Մի՛ վհատիք ամէն ինչ լաւ կ՚ըլլայ

Թուրքիոյ հա­յոց պատ­րիար­քա­կան աթո­ռը դէ­պի վեց դա­րերու հաս­նող իր պատ­մութեան մէջ կ՚ապ­րի ծանր ճգնա­ժամ մը։ Ան­շուշտ, որ այդ վեց դա­րերու ըն­թացքին ալ պա­տահած են զա­նազան ան­ցումա­յին շրջան­ներ, որոնց աւար­տին աթո­ռը յա­ջողած է իր ան­սա­սանու­թիւնը պա­հելու։ Կաս­կած չկայ, որ այս ան­գամ ալ նմա­նը պի­տի ըլ­լայ եւ Պատ­րիար­քա­րանը պի­տի տի­րանայ իր ար­ժա­նաւոր գա­հակա­լին։ Սա­կայն դէ­պի այդ փու­լը ըն­թա­ցող գոր­ծընթա­ցի մէջ առայժմ կ՚ապ­րինք մտա­հոգիչ երե­ւոյթներ։ Մտա­հոգիչ՝ այն առու­մով, թէ կը խոր­տա­կուի աթո­ռին վարքն ու պա­տիւը։ Եթէ յե­տադարձ ակ­նարկով մը դի­տենք նա­խորդ շա­բաթը, ամէն ինչ սկսաւ Իս­թանպու­լի կու­սա­կալու­թեան 5 Փետ­րուար թուակիր նա­մակի յայտնու­թիւնով։ Սոյն նա­մակը կը մեր­ժէր պատ­րիար­քա­կան աթո­ռի թա­փուր ըլ­լա­լու իրո­ղու­թիւնը եւ Մես­րոպ Բ. պատ­րիար­քը կը հա­մարէր առ­կայ պատ­րիարք։ Մօտ տա­սը տա­րի է ան­գործու­նակ պատ­րիար­քի յա­ջոր­դը ընտրե­լու հա­մար կը պար­տադրէր այժմու պատ­րիար­քի վախ­ճա­նու­մը։ Իսկ գործնա­կանա­պէս խոր­հուրդ կու տար մին­չեւ այդ թուակա­նը պատ­րիար­քա­րանի ըն­թա­ցիկ գոր­ծե­րը կա­տարել պե­տու­թեան կող­մէ ալ ճա­նաչում տե­սած ընդհա­նուր փո­խանոր­դի, յան­ձին Արամ արք. Աթէ­շեանի հետ։

Այս նա­մակի յայտնու­թե­նէն ան­մի­ջապէս ետք 7 Փետ­րուարին Ներ­քին գոր­ծոց նա­խարար Սիւ­լէյման Սոյ­լու իր հետ ու­նե­նալով Ոս­տի­կան զօ­րաց հրա­մանա­տարը եւ Ապա­հովու­թեան տնօ­րէնը ժո­ղով մը գու­մա­րեց պոլ­սա­հայ հա­մայնքի խումբ մը բա­րերար­նե­րու եւ հա­մայնքա­յին հաս­տա­տու­թիւննե­րու ներ­կա­յացու­ցիչնե­րու հետ, որ կտրուկ կրկնեց Կու­սա­կալու­թե­նէն եկած նա­մակի բո­վան­դա­կու­թիւնը։

