Ոչ եւս է Արմէն Սամուէլեան

Հայկական Փարիզի դասական վայրերէն մէկն է Լա­տինա­կան թա­ղին մէջ գտնուող Սա­մուէ­լեան գրա­տու­նը։ Վեր­ջին շրջան­նե­րուն թէեւ շա­բաթը քա­նի մը օր միայն իր դռնե­րը ան կը բա­նար յա­ճախորդնե­րուն առ­ջեւ, սա­կայն մա­նաւանդ գրա­տան հայ այ­ցե­լու­նե­րը ուխտագ­նա­ցու­թիւն մը կա­տարե­լու պէս կը մտնէին այդ յար­կէն ներս, ուր օտար գիր­քե­րու կող­քին կա­րելի էր հան­դի­պիլ հայ գիր­քե­րու եւ հան­դէսնե­րու ըն­տիր հա­ւաքա­ծոյի մը։

Սա­մուէ­լեան գրա­տան սե­փակա­նատէրն էր Ար­մէն Սա­մուէ­լեան, որ կը շա­րու­նա­կէր իր հօր՝ Հրանդ Սա­մուէ­լի գոր­ծը։ Իր մա­հը կու գայ եզ­րա­փակե­լու հին ոս­տա­նի մը դա­սական շրջա­նը։

Արփի Թոթոյեան Փարիզէն կը տեղեկացնէ, թէ Սա­մուէ­լեան գրա­տու­նը արե­ւելեան մշա­կոյթնե­րու հետ հայ­կա­կան հին ու ժա­մանա­կակից հա­տոր­նե­րու կա­րեւոր կեդ­րոն մըն էր։ Նոյն ատեն էր նաեւ դի­մու­մի ու հան­դի­պու­մի կեդ­րոն մը ամ­բողջ աշ­խարհի հա­յագէտ­նե­րուն, հայ գիր­քով հե­տաքրքրուող­նե­րուն հա­մար։

Գրա­տու­նը հիմ­նուած էր Հա­յաս­տա­նի առա­ջին հան­րա­պետու­թեան պա­տուի­րակու­թեան ան­դամ Հրանդ Սա­մուէ­լի կող­մէ, 1930-ին։ Հ. Սա­մուէլ մօ­տիկ գոր­ծա­կից մըն էր Շա­ւարշ Մի­սաքեանի, յատ­կա­պէս պատ­մա­կան նիւ­թե­րով իր խմբագ­րա­կան­նե­րով։ Ան եղած է հօ­րը մա­հէն ետք Ար­փիկ Մի­սաքեանի գլխա­ւոր զօ­րավիգ­նե­րէն մէ­կը ու իր խմբագ­րա­կան­նե­րը «Յա­ռաջ»ի մէջ լոյս տե­սած են մին­չեւ իր մա­հը՝ 1977։ Այդ թուակա­նէն գրա­տու­նը կը վա­րէին քոյր-եղ­բայր՝ Ալիս Սա­մուէ­լեան-Աս­լա­նեան ու Ար­մէն Սա­մուէ­լեան։ Դժբախ­տա­բար առա­ջինը ներ­կա­յիս կը գտնուի հանգստեան տուն մը, իսկ Ար­մէն առող­ջա­կան լուրջ հար­ցե­րով վեր­ջին տա­րինե­րուն ցան­ցառօրէն կրնար գտնուիլ գոր­ծին գլու­խը։

Այ­սօր ֆրան­սա­հայ գա­ղու­թը կը սգայ Ար­մէն Սա­մուէ­լեանի կո­րուստը, նոյն ատեն ափ­սո­սալով գա­ղու­թի հիմ­նա­րար այս հաս­տա­տու­թեան անստոյգ ապա­գան։ Սա­մուէ­լեան գրա­տան ան­հե­տացու­մով «Յա­ռաջ»էն ետք պի­տի խզուի ան­ցեալին հետ կա­րեւոր կա­պերու թե­րեւս վեր­ջինն ալ, քիչ մը եւս շեշ­տե­լով «հայ­կա­կան» կա­լուա­ծին ան­տի­րու­թիւնը...։

Ող­բա­ցեալ Սա­մուէ­լեանին յու­ղարկա­ւորու­թիւնը կա­յացաւ Չո­րեք­շաբթի, Փա­րիզի Ս. Յով­հաննէս Մկրտիչ մայր տաճարին մէջ։