Երազներուս խաղալիքներու խանութը

ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ

Շատ հետաքրքրական ըլլալու է երեւակայութիւններուն իրողութեան վերածուելու հրաշքը։ Ես պարզութեան մը մէջ երեւակայական պատկերացում ունիմ խաղալիք վաճառող խանութներու նկատմամբ։ Այնպէս տպաւորուած եմ թէ այդ խանութները իրենց ցուցափեղկերով արդէն յայտարարն են յատուկ աշխարհի մը՝ անակնկալներով, անյայտութիւններով լեցուն յատուկ աշխարհի մը։ Իսկ կը զարմանամ յանկարծ, երբ ամենաանսպասելի պահուն կ՚իրականանայ այդ երազը, կը տեսնես խանութ մը, որ ամբողջութեամբ կը յիշեցնէ, այն ինչ որ դուն երազած էիր նախապէս։ Ահա այս տպաւորութեան մատնուեցայ քանի մը օր առաջ, երբ կը շրջէի հնավաճառներու կեդրոն դարձած Չուքուրճումա թաղամասը։ Մանրամասնութիւն մը եւս կայ, որ պէտք է յիշեմ, այդ տեսակի խանութին մէջ կ՚երազեմ նաեւ թոնթոնիկ վաճառորդ մը։ Ի՜նչ զարմանալի այս ալ կատարուեց, եթէ ոչ տեսքով կամ կերպարանքով, բայց մերձեցումով եւ վարուելակերպով խանութպանն ալ հար եւ նմանն էր, այն կերպարին, որ դրոշմուած էր իմ ենթագիտակցութեան մէջ, որպէս խաղալիք ծախող։ Իրականութեան մէջ խաղալիք ծախող խանութէ մը չէ որ ներս կը մտնէի, բայց խաղալիքներու նման հմայիչ էին բոլոր տեսածներս։ Կախարդական բան մը կայ այս խանութին մէջ ու ես պարտաւոր էի այդ կախարդը յստակեցնելու։ Շուտով ծանօթացանք եւ խնդրեցի որ պատմէ ինծի թէ այս գեղեցկութիւններու ծնունդ տուող ոդիսականը ինչպէս սկիզբ առաւ։

Քամէր Քրաչ միջին տարիքով եւ աչքին փայլը միշտ կայծակող անձնաւորութիւն որպէս, դիւրահաղորդ գտնուեցաւ ինծի դէմ։ Կարծես բացաւ իր ներաշխարհը եւ շատ տպաւորիչ կերպով պատմեց նախ իր ընտանիքին եւ ապա որդեգրած ճանապարհին մասին։

