Քրտերն ու առասպելական Ճէմբոլատը

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆՏԵԱՆ 

oksana.karapetian@gmail.com

(Շար. նախորդ թիւէն)

«Հայի օճախը քրտերի ամենաբարձր համալսարանն է։ Հա­յի խելք ու­նիս, կը նշա­նա­­կէ՝ փի­­լիսո­­փայ ես», կը պատ­­մէ Շուոտը։

Զէն­­քը «ազա­­տող, կեն­­սա­­­տու, ար­­դար դա­­տաւոր, հո­­գու պաշտպան, բաղ­­դի դուռ, խի­­զախ ըն­­կեր, կե­­րակ­­րող, յոյս, եր­­կու աշ­­խարհքի սահ­­մա­­­նագ­­լուխ…» անուանող քիւրտի ուշքը յատ­­կա­­­պէս կ՚եր­­թար հա­­յու պատ­­րաստած զէն­­քի հա­­մար, որը նա կ՚անուանէր «խը­­լըր­­ճի, սի­­լահ­­քեար, պի­­չախ­­ճի, թը­­ֆընքճի»։

«Հայ զի­­նագոր­­ծը քրտու երկրոր­­դա­­­կան Ալ­­լահն է, որի գլխով նա եր­­դում կ՚անէ»։ Եւ սա­­կայն, հա­­զա՜ր ափ­­սոս, որ քիւրտեր նաեւ իրենց պա­­տուե­­լի զի­­նագործնե­­րից առած զէն­­քը կի­­րառած են հա­­յերու դէմ՝ ջար­­դե­­­րի, եղեռ­­նի ժա­­մանակ։ Ու­­շագրաւ է, սա­­կայն, որ հայ զի­­նագործնե­­րի կե­­նացը քրտե­­րը կո­­տորած­­նե­­­րի ժա­­մանակ շատ տե­­ղերում խնա­­յեցին, եւ ան­­գամ ցոյց տուին վեր­­ջիննե­­րիս ամե­­նազօ­­րեղ պաշտպա­­նու­­թիւն ընդդէմ տա­­ճիկ զօր­­քե­­­րի եւ թիւրք խու­­ժա­­­նի՝ «զի­­նագոր­­ծի րը­­զը (պա­­տիւը) մեր րըզն է» ասե­­լով։

Բայց դառ­­նանք մեր Խա­­զարի ար­­կածնե­­րին...

Շատ ու քիչ գնա­­ցածը Աս­­տուծուն է այան (յայտնի)… կը շա­­րու­­նա­­­կէ քրտա­­կան աւան­­դազրոյ­­ցը։

Ահա Խա­­զար կը հաս­­նի Մու­­րատ չա­­յին, որ է Արա­­ծանի գե­­տը, ու օրը երե­­կոյ լի­­նելով՝ կը վախ­­նայ առաջ եր­­թալ, - «պառ­­կե­­­ցաւ Մու­­րատ չա­­յի վրայ շի­­նուած կամրջի հնա­­դարեան ամ­­րա­­­կուռ կա­­մար­­նե­­­րէն մէ­­կին տակ»։

Մեր Վախ­­կոտ Չուլֆա Խա­­զարը շատ վախ­­ցաւ, դո­­ղաց, սարսռաց, աչ­­քը դուրս ըն­­կաւ, շունչը կռնա­­կէն առաւ, կո­­ղէ կող իյ­­նա­­­լով հո­­գին քա­­ղուե­­ցաւ, բայց իզուր – քու­­նը չտա­­րաւ։ Աչ­­քը փա­­կելու պէս կա­­նէր թէ չէ՝ այնպէս կ՚երեւ­­նար, որ, հա՛-հա՛, վրայ կը հաս­­նին աժ­­դա­­­հայ դե­­ւեր… եւ կը բա­­նար աչ­­քը, կը դո­­ղա՜ր վա­­խէն… Ի՞նչ անէ խեղ­­ճը… Բայց արի տես որ, Վախ­­կոտ Չուլֆա Խա­­զարը կար­­դալ գրել էլ գի­­տէ, «ասենք ո՞ր հա­­յը իլիմ­­տար (գիտ­­նա­­­կան) չէ, որ նա չլի­­նի, գի­­տու­­թի՞ւն կ՚ու­­զէք – Հա­­յին քով վա­­զեցէք, ամե­­նայե­­տին հա­­յը խել­­քով ու իլի­­մով երկնքի աստղե­­րը վար կ՚առ­­նէ...»

