Կանաչ ու Կարմիր Կիրակիներ Կրկնազատիկ

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Կա­նաչ ու Կար­միր Կի­րակի­ները, այլ կերպ՝ Կրկնա­զատի­­կը, ուխտագ­­նա­­­ցու­­թիւննե­­րի օրեր էին։

Կա­­նաչ Կի­­րակին Զա­­տիկի Կի­­րակիին ան­­մի­­­ջապէս յա­­ջոր­­դող Կի­­րակին է։ Կա­­նաչ է կոչ­­ւում, քա­­նի որ բնու­­թեան զար­­թօնքի, կա­­նաչաց­­ման օրերն են։ Եկե­­ղեցին տօ­­նը անուանում է նաեւ Աշ­­խարհա­­մատ­­րան Կի­­րակի՝ ի պա­­տիւ Երու­­սա­­­ղէմի առա­­ջին եկե­­ղեցու հիմ­­նադրման։

Տօ­­նախմբու­­թիւննե­­րը հա­­մարեա նոյնն էին, ինչ Զա­­տիկի ժա­­մանակ։ Սա­­կայն այս ան­­գամ մար­­դիկ ուխտի էին գնում մօ­­տակայ եկե­­ղեցի­­ները, եւ ար­­դէն այնտեղ եկե­­ղեցի­­ների մօտ՝ դաշ­­տում, սե­­ղան-սուփրա բա­­ցում եւ խաղ ու խնջոյք ծա­­ւալում։ Այդպի­­սի եկե­­ղեցի­­ներ էին Պօ­­ղոս-Պետ­­րո­­­սի, Սուրբ Կա­­րապե­­տի, Սուրբ Սարգիսի, Սուրբ Յա­­կոբի, Կար­­միր Վան­­քի եւ այլն։

Մինչ օրս էլ Երե­­ւանին յա­­րող Առինջ գիւ­­ղում ուխտա­­ւոր­­նե­­­րը հա­­ւաք­­ւում են Գե­­տար­­գել կո­­չուող վան­­քում՝ Կա­­նաչ Կի­­րակին տօ­­նելու. մա­­տաղ­­ներ են անում, պա­­րեր են պա­­րում, լա­­րախա­­ղաց­­ներ ու նուագա­­ծու­­ներ են գա­­լիս, տօ­­նավա­­ճառ­­ներ են կազ­­մա­­­կերպւում եւ մինչ ուշ երե­­կոյ խա­­ղում են ու զուար­­ճա­­­նում։

Հնում Կա­­նաչ Կի­­րակիին էլ էին հաւ­­կիթներ ներկւում՝ Ղզլա­­րում դրանք ան­­գամ կա­­նաչ գոյ­­նի էին։ Ուխտա­­վայ­­րե­­­րում դաշ­­տե­­­րը ներկւում էին կա­­նաչ-կար­­մի­­­րով։ Եւ վերսկսւում էին խա­­ղերը՝ վե­­գով խա­­ղեր, Չի­­լիկ դաս­­տայ, Մատխփու­­ցիկ, Սա­­տանի փոս։

Ուխտա­­վայ­­րե­­­րի հե­­ռու լի­­նելու դէպ­­քում ուխտա­­ւոր­­նե­­­րը ճամ­­բայ էին ընկնում Շա­­բաթ օրը՝ ով ոտ­­քով, ով ձիով, ով սայ­­լով։ Ուխտա­­վայ­­րեր էին ժա­­մանում շրջիկ թա­­փառախմբե­­րը, ման­­րա­­­վաճառ­­նե­­­րը։ Տօ­­նավա­­ճառ­­նե­­­րին զու­­գընթաց անց էին կաց­­ւում ձիար­­շաւներ, լա­­րախա­­ղաց­­նե­­­րի մրցոյթներ։ Զուռնա-դհո­­լի նուագ­­նե­­­րի ներ­­քոյ խմբե­­րը շրջան էին կազ­­մում եւ սկսւում էին պա­­րերը։ Յըն­­թացս կա­­նայք սե­­ղան էին բա­­ցում, խո­­րով­­ւում էր ձու­­կը, լսւում էր մա­­տաղա­­ցու գառ­­նե­­­րի մա­­յու­­նը։