«Համեստ ընտանիքի մը զաւակն եմ։ Մեր մօտ ընդունուած սո­վորու­թիւն է որոշ տա­րիքի մը հա­սած երա­խան դէ­պի արուեստ մը մղել։ Իմ ըն­տա­նիքն ալ նոյ­նը ցան­կա­ցաւ եւ զիս առաջ­նորդե­ցին ոս­կե­րիչի մը քով, որ­պէսզի ըն­տե­լանամ այդ ար­հեստին։ Ծնողքս մտա­դիր էր զիս առ­յա­ւէտ դպրոց ու­ղարկե­լու, խոր­հե­լով թէ ու­սումը կը դիւ­րացնէ մար­դուս կեան­քը։ Սա­կայն ուսման կող­քին ոչ մէկ ան­պա­տեհու­թիւն կար ձեռ­քի շնորհք պատ­ճա­ռող ար­հեստի մըն ալ տի­րապե­տելու մէջ։ Այս բո­լորը խիստ հասկնա­լի է մեր մի­ջավայ­րէն ներս։ Բազ­մա­թիւ ծնող­ներ կը կի­սեն իմ ալ ծնող­նե­րուս մտա­հոգու­թիւնը։ Այստեղ տա­րօրի­նակը, ոչ թէ ծնող­նե­րուս նա­խասի­րու­թիւնն էր, այլ իմ որ­դեգրած ու­ղին։ Աշ­խա­տանո­ցի դռնէն մտնե­լով ես հա­մոզուեցայ թէ այս էր դրախ­տը եւ մին­չեւ այս պա­հը, այ­սինքն դպրո­ցի նստա­րան­նե­րուն վրայ ես դա­տապար­տուած մնա­ցեր եմ դժոխ­քի տան­ջանքին։ Կ՚երե­ւի որոշ չա­փով պա­տահա­կանու­թիւններն ալ այնպէս ձե­ւացու­ցին եւ ես իմ վար­պե­տի կեր­պա­րին մէջ յայտնա­բերե­ցի իս­կա­կան մար­դը։ Բնաւ կաս­կած չու­նէի այ­լեւս ամէն ջանք պի­տի վատ­նէի իր նման մէ­կը դառ­նա­լու հա­մար։ Եւ այդպէս ալ ըն­թա­ցաւ։ Վար­պետս ալ փո­խադարձ զգա­ցումնե­րով գնա­հատեց աս­պա­րէզի նկատ­մամբ իմ նուիրու­մը։ Կը յի­շեմ թէ ան­գամ մը ինչպէս ոտ­նա­կոխած էի խա­նու­թէ ներս տի­րող սկզբունքը։ Իբ­րեւ ան­փորձ աշ­կերտ մեծ ցան­կութիւն կ՚ու­նե­նայի վար­պե­տին աշ­խա­տու­թեան հե­տեւե­լով տե­սած­ներս ինքս ան­ձամբ գոր­ծե­լու հա­մար։ Մեր աշ­խա­տանո­ցի մէջ խստիւ ար­գի­լուած էր ոս­կիէ դուրս որե­ւէ մե­տաղով աշ­խա­տիլ։ Բայց ես ցե­րեկուայ ճա­շերու ժա­մուն իր բա­ցակա­յու­թե­նէն օգ­տուելով գաղտնա­գողի խաչ մը սար­քած էի պղին­ձը տա­շելով։ Մտա­դիր էի առանց վար­պե­տի գի­տակ­ցութեան այդ գոր­ծը աւար­տել եւ տու­նիննե­րուն ցոյց տալ իմ կա­րողու­թիւնը։ Ափ­սոս չյա­ջողե­ցայ։ Վար­պե­տը նկա­տեց ըրածս ու լե­ղապա­տառ կը սպա­սէի ին­ծի հաս­նե­լիք պա­տիժը։ Բայց ի՛նչ պա­տիժ։ Վար­պե­տը շատ հաւ­նած էր ըրած գործս եւ մեծ ոգե­ւորու­թեամբ դի­մեց հա­րեւան աշ­խա­տանո­ցի մէջ գոր­ծող իր գոր­ծընկե­րոջ «տե­սա՛ր մեր սրի­կային սար­քա­ծը»։ Այդ պա­հուն վար­պե­տիս բեր­նէն ելած փա­ղաք­շա­կան «սրի­կայ» բա­ռէն աւե­լի ոչ մէկ բան կրնար ին­ծի ու­րա­խու­թիւն պար­գե­ւել։ Խոս­տո­վանիմ որ մե­տաղի կամ որե­ւէ նիւ­թի վրայ երե­ւակա­յու­թիւններ ու­նե­նալ եւ այդ երե­ւակա­յու­թիւննե­րը իրա­կանաց­նե­լը ար­տա­կարգ գո­հացում մըն է ին­ծի հա­մար»։

Կար­ծես պատ­մածները կամ պատ­մե­լու պա­հուն մատ­նուած յու­զումը ին­ծի ալ հե­տը կը տա­նի այդ կա­խար­դա­կան աշ­խարհը։ Նոր հար­ցումներ կը ձե­ւաւո­րուի մտքիս մէջ կ՚ու­զեմ պա­տաս­խաններ գտնել, պատ­մածնե­րը տպա­ւորած է զիս։

