Հայ լեզուն տունն է հայուն

ՆԱՐՕՏ ԵԱՆԸՔՕՂԼՈՒ ՔԸՅՄԱԶ

 

Փետ­­րո­­­ւար ամ­­սո­­­ւան մէջ առի­­թը ու­­նե­­­ցայ այ­­ցե­­­լելու Հո­­լան­­տա­­­յի Ամստեր­­տամ քա­­ղաքը։ Միշտ սի­­րած եմ պտը­­տիլ տար­­բեր եր­­կիրներ, քա­­ղաք­­ներ, տես­­նել տար­­բեր մշա­­կոյթներ, մար­­դիկ եւ ապ­­րե­­­լակեր­­պեր։ Չորս օրո­­ւայ կարճ պտոյտ մը ծրագ­­րած էինք ըն­­կե­­­րոջս հետ։ Ար­­դէն քա­­ղաքը պտտե­­լու հա­­մար չորս օրե­­րը բա­­ւարար պի­­տի ըլ­­լա­­­յին։ Ծրա­­գիր­­նիս ալ բա­­ւական ճոխ էր։ Պի­­տի պտտէինք աշ­­խարհահռչակ թան­­գա­­­րան­­նե­­­րէն՝ Վան Կոկ եւ Ռիժքս թան­­գա­­­րան­­նե­­­րը, ճար­­տա­­­րապե­­տական կո­­թող կո­­չելու ար­­ժա­­­նի եկե­­ղեցի­­ներ, պա­­լատ­­ներ, հրա­­պարակ­­ներ եւ Պոլ­­սոյ մէջ գրե­­թէ չգտնո­­ւող խո­­շոր պար­­տէզներ։ Երբ ծրագ­­րե­­­ցինք մեր պտոյ­­տը, ներ­­քուստ միշտ պա­­կաս բան մը կայ այս գոր­­ծին մէջ ըսող ձայն մը կը լսէի։ Գի­­տէի այդ պա­­կասը։ Հի­­մա կարգ մը ան­­ձե­­­րուն տար­­բեր կամ անի­­մաստ կրնայ թո­­ւիլ, բայց երբ Պո­­լիսէ դուրս տեղ մը այ­­ցե­­­լեմ, կու­­զեմ հոն տես­­նել հա­­յու­­թեան հետ կապ ու­­նե­­­ցող հետ­­քեր։ Այս կրնայ ըլ­­լալ եկե­­ղեցի մը, շէնք մը, փո­­ղոց մը, քար մը եւ կամ գրու­­թիւն մը։ Եթէ գտնեմ եւ տես­­նեմ ար­­տա­­­կար­­գօ­­­րէն եր­­ջա­­­նիկ կը զգամ ինքզինքս, որ բա­­ռերով ար­­տա­­­յայ­­տե­­­լը դժո­­ւար է։ Այս սո­­վորու­­թիւնը ուրկէ ծա­­գած է իմ մօտ չեմ գի­­տեր։ Կար­­ծեմ թէ ազ­­գիս պանդխտու­­թեան հետ կապ ու­­նի, քա­­նի որ դժո­­ւար պայ­­մաննե­­րէ անցնե­­լով ստի­­պուած է լքե­­լու իր ապ­­րած հո­­ղերը եւ հե­­ռու քա­­ղաք­­ներ գաղ­­թե­­­լով հոն վերստին մշա­­կոյթ կեր­­տե­­­լու։

Ամստեր­­տամ քա­­ղաքը պատ­­մութեան մէջ կա­­րեւոր տեղ կը գրա­­ւէ հա­­յու­­թեան հա­­մար, քա­­նի որ Աս­­տո­­­ւածա­­շունչի Բ. տպագ­­րութիւ­­նը 17-րդ դա­­րուն այս քա­­ղաքի մէջ եղած է։ Բայց այս յատ­­կութիւ­­նը մէկ կողմ թո­­ղունք, քա­­նի որ ին­­ծի պէտք էր աւե­­լի ապ­­րող բա­­ներ։

