան եւ Ռու­­սաստա­­նը բա­­ւակա­­նին կա­­րեւոր են Հա­­յաս­­տա­­­նի հա­­մար, եւ եթէ յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րը սրուին, այդ ոչ մի լաւ բան չի խոստանար Հայաստանին։


Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