Ու­րեմն կը հարցնեմ. «Դուք ձեզ արուես­տա­գէտ կը հա­մարէք, թէ ոչ ար­հեստա­ւոր»։

Դժուարա­ցաւ այս հար­ցումին իս­կոյն պա­տաս­խա­նելու պահ մը տա­տամ­սե­ցաւ նոյ­նիսկ։ Ապա խոս­տո­վանե­ցաւ. «Չեմ ու­զեր որ մեծ­խօ­սիկու­թիւն ըն­դունիք, եթէ ըսեմ թէ ես զիս արուես­տա­գէտ կը հա­մար, այլ ոչ թէ ար­հեստա­ւոր։ Ար­հեստա­ւորը այն է, որուն ցոյց կու տաք բնօ­րինակ մը եւ ան կա­տարեալ կեր­պով կը կրկնէ զայն։ Բայց եթէ այդ օրի­նակը վերցնէք իր աչ­քե­րու առ­ջե­ւէն ճա­րահա­տու­թեան պի­տի մատ­նուի։ Չի պի­տի կրնայ շար­ժիլ իսկ։ Գա­լով արուես­տա­գէտին, նոյ­նիսկ դուք իրեն առա­ջար­կէք օրի­նակի մը կրկնու­թիւնը ան իր երե­ւակա­յու­թեան թռիչք պի­տի տայ եւ պի­տի ար­տադրէ, այնպէս ինչպէս որ իր մէ­ջէն կը բխի։ Ես առա­ջին օրէն հե­տեւած եմ իմ երա­զածը իրա­կանաց­նե­լու ճամ­բուն»։

Միտքս կը տան­ջուի նոր հար­ցումնե­րով ար­դեօք կա­րելի է երազ­նե­րով ապ­րուստ ճա­րել։ Չէ որ մտե­րիմ կը խօ­սի կը հա­մար­ձա­կիմ հար­ցնե­լու։ Պա­տաս­խա­նին մէջ դար­ձեալ փի­լիսո­փայու­թիւն կը գտնեմ։ «Չէք կրնար երե­ւակա­յել թէ այս շու­քի մէջ մնա­ցած թա­ղի նեղ փո­ղոց­նե­րու մէջ ով­քեր հե­տաքրքիր կը շրջին, կ՚այ­ցե­լեն այս խա­նու­թը եւ ապա իմ ար­տադրանքնե­րը կը տա­նին մին­չեւ իրենց հե­ռաւոր եր­կիրնե­րը եւ օրի­նակի հա­մար Պեւրլի Հիլ­սի խա­նու­թին մէջ կը մա­տու­ցեն իրենց յա­ճախորդնե­րուն։ Եւ ով­քե՞ր կան այդ յա­ճախորդնե­րու մէջ։ Անուններ որոնք բո­լորիս զար­մանք կը պատ­ճա­ռէն, քա­նի որ աշ­խարհահռչակ դե­րասան­ներ են բո­լորն ալ։ Օրի­նակի հա­մար անձնա­կան ծա­նօթու­թիւն մը չկայ մեր մի­ջեւ, բայց Քիմ Քար­տա­շեան կամ Շեր Սարգսեան գի­տեն, որ իրենց կուրծքը կամ մատ­նե­րին զար­դա­րող գո­հարե­ղէնը պոլ­սե­ցին հայ վար­պետ Քա­մէր Քրա­չի ար­տադրու­թիւնն է»։

Դուրս ելած եմ կա­խար­դանքնե­րով լե­ցուն խա­ղալիք­նե­րու խա­նու­թէն, բայց աւե­լի մեծ անակնկա­լը կար­ծես, թէ պա­հուած էր Քա­մէր Քրա­չի վեր­ջին տո­ղերուն մէջ. «Յա­ճախորդներ կու գա­յին, հիացու­մով կը դի­տէին ստեղ­ծած գոր­ծերս, բայց ար­ժէ­քը կը գե­րազան­ցէր իրենց կա­րողու­թիւնը։ Իրենց մատ­նուած զրկան­քը զիս ալ կը յու­զէր։ Եթէ էակա­նը իմ միտքն ու մտայ­ղա­ցումն է, մե­տաղին կամ քա­րին ար­ժէ­քը պէտք չէ ար­գելք ըլ­լայ մարդկանց այդ գոր­ծե­րը վա­յելե­լուն։ Սա կող­քի ցու­ցա­փեղ­կին մէջ ցու­ցադրուած­նե­րը ոչ ոս­կի են, ոչ ալ թան­կարժէք քա­րեր։ Շատ աւե­լի մատ­չե­լի գի­նով իմ ճա­շակը ու ձեռ­քի շնոր­հը ար­ծա­թով կամ ար­հեստա­կան քա­րերով կը մա­տու­ցեմ մարդկանց եւ իրենց հետ կը բաժ­նեմ հաւ­նած բա­նի մը տի­րանա­լու ու­րա­խու­թիւնը»։

Փի­լիսո­փայու­թիւն կոչուածը կեանքի սովորական ապրումներուն մէջ է, որ կը գտնէ իր դրսեւորումը։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