Կար­­ծեմ թէ բախ­­տը հետս էր։ Եր­­կու տե­­ղեր կա­­յին որ կրցայ այս զգա­­ցու­­մը վե­­րապ­­րիլ։ Այս եր­­կու տե­­ղերէն մէկն էր «Ան­­նէ Ֆրանք»ի տուն թան­­գա­­­րանը։ Ան­­նէ Ֆրանք Բ աշ­­խարհա­­մար­­տի տա­­րինե­­րուն Հո­­լոքոս­­տի զո­­հերէն մէկն էր։ Ան իր ըն­­տա­­­նիքով եր­­կու տա­­րի դժո­­ւար պայ­­մաննե­­րու տակ պա­­հուը­­տած, բայց յե­­տոյ զի­­նուոր­­նե­­­րու կող­­մէ գտնո­­ւելով ղրկո­­ւած էր հա­­մակեդ­­րո­­­նաց­­ման ճամ­­բար։ Բա­­ցի Ան­­նէ Ֆրեն­­քի հայ­­րի­­­կէն, ըն­­տա­­­նիքի բո­­լոր ան­­դամնե­­րը կը մա­­հանայ։ Երբ հայ­­րը կը վե­­րադառ­­նայ իրենց տու­­նը կը գտնէ աղջկան օրա­­տետ­­րը, որուն մէջ կը կար­­դայ իրենց ամե­­նադ­­ժո­­­ւար ժա­­մանակ­­նե­­­րուն գրի առ­­նո­­­ւած էջեր։ Մեծ ջան­­քե­­­րու շնոր­­հիւ այս օրա­­տետ­­րը կը տպո­­ւի եւ ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան պզտիկ զոհ Ան­­նէն կը դառ­­նայ աշ­­խարհահռչակ գրա­­գէտ­­նե­­­րէն մին։ Երե­­ւոյթ մը, որ իր ամե­­նամեծ փա­­փաք­­նե­­­րէն մէկն էր։ Թան­­գա­­­րանի վեր­­ջին մա­­սին կը ցու­­ցադրո­­ւէին գիր­­քին զա­­նազան լե­­զու­­նե­­­րու թարգմա­­նու­­թիւննե­­րը։ Հոն առա­­ջին կար­­գին տե­­սայ գիր­­քին արե­­ւելա­­հայե­­րէն թարգմա­­նու­­թիւնը։ Ահա­­ւասիկ ին­­ծի եր­­ջանկաց­­նե­­­լիք հա­­յու­­թեան հետ կապ ու­­նե­­­ցող հետք մը գտած էի։ Բայց այս եր­­ջանկու­­թեան կող­­քին մէկ կողմս ալ տխուր էր որով­­հե­­­տեւ թան­­գա­­­րանը պտը­­տելու ատեն միշտ միտքս էին հա­­յոց ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան վկայ իմ ազ­­գա­­­կից­­նե­­­րը, հայ մա­­նուկնե­­րը քա­­նի որ անոնք ալ ան­­ցած էին նման ճամ­­բա­­­ներէ։ Մարդս կրկնա­­պատիկ զգա­­ցումներ կը կրէ, եթէ իր պատ­­մութեան մէջ ալ կայ այսպի­­սի սեւ էջեր...

Իսկ երկրորդ տեղն էր Ամստեր­­տա­­­մի հայ­­կա­­­կան եկե­­ղեցին, որուն գո­­յու­­թիւնը սո­­րուած էի աշ­­խա­­­տան­­քի կեան­­քիս մէջ օրի­­նակ առած տի­­պար­­նե­­­րէս մէ­­կուն շնոր­­հիւ։ Պտոյ­­տի վեր­­ջին օրը առի­­թը ու­­նե­­­ցայ այ­­ցե­­­լելու եկե­­ղեցին։ Տե­­ղը քա­­ղաքի կեդ­­րո­­­նին շատ մօտ ըլ­­լա­­­լուն պատ­­ճա­­­ռաւ դիւ­­րաւ կրցայ գտնալ շէն­­քը եւ անոր մօտ գտնո­­ւող հա­­յերու անու­­նով յի­­շուած կա­­մուրջ մը, որ կը կո­­չուէր Ար­­մէ­­­նեսպրուկ։ Եկե­­ղեցիին առ­­ջե­­­ւը կե­­ցայ ու դի­­տեցի շէն­­քը։ Դուրսէն պարզ շէն­­քի մը տպա­­ւորու­­թիւնը ու­­նէր։ Եկե­­ղեցի ըլ­­լա­­­լը կը հասկցո­­ւէր դրան վրա­­յի գրու­­թե­­­նէն, ուր հա­­յատառ գրո­­ւած էր եկե­­ղեց­­ւոյ նո­­րոգու­­թեան թո­­ւակա­­նը, որուն բա­­րերա­­րու­­թեամբ նո­­րոգո­­ւած ըլ­­լա­­­լը։ Տար­­բեր տար­­բեր ան­­կիւննե­­րէն նկա­­րեցի եկե­­ղեցին։ Այս պա­­հէն սկսեալ մէջս ան­­հասկնա­­լի եր­­ջանկու­­թիւն մը կը տի­­րապե­­տէր։ Ան­­գամ մը եւս օտար քա­­ղաքի մը մէջ հա­­յու­­թեան հետ կապ ու­­նե­­­ցող հետք մը գտած էի։ Հան­­դի­­­պելով հա­­յոց եկե­­ղեց­­ւոյ, ըն­­թերցե­­լով անոր ճակ­­տի հա­­յերէն գրու­­թիւնը, ես զիս տանս մէջ կը զգա­­յի։ Չէ որ Մու­­շեղ Իշ­­խան ըսած էր «Հայ լե­­զուն տունն է հա­­յուն»։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