ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

Մենք ամչնալ գիտենք

Մարդ արարածը կենդանական աշխարհի մէջ բնորոշող յատկանիշ­նե­րէն մէկն է ամօ­թի զգա­ցու­մը եւ գի­տակ­ցութիւ­նը։ Ոչ կա­տու­նե­րը, ոչ հա­ւերը եւ ոչ ալ ձու­կե­րը կ՚ամչնան։ Մար­դը՝ յատ­կա­պէս ալ կրթուած մար­դը ու­նի ամչնա­լու զգա­ցում։ Ճիշդ է որ ին­չին ամօթ ըլ­լա­լը կամ չըլ­լա­լը զա­նազա­նելը գի­տակ­ցութեան խնդիր է, բայց ամօ­թի զգա­ցու­մը շատ ան­գամ գի­տակ­ցութիւնն ալ գե­րազան­ցող երե­ւոյթ է։ Ամօ­թի զգա­ցում ու­նե­ցողը չի կրնար զսպել դէմ­քին գու­նա­փոխու­թիւնը։ Կաս կար­միր կը կտրուի։ Այս է որ ամօ­թը կը դարձնէ մար­դու յա­­տուկ երե­­ւոյթ։ Բայց կան այնպի­­սի վար­­պետներ, որոնք յաղ­­թա­­­հարած են այդ տե­­սակի չար հա­­ւանա­­կանու­­թիւննե­­րը։ Ոչ կը խպնին, ոչ կ՚ամչնան եւ կը շա­­րու­­նա­­­կեն իրենց հա­­մար ձեռնտու, նպաս­­տա­­­ւոր կար­­ծուած ճամ­­բուն վրայ։ Անոնք չեն ազ­­դուիր ամօ­­թէն։ Վեր­­ջերս այս երե­­ւոյ­­թին հետզհե­­տէ աւե­­լի յա­­ճախ կը հան­­դի­­­պինք Պատ­­րիար­­քա­­­րանի նրբանցքնե­­րու մէջ։ Կար­­ծես թէ ամօ­­թը կը բա­­ցակա­­յի այդ տեղ եւ կը տես­­նես թէ բա­­նիմաց մար­­դու հա­­մար ան­­հա­­­ւատա­­լի երե­­ւոյթներ դիւ­­րաւ կը յայտնուին։ Օրի­­նակի հա­­մար Կրօ­­նական Ժո­­ղովի որո­­շու­­մէն ան­­մի­­­ջապէս ետք կրնայ պա­­տահիլ որ հո­­գեւո­­րական մը ձեռ­­քը պաշ­­տօ­­­նական թուղթով մը մտնէ ժո­­ղովաս­­րահ եւ յայ­­տա­­­րարէ թէ այդ որո­­շու­­մը չէ ըն­­դունուած պե­­տու­­թեան կող­­մէ։ Բնա­­կան պայ­­մաննե­­րու մէջ կա­­տարեալ գայ­­թակղու­­թիւն հա­­մարուելու ար­­ժա­­­նի այս արար­­քը յան­­կարծ ըն­­դունե­­լի գտնուի ու­­րիշ անա­­մօթ­­նե­­­րու կող­­մէ, որոնք այս ան­­գամ ան­­մի­­­ջապէս դրժեն իրենց տա­­կաւին քա­­նի մը վայրկեան առաջ կա­­յացու­­ցած կամ­­քը եւ ձեռ­­քե­­­րը ծալ­­լե­­­լով ըսեն թէ ան­­զօր են պե­­տու­­թեան դի­­մաց։ Գա­­լով պե­­տու­­թեան, չէ որ ըսինք թէ ամօ­­թը մարդկա­­յին զգա­­ցում է, պե­­տու­­թիւննե­­րը առ­­հա­­­սարակ գործ չեն ու­­նե­­­նար ամօ­­թի հետ։ Անոնք ընդհան­­րա­­­պէս չեն ամչնար, այլ կը հե­­տապնդեն որոշ շա­­հեր եւ այդ շա­­հերու շրջագ­­ծով կը ճշդեն իրենց ու­­ղին։ Մենք տա­­կաւին այդ առա­­ջին նա­­մակին տե­­ղի տուած ամօ­­թը թօ­­թափե­­լու կ՚աշ­­խա­­­տէինք, վրայ հա­­սաւ երկրորդ անա­­մօթու­­թիւն մը։ Այս երկրորդն ալ կը կրէր առա­­ջինին ձե­­ւաւո­­րուե­­լու եղա­­նակը։ Այս ան­­գամ ալ մար­­դիկ կու գա­­յին ըսե­­լու թէ պե­­տու­­թիւնը դժգոհ է, այս դժգո­­հու­­թիւնը յայտնած է իրենց, որ­­պէսզի փո­­խան­­ցեն «մե­­րազն» ժո­­ղովուրդին։ Ան­­շուշտ գի­­տեն թէ այդ «մե­­րազն» ժո­­ղովուրդը որ­­քան հա­­ւատա­­րիմ է իր պե­­տու­­թեան եւ ամէն գի­­նով կը խու­­սա­­­փի իր այդ սի­­րելի պե­­տու­­թիւնը ան­­հանգստաց­­նող որե­­ւէ որո­­շու­­մէն։ Այս վստա­­հու­­թիւնով ըլ­­լա­­­լու է որ նա­­խապէս ալ նոյն անա­­մօթ շրջա­­նակ­­նե­­­րը, նոյն նիւ­­թի բեր­­մամբ դի­­մած են պե­­տու­­թեան այդ կա­­խար­­դա­­­կան հրա­­պոյ­­րին։ Կար­­ծած են թէ պե­­տու­­թեան անու­­նով ինչ որ ըսեն իս­­կոյն պի­­տի գտնէ ար­­ժա­­­նի ազ­­դե­­­ցու­­թիւնը, աւե­­լի ճիշ­­դը վա­­խը։ Այո՛, պե­­տու­­թեան գա­­ւազա­­նով վախցնե­­լու ռազ­­մա­­­վարու­­թիւն մըն է այս։ Բայց չեն անդրա­­դար­­ձած թէ վեր­­ջերս այդ գա­­ւազա­­նը սկսած է հա­­կառակ ար­­դիւնք տալ։ «Եթէ Շա­­հան Սրբա­­զանի տեղ Մես­­րոպ Սրբա­­զանը ընտրէք պե­­տու­­թիւնը շատ պի­­տի բար­­կա­­­նայ սաս­­տիկ պի­­տի պատ­­ժէ մեր ժո­­ղովուրդը» ըսած էին։ Եկուր տես որ ժո­­ղովուրդը բա­­ւակա­­նին ան­­խո­­­հեմ գտնուեցաւ եւ նկա­­տի չա­­ռաւ մեր այս շրջա­­հայեաց եւ զգոյշ պա­­րոն­­նե­­­րու ազ­­դա­­­րարու­­թիւնը։

