Տօն Վարագայ Սուրբ Խաչի

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Վարագայ Ս. Խաչի տօ­­­նը, ի տար­­­բե­­­­­­­րու­­­թիւն Խա­­­չին նո­­­ւիրո­­­ւած միւս տօ­­­ների, կը նշէ միայն Հայ Առա­­­քելա­­­կան Եկե­­­ղեցին, այն մեր Եկե­­­ղեցու ազ­­­գա­­­­­­­յին տօ­­­ներէն մինն է։

Երբ կը գտնո­­­ւի Տի­­­րոջ Խա­­­չափայ­­­տը եւ կը հաս­­­տա­­­­­­­տուի դրա իս­­­կութիւ­­­նը, Յա­­­կոբոս Տեառ­­­նեղբայ­­­րը խա­­­չափայ­­­տի սուրբ մա­­­սունքը կը յանձնէ Կլաւ­­­դիոս կայ­­­սերն ու Պատ­­­րո­­­­­­­նիկէ թա­­­գու­­­հուն, ով­­­քեր այն կը տե­­­ղափո­­­խեն Հռոմ։

Ապա այն սերնդէ սե­­­րունդ փո­­­խան­­­ցո­­­­­­­ւելով կը հաս­­­նէ Հռիփ­­­սի­­­­­­­մէ կոյ­­­սին, ով 300 հո­­­գու հետ միասին կը կրօ­­­նաւո­­­րէր Հռո­­­մի Սուրբ Պօ­­­ղոս վան­­­քի կու­­­սա­­­­­­­նոցում, որի մայ­­­րա­­­­­­­պետն էր Սուրբ Գա­­­յանէն։

Այդ ժա­­­մանակ­­­նե­­­­­­­րում կը թա­­­գաւոր էր Դիոկ­­­ղե­­­­­­­տիանոս կայսրը։ Օր մը կայսրը կա­­­մեցաւ կնու­­­թեան առ­­­նել Հռիփ­­­սի­­­­­­­մէին։ Սա­­­կայն Հռիփ­­­սի­­­­­­­մէն մեր­­­ժեց կայ­­­սե­­­­­­­րը եւ վա­­­նական քոյ­­­րե­­­­­­­րի ու քա­­­հանա­­­ների հետ միասին ծա­­­ծուկ հե­­­ռացաւ երկրէն։

Նախ նրանք հա­­­սան Եգիպ­­­տոս, ապա՝ Երու­­­սա­­­­­­­ղէմ, ուր այ­­­ցե­­­­­­­լեցին Քրիս­­­տո­­­­­­­սի տնօ­­­րինա­­­կան վայ­­­րե­­­­­­­րը։ Երբ նրանք կ՚աղօ­­­թէին Աս­­­տո­­­­­­­ւածա­­­մօր գե­­­րեզ­­­մա­­­­­­­նի վրայ, հրա­­­ման ստա­­­ցան գնալ Թա­­­դէոս առա­­­քեալի վի­­­ճակը։ Այդպէս նրանք հա­­­սան Եդե­­­սիա. ոմանք մնա­­­ցին այդտեղ (նրանք յե­­­տագա­­­յում սպան­­­նո­­­­­­­ւեցին Դիոկ­­­ղե­­­­­­­տիանոս կայ­­­սեր հրա­­­մանով), միւսնե­­­րը իրենց ու­­­ղին շա­­­րու­­­նա­­­­­­­կեցին դէ­­­պի Հա­­­յաս­­­տան։

Հռիփ­­­սի­­­­­­­մեանց կոյ­­­սե­­­­­­­րը Գա­­­յանէ մայ­­­րա­­­­­­­պետի առաջ­­­նորդու­­­թեամբ կը հաս­­­նեն Հա­­­յաս­­­տան եւ ամե­­­նուր հրաշքներ կը գոր­­­ծէին սուրբ մա­­­սունքի զօ­­­րու­­­թեամբ՝ դե­­­ւերին կը հա­­­լածէին, ախ­­­տաջրե­­­րը կը մաք­­­րէին, հի­­­ւանդնե­­­րին կ՚ապա­­­քինէին։