Իսկ ով­­քեր այս ու այն պատ­­ճա­­­ռով չէին հասցրել ուխտի գնալ Կա­­նաչ Կի­­րակի օրը, նրանց էր սպա­­սում յա­­ջորդ Կի­­րակին՝ Կար­­մի­­­րը։ Կար­­միր Կի­­րակին, ըստ երե­­ւոյ­­թին, ամ­­բողջու­­թեամբ կրկնում էր Կա­­նաչ Կի­­րակիի խոր­­հուրդն ու ծէ­­սերը, միայն թէ աւե­­լի պա­­կաս թա­­փով։

Այս տօ­­ներին ըն­­դունուած էր ամուսնու տնից մարդ ու­­ղարկել հար­­սի հայ­­րա­­­կան օճախ եւ դարձ գնա­­ցած հար­­սին ետ բե­­րել ամուսնու տուն։ Յըն­­թացս ուխտա­­վայ­­րե­­­րում տե­­ղի էին ու­­նե­­­նում աղջկա­­տեսեր, նշա­­նախօ­­սու­­թիւններ, նոր ծա­­նօթու­­թիւններ եւ բա­­րեկա­­մու­­թիւններ։

Ուխտա­­տեղի­­ներում իրենց հա­­գուստի կամ այ­­լուղի մի կտոր էին կա­­պում սուրբ հա­­մարուող ծա­­ռերի ճիւ­­ղե­­­րից՝ ի կա­­տարումն իրենց փա­­փաքի։ Որոշ կա­­նայք ան­­գամ իրենց ծա­­մերից էին կտրում ու կա­­պում ծա­­ռի ճիւ­­ղից՝ հա­­ւատա­­լով, որ այդպի­­սով չա­­րիքը կը հե­­ռանայ իրեն­­ցից ու հա­­րազատ­­նե­­­րից։ Ամուլ կա­­նայք ծա­­ռերի ճիւ­­ղե­­­րից ճօճք էին պատ­­րաստում, մէ­­ջը տիկ­­նիկ դնում՝ յու­­սա­­­լով, որ այդպէս կ՚ար­­ժա­­­նանան մայ­­րա­­­նալու բերկրան­­քին։ Հի­­ւանդնե­­րը վզից հա­­նում էին եր­­կա­­­թեայ մա­նեակը, որ մի ամ­­բողջ տա­­րի կրել էին յա­­նուն տուեալ սրբա­­վայ­­րի եւ խա­­չի սի­­րոյ եւ դնում այն խաչ­­քա­­­րի մօտ։ Խաչ­­քա­­­րի մօտ էին դնում նաեւ տիկ­­նիկներ կամ մար­­դա­­­կերպ, ձեռ­­քի, ոտ­­քի նմա­­նու­­թեամբ շի­­նուածքներ՝ յու­­սա­­­լով, որ այդպէս իրենց հի­­ւան­­դութիւննե­­րը հե­­ռաց­­նում են իրեն­­ցից եւ թող­­նում խա­­չի զօ­­րու­­թեանը։

1999 թուակա­­նին եր­­ջանկա­­յիշա­­տակ Գա­­րեր­­գին Ա. Ամե­­նայն Հա­­յոց Կա­­թողի­­կոսի տնօ­­րինու­­թեամբ Կա­­նաչ Կի­­րակին հռչակ­­ւում է Նո­­րավան­­քի ուխտի օր։ Այդ տա­­րի նոյն օրը նշուեց նաեւ Նո­­րավան­­քի վա­­նական հա­­մալի­­րի հիմ­­նադրման 900 ամեակը։ Առանձնա­­կի շու­­քով իրա­­կանա­­ցուող տօ­­նախմբու­­թիւննե­­րը իրենց շուրջ ժո­­ղովեցին ուխտա­­ւոր­­նե­­­րին Հա­­յաս­­տա­­­նի այ­­լե­­­ւայլ ծա­գերից, Ար­ցա­խից, Ջա­ւախ­քից եւ սփիւռքից։

Այ­սօր նոր արեւ յա­րեալ ի

նո­րահ­րաշ արե­գակ­նէ,

ի նո­րահ­րաշ արե­գակ­նէ։

Այ­սօր նոր շու­շան ծաղ­կեալ ի

նո­րատունկ բու­րաստա­նէ,

ի նո­րատունկ բուրաստանէ։