ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
Երեք տարի առաջ, Մայիս ամսու 27-րդ օրուան երեկոյեան բռնկեցաւ Թաքսիմի Հրապարակը, ապա բովանդակ Իսթանպուլը, Թուրքիոյ 81 քաղաքները եւ հետզհետէ երկրի սահմաններէն դուրս բռնութեան դէմ կամք դրսեւորող զանգուածները հրահրող կրակը։ Այդ օր ոչ ոք կրնար երեւակայել «Կէզի» զբօսայգիի մէջ քանի մը ծառերուն կտրուիլը արգիլելու համար հսկողներուն դէմ ոստիկաններու անհամեմատ բռնութեան հետեւանքները։ Ընդամէնը 25 կամ 30 բնապահպաններ էին, որոնք զբօսայգիի տեղ նախկին զօրանոցի մը տեսքով նոր առեւտրական կեդրոնի մը կառուցման դէմ կը բողոքէին։ Յատկապէս ալ արգելք ըլլալ կը ջանային այգիի բազմամեայ ծառերու արմատախիլ ըլլալուն։ Ոստիկաններ վայրագաբար յարձակեցան անոնց վրայ եւ դաժան ծեծով փորձեցին այգիէն դուրս հանել։ Այս լուրը կայծակի արագութեամբ տարածուեցաւ սոսեալ սանձերու միջոցաւ։ Յաջորդող քանի մը ժամերու ընթացքին այգի փութացողներուն թիւը կ՚ենթադրուէր հազարներով։ Այս եկողներն ալ ճաշակեցին ոստիկանական բռնութիւնը։
Յաջորդ օր քանդումի եւ ծառահատման աշխատութիւնները վերսկսած էին եւ այդ պահուն ծանօթ քաղաքական գործիչ Սըրրը Սիւրէյյա Էօնտէր յայտնուեցաւ քանդիչ սարքերու դիմաց։ Այս զարգացումներու ընթացքին կառավարութեան ենթարկուած ԶԼՄ-ներ կը հաղորդէին անթեւուկներու, փինկուիններու մասին վաւերագրական ֆիլմ մը։ Սակայն անտեսելու այս ջանքերը ի սպառ կը մնային ժողովուրդի դիմադրութեան դիմաց։ Քաղաքի ամէն կողմէն զանգուածներ կը փութային Թաքսիմի հրապարակ։ Իշխանութիւնները ճարահատութեան մատնուած էին։ Քաղաքի Ասիական ափէն դէպի Եւրոպական ափը ժողովուրդին հոսանքը կասեցնելու համար ընդհատեցին Վոսփորի կամուրջներու երթեւեկութիւնը։ Սակայն ոչ մէկ բան կրնար արգելք ըլլալ ժողովուրդի կամքին։ Հեռուստակայանները սկսան սփռել կամուրջը հետիոտն անցնող զանգուածներու նկարը։
Երբ օրացոյցի էջերը կը նշէին 31 Մայիսը, ժողովուրդը գրաւած էր զբօսայգին եւ Թաքսիմի հրապարակը։ Ոստիկանները իրենց հրկիզուած քանի մը ինքնաշարժները ետեւնին թողած, հեռացած էին տարածքէն։ Սակայն դէպի Թաքսիմ տանող ճամբաներու վրայ բախումները կը շարունակուէին։ Այդ բախումներէն դրուագներ անջնջելի կերպով տպաւորուեցան ժողովուրդի յիշողութեան։ Օրինակի համար Պէշիքթաշի երկրպագուներու «Չարշը» կազմակերպութիւնը շինութիւնը շարունակուող մարզադաշտէն քանդիչ մեքենայ մը դուրս բերած եւ սկսած էր ոստիկաններու մեքենաները հետապնդել։ Իսկապէս տեսնելիք բան էր այդ պահուն առթած ուրախ ոգեւորութիւնը։
Միւս կողմէն ազատագրուած հրապարակին վրայ պուլղարացի գործիչ մը իր հետ բերած ռոյալ դաշնամուրով դասական երաժշտութիւն կը կատարէր զինք շրջապատող երիտասարդութեան։
Դիմադրութիւնը հնարամիտ էր։ Քաղաքի վարիչները առաւօտ մը զարմանալով տեսան ամէն մէկ աստիճանը տարբեր գոյնով ներկուած փողոցային սանդուխը։ Շուարած էին, շուարած ու շատ վախցած։ Այդ գունագեղ սանդուխը պետութեան դէմ ասպարէզ կարդալու իմաստ մը ունէր։ Ուրեմն իսկոյն կիրարկեցին պետականութեան պահանջը եւ կարգապահութիւնը ապահովելու համար բազմերանգ աստիճանները կրկին ներկեցին մոխրագոյնով։ Բայց ո՞վ կրնար սանձել անհնազանդութեան այսքան գեղեցիկ արտայայտութիւնը։ Մէկ երկու օրուայ մէջ քաղաքի տեսանելի բոլոր աստիճանները ներկուեցան նոյն ձեւով։
Երեք տարի առաջ քաղաքացիական անհնազանդութեան հրաշալի փորձ մը ապրուեցաւ, որ միայն զոհուած ութը երիտասարդներու յիշատակով կը տխրեցնէ մեզ, եւ իշխանութիւններուն մատնուած սարսափով ալ կը զովացնէ բոլորիս սրտերը։