Վախ­­կոտ Չուլֆա Խա­­զարը գտաւ հե­­տեւեալ հնա­­րը. Ճէմ­­բո­­­լատին (գա­­ւազա­­նի) վրայ դե­­ւերի լե­­զուո­­վը գրեց այսպէս. –

«Պու­­րա­­­տա եաթան Չուլֆա Խա­­զար –

Պիր աթան­­տա քըրք պին էզար»։

Այ­­սինքն՝ Այստեղ պառ­­կողն է ոս­­տայնանկ Խա­­զար,-

Ճզմէ մի զար­­կով քառ­­սուն հա­­զար։

Ապա Ճէմ­­բո­­­լատը տնկեց գլխա­­վերեւն ու ապա­­հով քնեց։

Կէս գի­­շերին, մէկ էլ տես­­նես, եր­­կինք-եր­­կիր դող ելաւ. – դու մի ասէր՝ 39 հատ 40 գլխա­­նի դեւ, սար ու ձոր քան­­դե­­­լով, ճա­­նապար­­հին հան­­դի­­­պած ին­­սա­­­նօղ­­լի­­­ները շունչով ներս ծծե­­լով, ձայ­­ներն էլ արար-աշ­­խարհք բռնած՝ կու գան դէ­­պի մեր Խա­­զարը։ Մինչդեռ մեր Խա­­զարին հիչ հոգն էլ չէ, այնպէ՜ս կը խռմփաց­­նէ…

Դե­­ւերը կը կար­­դան իրենց լե­­զուով գրուած խօս­­քե­­­րը եւ խիստ կը վախ­­նան, մի­­շէվէ­­րէ (խոր­­հուրդ) կ՚անեն ու կ՚որո­­շեն իրենց ըն­­կե­­­րաց­­նել Չուլֆա Խա­­զարը։

Ան­­դին Սուրբ Խը­­զըրը (Ս. Սար­­գիս) կու գայ Խա­­զարին երա­­զին մէջ եւ կ՚ասէ նրան. – «Չուլֆա Խա­­զար, աս­­կէ վեր­­ջը աշ­­խարհիս վրայ ոչ մի բա­­նէ մի վախ­­նար, որով­­հե­­­տեւ քու Ճէմ­­բո­­­լատդ թը­­լըսիմ առաւ. Ինչ որ ու­­զե­­­նաս՝ Ճէմ­­բո­­­լատով կա­­րող ես կա­­տարել», կ՚ըսէ ու կ՚եր­­թայ։

Մեր Խա­­զարն էր, Աս­­տուծմէն շնորհք առաւ ու վրան էլ այնպէ՜ս ուժ եկաւ, որ այդպէս ուժ ո՛չ քրտերն ու­­նին, ոչ էլ մի ու­­րիշ մարդ։ Ու երբ որ զար­­թե­­­ցաւ, խըր­­սէն (եռան­­դէն) 7 թիզ վեր թռաւ ու կայ­­նաւ 39 հատ քա­­ռասուն գլխա­­նի դե­­ւերին մէջ։

