Վարդավառ


ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Ահա կու գայ հայոց հնագոյն, բայց եւ մեր ժամանակ­նե­րի ամե­նից սի­րելի ու սպա­­սուած տօ­­նը՝ Վար­­դա­­­վառը։

Այն այնքան հին է, որ իր մէջ է ամ­­փո­­­փել հա­­յոց պատ­­մութեան տար­­բեր շեր­­տե­­­րի ու դա­­րերի ըն­­թացքը, պատ­­կե­­­րացումնե­­րը, ապ­­րումնե­­րը…

Ոմանք այն կա­­պում են Հայկ եւ Բե­­լի ճա­­կատա­­մար­­տի հետ եւ խումբ-խումբ կի­սուե­­լով, ձեռքն են վերցնում նետն ու աղե­­ղը՝ եւս մէկ ան­­գամ վեր­­յի­­­շելու, «մարտնչե­­լու» չար Բե­­լի դէմ եւ նո­­րէն ան­­գամ հաս­­տա­­­տելու Հայ­­կի յաղ­­թա­­­նակը։

Միւսնե­­րը յի­­շում են սի­­րոյ չքնաղ դի­­ցու­­հուն՝ Աստղիկ աս­­տո­ւածու­­հուն, նրան խորհրդան­­շող գե­­ղեց­­կա­­­գոյն վար­­դը եւ ջուր ցօ­­ղում մի­­մեանց վե­­րայ՝ ի նշան սի­­րոյ ու անա­­ղար­­տութեան եւ որ­­պէս երե­­ւելի ու անե­­րեւոյթ արատ­­նե­­­րից մաք­­րո­ւելու առիթ։

Տօ­­նի խոր­­հուրդը միահիւսւում է նաեւ հա­­յերիս ամե­­նամայր աս­­տո­ւածու­­հու՝ Անա­­հիտի պաշ­­տա­­­մունքին, ում այդ օրը հաս­­կե­­­րից ու կնոջ կեր­­պա­­­րան­­քով խաչ­­բուռե­­րից զո­­հաբե­­րու­­թիւններ էին մա­­տու­­ցում։

Որ­­քան սի­­րով ու ջեր­­մութեամբ են կա­­նայք ար­­տե­­­րում ցո­­րենի հաս­­կե­­­րից գոր­­ծում խաչ­­բուռնե­­րը։ Ամէն մէ­­կը արո­ւես­­տի մի գործ՝ մայ­­րա­­­կան զգու­­շա­­­ւոր գուրգու­­րանքով հա­­ւաքո­ւած։

Խաչ­­բուռնե­­րը հո­­յակապ նո­ւէր­­ներ էին ծա­­նօթ-բա­­րեկամ­­նե­­­րին՝ որ­­պէս շնոր­­հա­­­կալիք կամ բա­­րեմաղ­­թութիւն։ Այս խաչ­­բուռնե­­րը մնում են տնե­­րում մինչ յա­­ջորդ Վար­­դա­­­վառը՝ խոս­­տա­­­նալով տան­­տէ­­­րերին առատ բար ու բերք։

Վար­­դա­­­վառի ծէ­­սերում իր ար­­ձա­­­գանգն է գտնում նաեւ Նո­­յի պատ­­մութիւ­­նը։ Ասում են՝ երբ Նո­­յան Տա­­պանը հանգրո­ւանում է Արա­­րատ լե­­րան գա­­գաթին եւ Նոյն իջ­­նում է Նա­­խիջե­­ւան, այդ օրո­ւանից սկսւում է հա­­յոց Նա­­ւասարդ կո­­չուող ամի­­սը։ Եւ որ­­պէսզի մար­­դիկ այ­­լեւս եր­­բեք չմո­­ռանան ահեղ ջրհե­­ղեղի մա­­սին, Նո­­յը պա­­տուի­­րում է իր որ­­դի­­­ներին ջուր ցօ­­ղել մի­­մեանց վրայ։

Պի­­տի կար­­ծեմ, որ այստեղ կա­­րելի է յի­­շել Ծո­­վեան Ծո­­վինա­­րին կամ ջրի տա­­րեր­­քի հետ կա­­պուած դի­­ցային ոգի­­ներին...

Ին­­չե­­­ւէ, այ­­սօր եկե­­ղեցին, հե­­տեւե­­լով Գրի­­գոր Լու­­սա­­­ւոր­­չի հաս­­տա­­­տած կա­­նոնին, այն անո­ւանում է Պայ­­ծա­­­ռակեր­­պութեան կամ Այ­­լա­­­կեր­­պութեան տօն, ի նշան Թա­­փոր լե­­րան վե­­րայ Քրիս­­տո­­­սի պայ­­ծա­­­ռակեր­­պութեան, երբ նրա պայ­­ծա­­­ռացած կեր­­պա­­­րան­­քը երե­­ւում է Պետ­­րո­­­սին, Յա­­կոբին եւ Յով­­հաննէ­­սին։