Նախ նրանք հանգրո­­­ւանե­­­ցին Հո­­­գեաց վան­­­քում, ուր կը պա­­­հուէր սուրբ Կոյ­­­սի պատ­­­կե­­­­­­­րը։ Ապա ու­­­ղե­­­­­­­ւորո­­­ւեցին Վա­­­րագայ լեռ, որ Վա­­­նայ լճի հա­­­րաւա­­­րեւե­­­լեան կող­­­մում կը գտնո­­­ւի։

Վա­­­րագայ լե­­­րան Գա­­­լիլիա կո­­­չուող գա­­­գաթին, քա­­­րայրնե­­­րից մէ­­­կում նրանք Տի­­­րոջ նա­­­խախ­­­նա­­­­­­­մու­­­թեամբ ամ­­­փո­­­­­­­փեցին Խա­­­չափայ­­­տի մա­­­սունքը, այն որ­­­պէս մեծ պար­­­գեւ թող­­­նե­­­­­­­լով Արա­­­րատեան աշ­­­խարհին։ Ոմանք մնա­­­ցին Վա­­­րագայ լե­­­րան վրայ՝ սպա­­­սաւո­­­րելու սուրբ Նշա­­­նը։ Միւսնե­­­րը, այդ թւում եւ Հռիփ­­­սի­­­­­­­մէ կոյսն ու Գա­­­յանէ մայ­­­րա­­­­­­­պետը, իրենց ու­­­ղին շա­­­րու­­­նա­­­­­­­կեցին դէ­­­պի արե­­­ւելք եւ հա­­­սան Էջ­­­միածին։

Այդ մի­­­ջոցին Գրի­­­գոր Լու­­­սա­­­­­­­ւորի­­­չը կել­­­նի Վի­­­րապէն եւ կ՚այ­­­ցե­­­­­­­լէ Վա­­­րագայ լե­­­րան ճգնա­­­ւոր­­­նե­­­­­­­րուն։ Վեր­­­ջիններս այս այ­­­ցից ոգե­­­ւորո­­­ւած կա­­­ռու­­­ցել կու տան եկե­­­ղեցի մը, որը յե­­­տագա­­­յում խստա­­­շունչ եղա­­­նակի պատ­­­ճա­­­­­­­ռով անբնակ կը մնայ։

Սուրբ մա­­­սունքը Վա­­­րագայ լե­­­րան վրայ կը պա­­­հուի մին­­­չեւ 7-րդ դա­­­րը։ Վարդ պատ­­­րիկ Ռշտու­­­նու օրօք՝ 653թ.-ին, Թո­­­դիկ ճգնա­­­ւորը իւր Հո­­­վել աշա­­­կեր­­­տի հետ ուխտի կը գնան Վա­­­րագայ լեռ։ Եր­­­կար ժա­­­մանակ նրանք անընդմէջ կը ճգնէին եւ կ՚աղօ­­­թէին՝ փա­­­փաք ու­­­նե­­­­­­­նալով գտնել սուրբ մա­­­սունքը։

Աս­­­տո­­­­­­­ւած կը կա­­­տարէ նրանց իղ­­­ձը։ Գի­­­շերը լե­­­րան գա­­­գաթին լոյս կը ծա­­­գէ, որը մե­­­ծանա­­­լով կը լու­­­սա­­­­­­­ւորէ ողջ լե­­­ռը, ապա 12 լու­­­սէ սիւ­­­ներ վեր կը խո­­­յանան եր­­­կինք եւ 12 օր շա­­­րու­­­նակ կը լու­­­սա­­­­­­­ւորեն շուրջբո­­­լորը։