-Կը նե­­րես, Չուլֆա Խա­­զար աղա, որ քիչ ան­­հանգիստ արինք, բայց մենք եկանք քու մօտ մէկ խնդիր­­քի հա­­մար։ Ամա՜ն, դու գի­­տես, կա­­տարէ մեր խնդիր­­քը… Մենք 40 եղ­­բայր էինք եւ ու­­նէինք 1 քոյր, որ իր գե­­ղեց­­կութիւ­­նով կ՚ասէ՝ «Արեւ՛, դու մի՛ ծա­­գիր, ես կը լու­­սա­­­ւորեմ ալէմ տիւ­­նեան...» Հի­­մա էլ մէկ հատ սե­­ւերես 40 գլխա­­նի դեւ եկած՝ զօ­­րով տի­­րացած է մեր քրո­­ջը եւ միայն մեր ամե­­նամեծ եղ­­բայրը մնա­­ցած է մեր քրոջ մօտ… Մենք կ՚ու­­զենք կռուել ու ազա­­տել մեր քրո­­ջը, բայց կ՚ասեն սե­­ւերե­­սը թըլ­­սը­­­մանած թուղթ ու­­նի վրան՝ չենք հա­­մար­­ձա­­­կիր…

- Է՜, է՜, եղա՛վ, կա՛րճ կապե­­ցէք, կ՚ասէ քաջ Խա­­զարը, - մտքերդ հաս­­կա­­­ցայ՝ հոգ մի անէք… Կ՚ասէ ու, «աչ­­քը սի­­րիմ այդպէս կտրի­­ճին», կ՚իյ­­նայ դե­­ւերին առ­­ջեւ։ Շատ կ՚եր­­թան, մէկ էլ կը տես­­նեն, որ հըն­­զա­­­րան հըն­­զար (հա­­զարք հա­­զարաց) սե­­ւերես դե­­ւեր մեծ սե­­ւերես դե­­ւին կը ծա­­ռային, սե­­ւերես դեւն էլ ճիւմպիւ­­շի մէջ է (կը զուար­­ճա­­­նայ) 39 դե­­ւերի քրոջ հետ։

Մեր Քաջ Խա­­զարը Ճէմ­­բո­­­լատը կը շար­­ժէ օդին մէջ եւ կը խո­­յանայ «պը՜ռռէ առաջ՝ դէ­­պի սե­­ւերես դե­­ւերը՝ մի ակնթար­­թում ջարդ ու փշուր կ՚անէ բո­­լոր սե­­ւերես դե­­ւերը, որոնց հետ կը սպան­­նուի ե՛ւ նրանց պա­­րագ­­լուխը, ե՛ւ աղ­­ջի­­­կը իւր մեծ եղ­­բօր հետ։

Ու թէեւ 39 դե­­­ւերը շատ շնոր­­­հա­­­­­­­կալ կը լի­­­նին Հե­­­րոս Խա­­­զարին, բայց շատ ար­­­ցունք կը թա­­­փեն իրենց քրոջ ու եղ­­­բօր հա­­­մար։

Ի վեր­­­ջոյ, Հե­­­րոս Խա­­­զարի սիր­­­տը չդի­­­մացաւ, նա ծունկ չո­­­քեց ու աղօթք արեց Խը­­­զըրին, որ գո­­­նէ նա­­­հատակ աղջկայ հո­­­գին յետ դարձնէ։

Խնդիր­­­քը կը կա­­­տարուի, եւ դե­­­ւերը խոր­­­հուրդ կ՚անեն իրենց քրոջ աստղը կա­­­պել Հե­­­րոս Խա­­­զարի աստղին հետ։ «Բայց Հե­­­րոս Խա­­­զարը չհա­­­մաձայ­­­նուեց ու ի՞նչ ասաց, գի­­­տէ՞ք.

-Ես հայ եմ, ասաց, հա­­­յի օրէն­­­քով 2 կին առ­­­նել չի լի­­­նիր. ես մէկ կին ու­­­նիմ, որ մին­­­չեւ 40 պարկ ոս­­­կի չտա­­­նիմ՝ ինձ տուն ըն­­­դունե­­­լու չէ։

39 հատ 40 գլխա­­­նի դե­­ւերն ան­­մի­­­ջապէս բե­­րին 40 պարկ ճի­­նիվի­­զի ոս­­կի (հին հռո­­մէակա՞ն) եւ Հե­­րոս Խա­­զարին փառ­քով ու պատո­ւով ճամ­բայ գցե­ցին…

Այդ Ճէմ­բո­լատը, կ՚ասեն, մին­չեւ հի­մա կայ մի հա­յի վան­քի մէջ…

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