Համբարձման կախարդանքը

ՕՔՍԱՆԱ ՔԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Ասում են՝ Քրիստոս յարութիւնից յետոյ քառա­սուն օր շրջում է աշ­­խարհով մէկ, իսկ քա­­ռասու­­­նե­­­­­­­րորդ օրը համ­­­բառնում եր­­­կինք։ Այստե­­­­ղից էլ առա­­­­ջանում է տօ­­­­նի նոր անու­­­­նը՝ Համ­­­­բարձում։ Բայց տօ­­­­նը զուտ քրիս­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­նէական չէ, ինչպէս միշտ աւան­­­­դութեան ար­­­­մատներն աւե­­­­լի խորն են ձգւում։ Այս մա­­­­սին են յու­­­­շում ոչ միայն տօ­­­­նի ծէ­­­­սերն ու նպա­­­­տակ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը, այ­­­­լեւ անուան տար­­­­բե­­­­­­­­­­­­­­­րակ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը։ Համ­­­­բարձման տօն՝ յայտնի նաեւ Կաթ­­­­նապրի կամ Վի­­­­ճակի տօն անուննե­­­­րով։

Կաթ­­­­նապրի, որով­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­տեւ աւան­­­­դութեան հա­­­­մաձայն այդ օրը սուրբ կաթ­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­պուր էր պատ­­­­րաստւում, որը ցօղ­­­­ւում էր ար­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­րում ու դաշ­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­րում՝ այդպի­­­­սով օծե­­­­լով ու օրհնե­­­­լով մայր բնու­­­­թիւնը։ Վի­­­­ճակի, որով­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­տեւ այդ օրը վի­­­­ճակի, գու­­­­շա­­­­­­­­­­­­­­­կու­­­­թիւննե­­­­րի օր էր։ Դրան­­­­ցից էին զո­­­­րօրի­­­­նակ եօթ տե­­­­սակ ծա­­­­ղիկ, եօթ տե­­­­սակ ծա­­­­ռի տե­­­­րեւ, եօթ աղ­­­­բիւրից եօթ բուռ ջուր, եօթ հո­­­­սող առուից եօթ քար հա­­­­ւաքե­­­­լը եւ այլն...

Ահա մտո­­­­վի հաս­­­­նենք այն ժա­­­­մանակ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը, երբ հա­­­­յոց բո­­­­լոր ազ­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­գաւառ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը լե­­­­ցուն էին հայ մա­­­­նուկնե­­­­րի եւ պա­­­­տանի­­­­ների խինդ ու եռան­­­­դով, երբ Վա­­­­նում, Մու­­­­շում, Ակ­­­­նում ու Կա­­­­րինում, Անիում ու Կար­­­­սում, Արա­­­­րատեան դաշ­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­վայ­­­­րում ու Զա­­­­բախա երկրում, Սիւ­­­­նի­­­­­­­­­­­­­­­քում ու Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խում ամէն­­­­քը միասին ու միաժա­­­­մանակ ճամ­­­­բայ էին ընկնում դէ­­­­պի սա­­­­րերն ու դաշ­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­րը՝ տօ­­­­նելու Համ­­­­բարձու­­­­մը։ Զուարթ, բա­­­­րի, հրա­­­­շալի Համ­­­­բարձու­­­­մը...

«Ձե­­­­ռին մի բոյս՝ կա­­­­նաչ ու կոյս՝

Խորհրդա­­­­ւոր ձո­­­­րէն քա­­­­ղել ու բե­­­­րել։

Ծա­­­­ղիկ-ծա­­­­ղիկ քեզ որո­­­­նել՝

Ամ­­­­պի տա­­­­կին՝ արեւ­­­­ծա­­­­­­­­­­­­­­­գին շունչ առել,

Ջրի մօ­­­­տին, կա­­­­նաչ խո­­­­տին՝

Գլխիդ վե­­­­րեւ ծի­­­­րան-գօ­­­­տին փունջ արել»

(Կո­­­­միտաս)

Համ­­­­բարձման գի­­­­շերը կա­­­­խար­­­­դանքով էր հիւսւում։ Բաց­­­­ւում էին երկնքի ոս­­­­կի դռնե­­­­րը եւ շուրջբո­­­­լորը շա­­­­ղախ­­­­ւում էր աս­տուածա­­­­յին ան­­­­հուն խորհրդով։ Դրախ­­­­տի ջրե­­­­րը կաթկթում էին երկրա­­­­յին առու­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րի ու աղ­­­­բիւրնե­­­­րի մէջ, ցօղ էին դառ­­­­նում խո­­­­տերի ու ծա­­­­ղիկ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րի վրայ։ Եւ ամէն­­­­քը աճա­­­­պարում էին դէ­­­­պի գե­­­­տերն ու լան­­­­ջե­­­­­­­­­­­­­­­րը՝ հա­­­­ղոր­­­­դուելու հրա­­­­շաբեր եւ ապա­­­­քինող ջրե­­­­րին։

