PAKRAT ESTUKYAN

Pakrat Estukyan

Մենք ու մերոնք - Biz ve bizimkiler

Միջակութիւնն ալ անցանք

Մօտաւորապէս տասը տարի է որ ահազանգ կը հնչեցուի թրքահայ հասարակութենէ ներս պառակտումի երեւոյթներուն մասին։ Ազգ ըլլալէ դադրած եւ հետզհետէ կրօնական համայնքի մը դիմագիծը ստա­ցած է հա­յաշ­խարհի կա­րեւո­րագոյն հա­տուած­նե­րէն մէ­կը հան­դի­սացող պոլ­սա­հայու­թիւնը։ Նման կեր­պա­րանա­փոխու­թիւնը ան­շուշտ որ պա­տահա­կան չէր։ Հան­րա­պետա­կան Թուրքիոյ կա­ռավա­րու­թիւննե­րը ան­սայթաք ծրագ­րի մը հի­ման վրայ յա­ջողե­ցան հայ ազ­գը քայ­քա­յել։ Կայսրու­թեան շրջա­նին ալ ազ­­գը թէեւ կը ներ­­կա­­­յանար պատ­­րիար­­քով, բայց անոր կող­­քին որոշ ծան­­րութիւն ու­­նէին աշ­­խարհա­­կան­­ներն ալ։ Մա­­նաւանդ որ այդ աշ­­խարհա­­կան­­նե­­­րը ու­­նէին քա­­ղաքա­­կան դի­­մագիծ։ Բնա­­կանա­­բար Յա­­կոբ Պա­­րոնեանի կամ Երուանդ Օտեանի եր­­գի­­­ծան­­քին նիւթ դար­­ձած «Չար­­շը­­­լը Ար­­թին Աղա»ներ եւ «Թա­­ղակա­­նի կնիկ»ներ բո­­լոր ժա­­մանակ­­նե­­­րու յա­­տուկ կեր­­պարներ են, սա­­կայն նո­­րէն ալ ան­­ցեալի գա­­ղափա­­րական հարստու­­թե­­­նէն շատ քիչ հետք մնա­­ցած է այ­­սօ­­­րուայ պոլ­­սա­­­հայու­­թեան։ Ափ­­սոս որ այդ շատ քի­­չի հե­­տեւան­­քով ձայն գտնող միտ­­քերն ալ ընդհա­­նու­­րի անու­­նով խօ­­սող պահ­­պա­­­նողա­­կան­­նե­­­րու կող­­մէ կը հա­­լածուին։

Հա­­լածան­­քի եղա­­նակ­­նե­­­րէն մէկն է բա­­րոյա­­կան մար­­դասպա­­նու­­թիւնը։ Ինչ մեղք որ այս տե­­սակի մար­­դասպա­­նու­­թիւնը իր ար­­ժա­­­նի պա­­տիժը չի գտներ գոր­­ծող իրա­­ւական հա­­մակար­­գին մէջ։ Մար­­դու մը կեան­­քին ֆի­­զիքա­­պէս սպառ­­նալն ու­­նի իր հե­­տեւանքնե­­րը։ Բայց նոյն մար­­դուն գա­­ղափար­­նե­­­րուն պատ­­ճա­­­ռաւ պաշ­­տօ­­­նազրկու­­թիւնը ան­­պա­­­տիժ ըն­­թացք մըն է։ Եւ ցա­­ւալին այն է որ թրքա­­հայ հա­­սարա­­կու­­թեան ցո­­լացու­­ցած բո­­լոր ախ­­տե­­­րը կը բխին երկրի տրա­­մադ­­րութիւննե­­րէն։ Կար­­ծես օր ըստ օրէ բռնա­­կալի մը կեր­­պա­­­րը իւ­­րացնող նա­­խագա­­հի փո­­խարէն հայ հա­­սարա­­կու­­թիւնն ալ պար­­տա­­­ւոր է ու­­նե­­­նալ իր «միք­­րոբռնա­­կալ»նե­­րը։ Նոյնքան ան­­հանդուրժող, նոյնքան մեծ­­խօ­­­սիկ, նոյնքան տա­­րուած մե­­ծու­­թեան սնա­­մէջ բար­­դոյթէն։