Կ՚ըսեն թէ սուրբ մա­­­սունքը իր մաս­­­նա­­­­­­­տու­­­փով կ՚ել­­­նի վէ­­­մէն եւ լոյ­­­սե­­­­­­­րի մէջ վեր բարձրա­­­նալով կը մտնի եկե­­­ղեցի եւ կը վե­­­րաբե­­­րուի սուրբ Սե­­­ղանին՝ լոյս ճա­­­ռագայ­­­թե­­­­­­­լով վե­­­ցերորդ ժա­­­մէն մինչ 9-ը։ Եւ այդ լոյ­­­սէն ձայն կը հաս­­­նի. «Քրիս­­­տոս հա­­­ճեց բնա­­­կուել սուրբ Նշա­­­նի մէջ՝ Հա­­­յոց աշ­­­խարհի պահ­­­պա­­­­­­­նու­­­թեան եւ փրկու­­­թեան հա­­­մար»։

Յե­­­տագա­­­յում Ներ­­­սէս Գ. Տա­­­յեցի Շի­­­նող կա­­­թողի­­­կոսի պա­­­տուի­­­րանով 12 եկե­­­ղեցի կը կա­­­ռու­­­ցո­­­­­­­ւի լու­­­սե­­­­­­­ղէն սիւ­­­նե­­­­­­­րի տե­­­ղը, իսկ այն եկե­­­ղեցին, ուր հանգրո­­­ւանեց սուրբ Նշա­­­նը. կ՚ըն­­­դարձա­­­կեն եւ տե­­­ղում վանք կը հիմ­­­նեն։ Տա­­­յեցի հայ­­­րա­­­­­­­պետը կարգ կը սահ­­­մա­­­­­­­նի՝ ամէն տա­­­րի այդ օրը տօ­­­նել Վա­­­րագայ սուրբ խա­­­չի տօ­­­նը։ Նա նաեւ կը գրէ Նշա­­­նաւ ամե­­­նայաղթ շա­­­րակա­­­նը, որ կ՚եր­­­գո­­­­­­­ւի տօ­­­նին։

Վա­­­րագայ Սուրբ Խա­­­չի տօ­­­նը նշւում է Խաչ­­­վե­­­­­­­րացից եր­­­կու շա­­­բաթ անց՝ Սեպ­­­տեմբե­­­րի 25-ից Հոկ­­­տեմբե­­­րի 1-ն ըն­­­կած կի­­­րակի օրը։ Այս տա­­­րի տօ­­­նը կը նշո­­­ւի Սեպ­­­տեմբե­­­րի 30-ին։ Իսկ մինչ այդ Սեպ­­­տեմբե­­­րի 23-ին Վա­­­րագայ սուրբ խա­­­չի Բա­­­րեկեն­­­դանն է, որով կը սկսի պահ­­­քը։

Խա­­­չափայ­­­տի սուրբ մա­­­սունքը Վա­­­րագայ վան­­­քում կը մնայ մինչ 1021 թի­­­ւը, երբ Սե­­­նեքե­­­րիմ Արծրու­­­նին այն կը տե­­­ղափո­­­խէ Սե­­­բաս­­­տիա։ Սե­­­նեքե­­­րիմի վախ­­­ճա­­­­­­­նէն ետ­­­քը այն նո­­­րէն կը բե­­­րուի Վա­­­րագայ վանք, ուր 1651 թո­­­ւին կը գե­­­րեվա­­­րուի եւ կը տա­­­րուի Խո­­­շաբ։

1655 թո­­­ւին հա­­­յերը մա­­­սունքը կ՚ազա­­­տեն գե­­­րու­­­թիւնէ եւ կը զե­­­տեղեն Վա­­­նի Ս. Տի­­­րամօր եկե­­­ղեցում, որն այ­­­դո­­­­­­­ւետք կ՚անո­­­ւանա­­­փոխո­­­ւի Ս. Նշա­­­նի։ Այստեղ սուրբ մա­­­սունքը կը մնար մինչ 1915 թո­ւականը։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