Բայց որ ամէ­­­­նից յու­­­­զիչն էր ու հա­­­­յու հա­­­­մար ամէ­­­­նից սպա­­­­սելին՝ գի­­­­շերը բաց­­­­ւում էր Մհե­­­­րի դու­­­­ռը, եւ Մհե­­­­րի ձին շրջում էր հա­­­­յոց աշ­­­­խարհում ու գան­­­­ձեր բաշ­­­­խում։ Եւ ամէն տա­­­­րի հա­­­­յերը սրտատ­­­­րոփ սպա­­­­սում էին՝ իսկ գու­­­­ցէ այս ան­­­­գամ Մհերն ին­­­­քը դուրս գայ քա­­­­րայ­­­­րից։

Պատ­­­­մում են, որ մի ան­­­­գամ մէ­­­­կը անցնե­­­­լիս է եղել Մհե­­­­րի դրան մօ­­­­տով, նկա­­­­տել է, որ այն բաց է եւ ներս մտել։ Ձին բեռ­­­­նել է ոս­­­­կի-ար­­­­ծա­­­­­­­­­­­­­­­թով եւ դուրս եկել։ Ապա նկա­­­­տել է, որ ձեռ­­­­քի գա­­­­ւազա­­­­նը թո­­­­ղել է քա­­­­րայ­­­­րում։ Ետ է դար­­­­ձել այն վերցնե­­­­լու, բայց կա­­­­խար­­­­դանքի ժամն ան­­­­ցել է, դու­­­­ռը փա­­­­կուել է, եւ մար­­­­դը մնա­­­­ցել է ներ­­­­սում։ Գալ տա­­­­րի նոյն օրը, նոյն ժա­­­­մին բա­­­­ցուել են քա­­­­րայ­­­­րի դռնե­­­­րը եւ մար­­­­դը՝ հա­­­­ւաքած գան­­­­ձով ողջ-առողջ դուրս է եկել այ­­­­րից։

Վի­­­­ճակն ան­­­­տարբեր չի ան­­­­ցել նաեւ Լէյ­­­­լիի եւ Մէճ­­­­նունի կող­­­­քով։ Երկրա­­­­յին կեան­­­­քում իրենց մու­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­զին չհա­­­­սած սի­­­­րահար զոյ­­­­գը խնդրում է Աստծուց իրենց աստղ դարձնել եւ կան­­­­չել իր մօտ՝ եր­­­­կինք։ Աս­­­­տուած կա­­­­տարում է Լէյ­­­­լիի եւ Մէճ­­­­նունի խնդրան­­­­քը, եւ ամէն տա­­­­րի Համ­­­­բարձման գի­­­­շերը երկնա­­­­կամա­­­­րի հե­­­­ռու խոր­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­րից գա­­­­լիս իրար են միանում Լէյ­­­­լին եւ Մէճ­­­­նունը, կա­­­­րօտա­­­­գին գրկա­­­­խառնւում, եւ ապա նո­­­­րից դառ­­­­նում իրենց տե­­­­ղերը։ Համ­­­­բոյրին ակա­­­­նատես ամէն մար­­­­դու այդ պա­­­­հին ասուած իւ­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­քան­­­­չիւր խնդրան­­­­քը կա­­­­տար­­­­ւում է։

Համ­­­­բոյրի պա­­­­հին ողջ տիեզեր­­­­քը կանգ է առ­­­­նում՝ողջ ջրե­­­­րը, ամէն ծառ ու ծա­­­­ղիկ, բո­­­­լոր մար­­­­դիկ ու կեն­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­նինե­­­­րը կանգ են առ­­­­նում եւ մի պահ շունչնե­­­­րը պա­­­­հում, ին­­­­չին ան­­­­մի­­­­­­­­­­­­­­­ջապէս յա­­­­ջոր­­­­դում է հա­­­­մընդհա­­­­նուր ող­­­­ջա­­­­­­­­­­­­­­­գու­­­­րանքը։ Համ­­­­բուրւում եւ մի­­­­մեանց են փար­­­­ւում եր­­­­կինքն ու եր­­­­կի­­­­­­­­­­­­­­­րը, ծա­­­­ռերն ու ծա­­­­ղիկ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը, ան­­­­գամ լեռ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը շարժւում են տե­­­­ղից եւ մէկ­­­­մէ­­­­­­­­­­­­­­­կու մօ­­­­տենա­­­­լով՝ ող­­­­ջա­­­­­­­­­­­­­­­գուրւում։ Խո­­­­տերն ու ծա­­­­ղիկ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը լե­­­­զու են առ­­­­նում եւ ան­­­­մի­­­­­­­­­­­­­­­ջապէս սկսում մէ­­­­կըզ­­­­մէ­­­­­­­­­­­­­­­կու պատ­­­­մել, թէ իրենք ինչ ցա­­­­ւի դեղ են կամ իրենց ար­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­տի մօտ ինչ կայ։

Կա­­­­նայք այդ պա­­­­հին դուրս էին գա­­­լիս դաշ­­­տե­­­­­­­րը՝ բու­­­ժիչ խո­­­տաբոյ­­­սեր հա­­­ւաքե­­­լու։ Իսկ տղա­­­մար­­­դիկ օձաոր­­­սի էին դուրս գա­­­լիս. ով այդ գի­­­շեր կա­­­րողա­­­նար սպան­­­նել եւ եր­­­կու հա­­­ւասար մա­­­սի բա­­­ժանել առաս­­­պե­­­լական Շահ­­մար օձին, եւ պո­­չի կողմն ու­­տել, նա կա­րող էր ծառ ու ծա­ղիկ­ների լեզուն հասկանալ։