Վար­­դա­­­վառը շար­­ժա­­­կան տօն է՝ 35 օրո­ւայ շար­­ժա­­­կանու­­թեամբ, նշւում է Զա­­տիկից 98 օր յե­­տոյ, Յու­­նի­­­սի 28-ից մինչ Օգոս­­տո­­­սի 1-ն ըն­­կած որե­­ւէ Կի­­րակի։ Որոշ վայ­­րե­­­րում, ինչպէս Հա­­յաս­­տա­­­նի հիւ­­սի­­­սում, այն սո­­վորա­­բար նշւում է Յու­­նի­­­սի 22-ին յա­­ջոր­­դող Կի­­րակի օրը, իսկ առա­­ւել շոգ ամառ­­նե­­­րը երա­­խանե­­րը յա­­ջորդ Կի­­րակի օրե­­րին սի­­րով կրկնում են տօ­­նի ան­­բա­­­ժան մաս կազ­­մող ջրա­­խաղե­­րը։

Վար­­դա­­­վառն իր հետ բե­­րում էր աշ­­խուժու­­թիւն ու զո­ւար­­թութիւն, այդ օրը կազ­­մա­­­կերպւում էին խա­­ղեր, մրցոյթներ, մա­­տաղ­­ներ, երգւում էին եւ տե­­ղում յօ­­րին­­ւում նոր պա­­րեղա­­նակ­­ներ։ Այս ամէ­­նը սկսւում էր դեռ լոյ­­սը չբա­­ցուած՝ տա­­տիկ-պա­­պիկ­­նե­­­րի պա­­րով, այ­­դուհետ լոյ­­սը բա­­ցուե­­լուն պէս վեր­­ջիններս հե­­ռանում էին՝ աս­­պա­­­րէզը զի­­ջելով երի­­տասարդնե­­րին, որոնք ալ մինչ յա­­ջորդ օրո­ւայ լու­­սա­­­բաց եր­­գում, պա­­րում, խա­­ղում էին։

Ար­­ցա­­­խում գտնում էին, որ Վար­­դա­­­վառին բո­­լոր սրբե­­րի վրայ լոյս է իջ­­նում, եւ ով որ տես­­նի այդ լոյ­­սը, ինչ խնդրի, ի կա­­տար կ՚ածո­ւի։ Իսկ Հո­­գեգալստին բո­­լոր սրբե­­րը բարձրա­­նում են եր­­կինք, իսկ Վար­­դա­­­վառին կրկին իջ­­նում իրենց տե­­ղը՝ փո­­խակեր­­պո­ւելով աստղե­­րի. ով աստղե­­րի իջ­­նե­­­լը նկա­­տի ու այդ րո­­պէին մի բան խնդրի, կը կա­­տարո­ւի։

Այն ուխտագ­­նա­­­ցու­­թիւննե­­րի տօն է։ Ուխտի էին գնում դէ­­պի սուրբ աղ­­բիւրնե­­րի ակունքներ, Թուխ ու Մուխ մա­­նուկնե­­րի մա­­տուռներ, Մեծ Քիրս, Խուստուփ, Դի­­զափայտ եւ շատ ու շատ լեռ­­ներ։ Եւ ան­­շուշտ ամե­­նից յար­­գո­ւած ուխտա­­տեղին Մշոյ Սուրբ Կա­­րապե­­տի վանքն էր կամ Ին­­նակնեայ տե­­ղիքը. այստեղ, ինչպէս եւ հնում, կա­­րելի էր ակա­­նատես լի­­նել ոչ միայն հայ ուխտա­­ւոր­­նե­­­րի, այ­­լեւ շատ ու շատ այ­­լազգի­­ների։

Ընդ որում՝ Մշոյ Գլա­­կայ վանք ուխտ գնա­­լը կը հա­­մարո­ւէր հէնց հայ­­կա­­­կանութեան, հայ­­րե­­­նիքի նո­ւիրու­­մի ուխտ։ Մշոյ Սուլթա­­նի մօտ Վար­­դա­­­վառին ուխտի գնա­­ցող­­նե­­­րը եօթ տա­­րի շա­­րու­­նակ եօթա­­կան շա­­բաթ ուխտ էին պա­­հում։

Այ­­սօր էլ շա­­տերը, ճիշդ ինչպէս հի­­նէն, ու­­ղե­­­ւոր­­ւում են սրբա­­տեղի­­ներ, բարձրա­­նում են սուրբ լեռ­­նե­­­րի կա­­տար­­նե­­­րը, գնում են ուխտի՝ խնդրե­­լու, որ իրենց աղօթքնե­­րը տեղ հաս­­նեն, իրենց մու­­րազնե­­րը կա­­տարո­ւեն, ցա­­ւերը փա­­րատո­ւեն, հայ­­րե­­­նիքը խա­­ղաղու­­թեան մէջ լի­­նի։ Յատ­­կա­­­պէս մեծ շու­­քով է նշւում Վար­­դա­­­վառը Գառ­­նիի տա­­ճարում, ուր ահել ու ջա­­հել ու­­րախ ու զո­ւարթ ջուր են ցօ­­ղում մէկ­­մէ­­­կու վրայ, հա­­յու հո­­գին տակ­­նուվրայ անող հին շուրջպա­­րեր են պա­­րում եւ հա­­յոց հին աս­­տո­ւած­­նե­­­րին ոգե­­կոչում...

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