Իսկ իրենք ժո­­ղովուրդին այդ ուշքին ապ­­տա­­­կին փո­­խարէն դոյզն, իսկ ամօթ զգա­­ցի՞ն։ Ան­­շուշտ որ ոչ։ Ընդ հա­­կառա­­կը մեծ ճկու­­նութեամբ շրջա­­պատե­­ցին նո­­րըն­­տիր պատ­­րիար­­քը եւ այս ան­­գամ ալ ան զգու­­շա­­­ցու­­ցին ան­­խո­­­հեմ տար­­րե­­­րու դի­­մաց։

Այսպէս է քա­­ղաքա­­կանու­­թիւնը, այսպէս է քա­­ղաքա­­կան միտ­­քի աշ­­խա­­­տելա­­կեր­­պը։ Կերպ մը՝ որուն դի­­մաց կը մատ­­նուինք ան­­զօ­­­րու­­թեան։ Չէ որ մենք քա­­ղաքա­­գէտ­­ներ չե­­ղան եւ պի­­տի չըլ­­լանք ալ։ Պի­­տի նա­­խընտրենք մարդ մնալ եւ ամչնալ գիտ­­նալ։ Հոգ չէ թէ այսպէ­­սով ոմանք յա­­ջողին որոշ պա­­հեր, որոշ ճա­­կատ­­նե­­­րու վրայ յա­­ջողու­­թիւն ար­­ձա­­­նագ­­րել։ Մեր խնդի­­րը պա­­հի ռազ­­մա­­­վարու­­թիւնը չէ, այլ պատ­­մութեան դի­­մաց ազ­­գի անու­­նով գրուելիք էջե­­րուն պար­­զութիւ­­նը եւ մաք­­րութիւ­­նը։