Ազատութիւն Սեւան Նշանեանին

«Գիտնամ որ երկու տարիով պիտի ազատիմ խնդիր չէ, կ՚երթամ կը լրացնեմ այդ պատիժը։ Բայց տակաւին բազում դատեր կը շարունակուին իմ դէմ։ Բանտարկութենէս ետք յանկարծ եթէ անոնք ալ պատիժով աւարտին, կրնամ կեանքիս մինչեւ վերջ բանտը մնալ»։

Այս պէս ըսած էր Սեւան Նշանեան, «Ակօս»ի իր վերջին այցելութեան ընթացքին։ Դատախազը երկրէն դուրս ելլելու արգելք չէր դրած։ Արդէն ինքն ալ քանի մը օրուայ համար արտասահման գնաց ու ապա վերադարձաւ։ Վերադարձաւ որպէսզի փորձանք ըլլայ իր հակառակորդներունգլխուն։

Որպէս երկիրը ճանչցող մտաւորական, չէր սխալած իր կանխատեսումներուն մէջ։ Բանտ մտնելէն կարճ ժամանակ վերջ սկսան իրերայաջորդ վճիռներ արձակուիլ իր դէմ։ Ներկայ դրութիւնով ան արդէն դատապարտուած է աւելի քան 11 տարիներու բանտարկութեան։ Եւ դատերը տակաւին կը շարունակուին։ Չարագուշակ ենթադրութիւ­նով մը Նշա­նեանի դէմ բան­տարկու­թիւնը կրնայ հաս­նիլ 25 տա­րիի։

Պարզ ու պար­կեշտ միտ­քով եթէ դա­տենք, կաս­կած չկայ որ Սե­ւան Նշա­նեանի բան­տարկու­թիւնը մեծ ամօթ մըն է Թուրքիոյ հաշ­ւոյն։ Նշա­նեան մե­ծու­թիւն մըն է։ Ստեղ­ծա­գործ պայ­ծառ միտք է Սե­ւան Նշա­նեանը։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռաւ ալ իր ձեռ­նարկած բո­լոր գոր­ծե­րէն յա­ջողու­թիւնով դուրս եկած։

Շի­րին­ճէ գիւ­ղը, որ Իզ­մի­րի մեր­ձա­կայ զբօ­սաշրջա­կան կա­րեւոր կեդ­րոն մը կը հա­մարո­ւի այ­սօր, ոչ մէկ նշա­նակու­թիւն ու­նէր այն օրե­րուն երբ Նշա­նեան առա­ջին ան­գամ այ­ցե­լեց հոն։ Հին յու­նա­կան գիւղ մըն էր Շի­րին­ճէ, որուն բնա­կիչ­նե­րը բնակ­չութեան փո­խանակ­ման ծրագ­րով պար­տա­դիր գաղ­թի են­թարկո­ւած եւ ղրկո­ւած էին Յու­նաստան։ Նոյն պար­տա­դիր գաղ­թով Յու­նաստա­նէն եկած թուրքերն ալ բնա­կեցո­ւած էին Շի­րին­ճէ։ Սա­կայն այս վեր­ջիննե­րը ոչ մէկ կեր­պով չէին հա­մակեր­պած այս պատ­մա­կան գիւ­ղին։ Անոնք շու­տով լքե­ցին իրենց տրա­մադ­րո­ւած այդ գիւ­ղը եւ բնա­կու­թիւն հաս­տա­տեցին մօ­տակայ Սել­չուկի եւ Իզ­մի­րի մէջ։

Սե­ւան Նշա­նեան իր կնոջ հետ միասին կի­սափուլ տուն մը գնեց եւ սկսաւ այդ տու­նը իր բնօ­րինա­կին հա­մապա­տաս­խան կեր­պով վե­րակա­ռու­ցել։ Ար­դիւնքը զար­մանք պատ­ճա­ռեց բո­լորին։ Ան ապա գնեց երկրորդ եւ եր­րորդ եւ չոր­րորդ տու­ներ, բո­լորն ալ վե­րանո­րոգեց առա­ջին օրի­նակին հե­տեւե­լով։ Սկսաւ տու­նե­րը հիւ­րա­նոցի նման շա­հագոր­ծե­լ։ Գիւ­ղի սա­կաւա­թիւ բնա­կիչ­նե­րը ու­րախ էին այս զար­գա­ցու­մէն, քա­նի որ ան­տե­սուած այս վայ­րը հի­մա կ՚ար­ժա­նանար այ­ցե­լու­նե­րու ու­շադրու­թեան։ Անոնցմէ ոմանք հա­մեստ ճա­շարան­ներ սար­քե­ցին, ոմանք գիւ­ղա­կան ար­տադրու­թիւն վա­ճառող փոք­րիկ խա­նութներ, եւ այսպէ­սով եռու­զեռ մը գո­յացաւ այդ ամա­յի գիւ­ղէն ներս։

Սե­ւան Նշա­նեանի մտքի թռիչ­քը ան­սահման է։ Իր վա­ղեմի բա­րեկա­մին, թո­ւաբա­նագէտ Փրոֆ. Ալի Նէ­սինի հետ հիմ­նեց «Ու­սո­ղու­թեան Գիւղ» մը։ Գիւ­ղը իս­կոյն ար­ձա­գանգ գտաւ թո­ւաբա­նու­թեան հա­մաշ­խա­յին շրջա­նակ­նե­րէ ներս։ Բազ­մա­թիւ օտար գիտ­նա­կան­ներ կապ հաս­տա­տեցին Նշա­նեանի եւ Նէ­սինի հետ գիւ­ղը այ­ցե­լելու եւ այնտեղ թո­ւաբա­նու­թիւն դա­սաւան­դե­լու հա­մար։

Վրայ հա­սաւ ու­րիշ նա­խաձեռ­նութիւն մը՝ «Թատ­րո­նի լսա­րան»։ Ան կը սի­րէր իշ­խա­նու­թիւննե­րուն կեղծ սրբու­թիւննե­րուն հետ ծի­ծաղել։ Իր անու­նով աշ­տա­րակ մը կա­ռու­ցեց եւ ժայ­ռա­փոր գե­րեզ­ման մը։ «1000 տա­րի ետք Թուրքիոյ հան­րա­պետու­թիւն չի մնար, բայց իմ աշ­տա­րակն ու գե­րեզ­մա­նը կը մնայ»։ Լե­զու եր­կա­րած էր իս­լամնե­րու մար­գա­րէին ըսե­լով թէ «չեմ կրնար սուրբ հա­մարել իր առեւտրա­կան շա­հերուն եւ կնա­մոլու­թեան հա­մար Աս­տուծոյ անու­նով պատ­գամներ փո­խան­ցող մէ­կը»։

Պե­տու­թիւնը այս ելոյթնե­րուն հա­մար չէր կրնար պատ­ժել Նշա­նեանը, ուստի դի­մեց զար­տուղի մի­ջոց­նե­րու։ Մե­ղադ­րեց ապօ­րէն շի­նու­թեան յան­ցանքով։ Սե­ւան սա պա­հուն թէ կը բո­լորէ բան­տի դա­ժան պայ­մաննե­րը եւ թէ զրկո­ւած է իր գրա­կան ու գի­տական աշ­խա­տութիւններէն։ Բոլորիս կը վիճակի իշխանութիւններու մօտ ճնշում բանեցնել Նշանեանի ազատութիւնը ապահովելու համար։