Ի վեր­­ջոյ Թուրքիա 80 մի­­լիոնի մօ­­տեցող իր բնակ­­չութիւ­­նով, ընդ միշտ ու­­նե­­­ցաւ այ­­լընտրան­­քա­­­յին ու­­ղի­­­ներ որո­­նող միտ­­քեր։ Միտ­­քեր՝ որոնք ըն­­կա­­­լած են հա­­մաշ­­խարհա­­յին նոր դրուած­­քը եւ առա­­ջարկներ ու­­նին ար­­դի հրա­­մայա­­կան­­նե­­­րու հա­­մակեր­­պե­­­լու կամ դի­­մադ­­րե­­­լու ուղղեալ։ Իսկ մենք մեր բնակ­­չութեան զու­­գա­­­հեռ, այդ միտ­­քե­­­րով ալ փոք­­րիկ թիւ մը կը ներ­­կա­­­յաց­­նենք։ Զուրկ ենք եր­­րորդ հա­­զարա­­մեակի պար­­տադրած մար­­տահրա­­ւէր­­նե­­­րը մեկ­­նա­­­բանե­­լէ եւ պա­­հան­­ջուած մի­­ջոց­­նե­­­րով դի­­մագ­­րա­­­ւելէ։ Թե­­րեւս լոկ այս պատ­­ճա­­­ռաւ կ՚ար­­ժէ որ յա­­տուկ ու­­շադրու­­թիւն ըն­­ծա­­­յենք այդ փոքր թի­­ւին։ Որով­­հե­­­տեւ իրենց բա­­ցակա­­յու­­թեամբ մենք ո՛չ թէ պնդուածին նման աւե­­լի հա­­մերաշխ հա­­ւաքա­­կանու­­թիւն մը պի­­տի կազ­­մենք, այլ ընդհա­­կառա­­կը բո­­լորո­­վին պի­­տի այ­­լա­­­սերինք նոր ժա­­մանակ­­նե­­­րու կեղծ բար­­քե­­­րուն մէջ։

Իս­­կա­­­պէս մեծ է խնդի­­րը, որուն մէջ Աթէ­­շեանի պատ­­րիար­­քի փո­­խանորդ մնա­­լը, թա­­ղական­­նե­­­րու կամ բա­­րերար­­նե­­­րու ինքնա­­կամ գոր­­ծե­­­լակեր­­պը այնքան ալ կա­­րեւոր նշա­­նակու­­թիւն պի­­տի չու­­նե­­­նան։ 560 տա­­րուայ աւան­­դութեան մը քայ­­քա­­­յումն է որ կ՚ապ­­րինք։ Ազ­­գի, ժո­­ղովուրդի գի­­տակ­­ցութե­­նէն հա­­մայնքի, գա­­ղու­­թի ճղճի­­մու­­թիւն դէ­­պի վի­­ժած մեր հա­­սարա­­կու­­թիւնը եթէ պի­­տի ցան­­կայ պատ­­մա­­­կան աւան­­դութեան անսասանութիւնը, պար­­տի իր բո­­լոր տար­­րե­­­րով ուշքի գալ եւ ել­­քի իմաս­­տուն մի­­ջոց­­ներ որո­­նել, փո­­խանակ օրը ազա­­տելէ։ Ճիշդ ալ այս է մեր խնդի­­րը։ Հան­­րա­­­պետու­­թեան շրջա­­նին չենք յա­­ջողած մեր դի­­մաց ծա­­ռացած որե­­ւէ խնդիր լու­­ծել, այլ գո­­հացած ենք օրը նուազա­­գոյն վնա­­սով ազա­­տելով։

Ազ­գի դէմ գոր­ծուած ոճի­րէն 100 տա­րի անց, ահա այդ օրը փրկե­լու ռազ­մա­վարու­թիւնը սնան­կա­ցած է եւ հա­սած ենք ճա­կատագ­րա­կան այ­լընտրան­քին, պի­տի արտօնե՞նք որ անարժան եւ պատահական մէկը մեր անունով խօսի, թէ ոչ ձայն պիտի բարձրացնենք մեր կամքն ալ տեսանելի դարձնելու համար։