Պարծանք Կեդրոնականին

Պոլսոյ 16 հայ վարժարաններու մէջ Կեդրո­նակա­նը ու­նի յա­տուկ նշա­նակու­թիւն։ Ի տար­բե­րու­թիւն մեր թա­ղական կամ միաբանա­կան դպրոց­նե­րէն, ան Սուրբ Խաչ Դպրե­վան­քի, Գա­րակէօզեան եւ Գալ­ֆա­յեան որ­բա­նոց­նե­րու հետ կը գոյացնէ ազ­գա­յին վար­ժա­րան­նե­րու կազ­մը։ Շա­րու­նա­կու­թիւնն է Կա­րինի Սա­նասա­րեան վար­ժա­րանի եւ իր պատ­մութիւ­նը կ՚ար­դա­րաց­նէ բազ­մա­թիւ երե­ւելի սա­ներով։

Ափ­սոս որ ներ­կայ դրու­թեամբ Կեդ­րո­նակա­նի այս յատ­կութիւննե­րը կ՚ան­տե­սուին եւ դպրո­ցը կը դառ­նայ հո­գեւոր շրջա­նակ­նե­րու սուր սլաք­նե­րուն նշա­ւակը։ Խել­քէ ու տրա­մաբա­նու­թե­նէ հե­ռու զրպար­տութիւններ կ՚ուղղուին դպրո­ցի հաս­ցէին։ Օրի­նակի հա­մար կղե­րական մը հրա­պարա­կաւ կրնայ պնդել, թէ դպրո­ցէ ներս անաս­տուածու­թիւն կը քա­րոզուի։ Խնա­մակալ մը կրնայ իր պաշ­տօ­նավա­րած հաս­տա­տու­թիւնը մե­ղադ­րել, որ վեր­ջին տա­րինե­րուն ոչ մէկ շրջա­նաւարտ յա­ջողած է բժշկա­գիտա­կան հա­մալ­սա­րան մտնել։

Իրա­կանու­թեան մէջ այս մտայ­նութեան տէր եղող­նե­րու գլխա­ւոր ան­հանդուրժո­ղու­թիւնը կը բխի դպրո­ցին ար­ձա­նագ­րած յա­րատեւ յա­ջողու­թե­նէն։ Այդ յա­ջողու­թեան մէջ շատ կա­րեւոր բա­ժին ու­նի բազ­մա­մեայ տնօ­րէնու­հին, իր ու­սուցչաց կազ­մով։ Այստեղ զանց կ՚առ­նենք բազմա­թիւ թե­րու­թիւններ, որոնք նոյնպէս կա­րելի է տնօ­րէնու­թեան եւ ու­սուցչու­թեան վե­րագ­րել։ Զա­նազան­ներ անցնող տաս­նա­մեակ­նե­րու մէջ կրնան նշել անար­դա­րու­թեան, ան­հանդուրժո­ղակա­նու­թեան բազ­մա­թիւ երե­ւոյթներ, որոնք վեր­ջա­պէս ի զօ­րու են ըն­կե­րային դաշ­տի վրայ գոր­ծող բո­լոր հաս­տա­տու­թիւննե­րու հա­մար։ Մենք պար­տա­ւոր ենք դպրո­ցի յա­ջողու­թիւնը ընդհան­րացնե­լով դի­տելու։ Այդ ընդհան­րա­ցու­մին մէջ Կեդ­րո­նակա­նի առա­քելու­թիւնը կ՚ար­դարանայ լոկ իր սա­ներուն պատ­ճա­ռաւ։

Մենք այս գրու­թիւնով վեր առ­նենք ներ­կայ ու­սա­նող­նե­րու յատ­կութիւ­նը եւս։ Թուրքիոյ երկրոր­դա­կան վար­ժա­րան­նե­րէ ներս վեր­ջերս ծա­ւալե­ցաւ խիստ ու­շագրաւ բո­ղոքի ցոյց մը։ Առա­ջին ան­գամ Թուրքիոյ մեծ աւան­դի տէր վար­ժա­րան­նե­րէն «Իս­թանպուլ Էր­քէք Լի­սէսի»ի սա­ները շրջա­նաւար­տութեան հան­դէ­սի պա­հուն մէջ­քով լսե­ցին իշ­խա­նու­թեան հպատակած իրենց տնօ­րէնի ու­ղերձը։ Այս ան­նա­խադէպ փոր­ձէն ներշնչուելով «Կա­լաթա­սարայ», «Փեր­թեւնի­յալ», «Տամ տը Սիոն»ի նման պատ­մա­կան աւան­դութիւն ու­նե­ցող երկրոր­դա­կան դպրոց­ներ ձայն բարձրա­ցու­ցին կրօ­նամոլ ուսման ծրագ­րին դէմ։

Եթէ այդ շար­քին պի­տի միանար հայ վար­ժա­րան մը, ան­շուշտ որ ան պի­տի ըլ­լար Կեդ­րո­նակա­նը։ Ար­դա­րեւ Կեդ­րո­նակա­նի սա­ներն ալ իրենց ձայ­նը հրա­պարա­կեցին գրու­թիւնով մը եւ հա­սարա­կու­թեան փաս­տե­ցին իրենց ապ­րած երկրի նկատ­մամբ հա­ւատար­մութիւ­նը։ Բայց որով­հե­տեւ մեր հա­մայնքա­յին վա­րիչ­նե­րը կը շփո­թեն հա­ւատար­մութեան հաս­ցէն, անոնք կը սի­րեն խո­նար­հիլ կա­ռավա­րու­թիւննե­րու առ­ջեւ։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռաւ ալ նման բո­ղոք­նե­րով հան­դէս եկող աւե­լի քան 150 վար­ժա­րան­նե­րու մէջ միայն Կեդ­րո­նակա­նի խնա­մակա­լու­թիւնը դէմ յայ­տա­րարու­թիւն մը հրա­պարա­կելու կա­րիքը զգաց։ «Միայն խնա­մակա­լու­թիւնը լիազօ­րուած է դպրո­ցի անու­նով հան­դէս գա­լու», կ՚ըսէին իրենց հա­կայայ­տա­րարու­թեան մէջ։

Ճիշդ է որ օրի­նական բո­լոր գե­տին­նե­րու վրայ այդ լիազօ­րու­թիւնը տրուած է խնա­մակա­լու­թեան։ Աշա­կերտնե­րը չեն կրնար դպրո­ցի կա­զի կամ ջու­րի կամ հո­սան­քի մա­տակա­րար­ման հա­մար հա­մաձայ­նութիւն կնքել տուեալ հաս­տա­տու­թիւննե­րուն հետ։ Չեն կրնար Կրթու­թեան նա­խարա­րու­թեան կամ նման պաշ­տօ­նական մարմինի դի­մաց դպրո­ցը ներ­կա­յաց­նել։ Բայց ո՞վ կրնայ ար­գի­լել անոնց իրենց կամ­քը հրա­պարա­կելու ազա­տու­թիւնը։ Ցան­կա­ցած դպրո­ցի սան, ար­ձա­նագ­րութիւ­նով կը ստա­նայ բնա­կան պատ­կա­նելու­թիւն մը, որ կը կրէ ամ­բողջ աշա­կեր­տութեան շրջա­նին եւ նոյ­նիսկ աւար­տե­լէ ետք ալ։

Խնա­մակա­լու­թիւնը փո­խանակ ան­հանգստա­նալու, թող պար­ծե­նայ իր աշա­կերտնե­րուն ան­հա­տակա­նու­թեան գի­տակ­ցութիւնով։