Այդ ժո­ղովին միայն Կե­տիկ­փա­շայի Սուրբ Յավ­հաննէս Եկե­ղեց­ւոյ թա­ղական խոր­հուրդի ատե­նապետ Յա­րու­թիւն Շան­լը եւ պատ­րիար­քա­կան ընտրու­թեան Կար­գա­դիր յանձնա­խումբի բան­բեր իրա­ւաբան Սե­պուհ Աս­լանկիլ հա­մար­ձա­կեցան առար­կել նա­խարա­րի պար­տադրան­քին, պնդե­լով թէ նոր պատ­րիար­քի ընտրու­թիւնը անհրա­ժեշ­տութիւն մըն է մե­զի հա­մար։ Իրենց այդ ելոյ­թը յա­ջորդ օրուայ հա­յերէն թեր­թե­րուն մէջ քննա­դատու­թեան նիւթ դար­ձաւ եւ նոյ­նիսկ հա­մայնքի «բա­նիմաց մարդ»ու յա­ւակ­նութիւն ու­նե­ցող կարգ մը ան­ձեր իրենց ընդվզու­մը յայտնե­ցին՝ «մեր հա­մայնքին վնաս կը հասցնեն ինչպէս կարգ մը երես­փո­խան­ներ, այնպէս ալ կարգ մը փաս­տա­բան­ներ» ըսե­լով։

Այս զար­գա­ցումնե­րէն ետք կա­յացաւ Կրօ­նական ժո­ղովի նիս­տը Սա­հակ արք. Մա­շալեանի գլխա­ւորու­թեամբ։ Պե­տական լու­ծի հե­տեւան­քով գո­յացած ճգնա­ժամը նոր հա­րուած մը եւս ստա­ցաւ Կրօ­նական ժո­ղովի վեր­ջին որո­շու­մով, ըստ որու հնա­զան­դութիւն կը յայտնուէր պե­տու­թեան անըն­դունե­լի ճնշու­մին դի­մաց եւ նոյն ժո­ղովի կող­մէ ընտրուած տե­ղապա­հի կո­չու­մը ետ կ՚առ­նուէր ըն­թացք տա­լու հա­մար Արամ արք. Աթէ­շեանի փո­խանոր­դի կո­չու­մին վե­րահաս­տատման։ Կա­տարուած իրո­ղու­թիւնը բա­ռին բուն իսկ իմաս­տով խայ­տա­ռակու­թիւն մըն էր Պոլ­սոյ պատ­րիար­քա­կան աթո­ռի պատ­մութեան մէջ։

Պէք­ճեան սրբա­զան լուաց իր ձեռ­քե­րը

Այս պայ­մաննե­րու տակ տե­ղապահ Պէք­ճեան սրբա­զանի հա­մար սպա­ռած էին իր առա­քելու­թիւնը ար­ժա­նի կեր­պով կա­տարե­լու հնա­րաւո­րու­թիւննե­րը։ Ար­դա­րեւ սրբա­զանը Երեք­շաբթի օր խումբ մը ազ­գա­յին­նե­րու ըն­կե­րակ­ցութեամբ հրա­ժեշտ առաւ պատ­րիար­քա­րանէն ու մեկ­նե­ցաւ դէ­պի Իս­թանպու­լի օդա­կայա­նը, վե­րադառ­նա­լու հա­մար իր նա­խապէս պաշ­տօ­նավա­րած քա­ղաքը։ Այստեղ ցնցիչ է նաեւ այն իրո­ղու­թիւնը, թէ Պէք­ճեան սրբա­զան ստանձնե­լով Պոլ­սոյ մէջ իրեն վստա­հուած ծա­ռայու­թիւնը հրա­ժարած էր իր նախ­կին պաշ­տօ­նէն՝ Գեր­մա­նիոյ հա­յոց հո­գեւոր առաջ­նորդի պաշ­տօ­նը փո­խան­ցե­լով իր յա­ջոր­դին։

Բիւ­զանդա­կան խառ­նա­րանը ան­գամ մը եւս եռա­ցած էր իր հին աւան­դութիւննե­րով եւ ի սպառ հա­նած էր բա­րի նպա­տակ­նե­րով սկսած գոր­ծը։ Խնդիր­նե­րը այս գի­տակ­ցութիւ­նով դի­տող­նե­րու հա­մար ներ­կայ օրե­րը վե­րածուած են սու­գի։ Իսկ ան­դին կան յաղ­թա­նակի շե­փոր հնչեց­նող զան­գուած մը։ Այդ զան­գուածը այժմ տա­րուած է իր տա­րած այս «յաղ­թա­նակի գի­նովու­թե­նէն» եւ բնա­կանա­բար իրեն իրա­ւունք կը պա­հէ ամէն տե­սակ մեծ­խօ­սիկու­թեան հա­մար։ Այս բո­լորը դի­տելով ան­գամ մը եւս կը յի­շենք հա­յոց այն առա­ծը, ուր կ՚ըսուի «Վա՜յ քեզ քա­ղաք, որ թա­գաւորդ մա­նուկ է»։

Յայ­տա­րարու­թիւննե­րու տա­րափ

Բո­լոր այս դժբախ­տութեան մէջ նոյ­նիսկ յաղ­թա­նակի շե­փոր­նե­րուն աղ­մուկին տակ իսկ տե­սանե­լի է կա­տարուած իրո­ղու­թեան տգե­ղու­թիւնը։ Հե­տեւա­բար այս ան­գամ ալ իրա­րայա­ջորդ կեր­պով կը լսենք ներ­կայ մղձա­ւանջէն ձեր­բա­զատուելու հա­մար կա­տարուած առա­ջարկնե­րը։ Օրի­նակի հա­մար Գա­րեգին Պէք­ճեան սրբա­զանի տե­ղապա­հի կո­չու­մին վերջ տուող Կրօ­նական ժո­ղովի ատե­նապե­տը այս ան­գամ հրա­պարակ կ՚ել­լէ ըսե­լով, թէ միակ լու­ծումը պատ­րիար­քի ընտրու­թիւնն է։ Մինչդեռ իր գլխա­ւորած ժո­ղովն էր, որ հա­մակեր­պե­ցաւ կու­սա­կալու­թեան պար­տադրան­քին եւ յօ­ժարե­ցաւ մին­չեւ Մես­րոպ պատ­րիար­քի վախ­ճա­նու­մը ընտրու­թիւն չը­նել։

Վեր­ջա­պէս մեր ժա­մանակ­նե­րու պայ­մաննե­րուն մէջ երկրի որ­դեգրած քա­ղաքա­կանու­թիւնը ներշնչում պատ­ճա­ռած է մեր կարգ մը գոր­ծիչնե­րուն, որոնք եւս յար­մար կը տես­նեն իշ­խա­նու­թեան փո­ղը հնչեց­նել իրենց սե­փական գոր­ծե­րը առաջ տա­նելու հա­մար։ Իս­կա­պէս ալ, երբ հա­մատա­րած կեր­պով կը խօ­սինք պատ­րիար­քա­կան ընտրու­թեան մը խնդրին շուրջ, պէտք չէ ան­տե­սենք, որ միւս կող­մէն ոմանց հա­մար կայ նաեւ սե­փական հա­շիւ­ներ։ Մէկ կող­մէն մենք միամիտ­ներս մտա­հոգու­թիւն կը յայտնենք ազ­գին ար­ժա­նապա­տուու­թեան հա­մար, միւս կող­մէ այդ ազ­գին իբ­րեւ թէ ազ­գա­յին­նե­րը տա­րուած են շատ հսկայ գու­մարնե­րու փո­խան­ցումով։

Ինչ որ ըսուած էր գրու­թեան սկզբին, եկե­ղեցին վերջ ի վեր­ջոյ պի­տի յա­ջողի ել­քի մի­ջոց մը գտնել այս ան­փա­ռու­նակ ըն­թացքէն։ Յի­շենք գրի­չի մեծ վար­պետ Չե­թին Ալ­թա­նի իմաս­տուն խրա­տը եւ յոյս ներշնչենք «մի՛ վհա­տիք ամէն ինչ լաւ կ՚ըլ­լայ» ըսե­լով եւ յու­սանք թէ մին­չեւ այդ պա­հը ներ­կայ անե­լը վնաս չպատ­ճա­ռէ այս հա­սարա­կու­թեան միաս­նութեան եւ պայ­ծա­ռու­թեան։