dzovinarlok@gmail.com
Հենրիկ Մալեանի անուան կինօդերասանի թատրոնում առաջնախաղ է։ Իսկ դա նշանակում է տօն։ Բոլորի համար անխտիր։ Թումանեանի հեքիաթները բեմադրելիս Հենրիկ Մալեանը (1925-1988) նախատեսել էր «5-ից մինչեւ 105 տարեկանների համար»։ Նարինէ Մալեանը «Շրջուած երազ»-ը բեմադրելիս յայտարարեց, որ այն նախատեսուած է «105-ից մինչեւ 5 տարեկանների համար»։ Ծանօթ չէի անգլիացի մանկագիր Դոնալդ Բիսեթի (1910-1995) անուանը եւ հաճոյքով կարդացի նրա հեքիաթները։
Բիսեթի աշխարհում
Շատ կարճ ու բարի հեքիաթներ էր գրում Բիսեթը, ինքն էլ նկարազարդում էր, բեմադրում եւ նոյնիսկ խաղում իր ներկայացումներում։ Առաջին հայեացքից կարող էր թուալ, թէ կարեւոր բան չի կատարւում հեքիաթում, բայց կարդալուց յետոյ մնում էր այն զգացմունքը, որն ապրում էր աստուած՝ աշխարհը ստեղծելիս։ Արարիչը նայում էր իր ստեղծած աշխարհին ու բնակիչներին եւ տեսնում, «որ բարի է»։ Այսպիսով Բիսեթի հեքիաթային աշխարհում չկան չար ուժեր, որոնց պէտք է յաղթահարել, որպէսզի բարին հաստատուի, որովհետեւ այն արդէն հաստատուած է նրա մօտ։ Օրինակ, «Փիլիսոփայ բզէզն ու ուրիշները» հեքիաթում յայտնւում ենք քեռի Ֆրէդի տանը, որտեղ վարդը գոհ է, որ վարդ է, ժամացոյցը զարմանում է, թէ ինչպէս կարելի է լինել վարդ եւ չկարողանալ ժամանակը ցոյց տալ։ Իսկ սեւ բզէզը՝ նայելով վարդին եւ ժամացոյցին, խղճում է նրանց, որովհետեւ նրանք սեւ չեն։ Ծիծեռնակն էլ երջանիկ է, որ կարող է թռչել, ձուկը՝ լողալ, կատուն՝ մլաւել, եւ երբ տուն է վերադառնում քեռի Ֆրէդը կնոջ հետ, բոլորը հարցնում են նրան. «Իսկ քե՞զ համար ով է ամենագեղեցիկը։- Իմ կինը,-պատասխանում է քեռի Ֆրէդը։ Համաձայն եմ,-ասում է կինը եւ համբուրում քեռի Ֆրէդին»։
Հասկացա՞ք։ Տեքստը մանուկի համար է, իսկ ենթատեքստը՝ մեծահասակի…Այժմ տեսնենք, թէ ինչպէ՞ս է իրականացնում Նարինէ Մալեանը իր բեմադրութիւնը Բիսեթի ութ հեքիաթների հիման վրայ։
Ռեժիսորը շատ աւելին է, քան հեղինակը
Բազմաթիւ անգամներ դիտելով Նարինէ Մալեանի «Ցեղի ֆիզիոլոգիա», «Պատմութիւններ գնացքում», «Սիրելի Փամելա» ներկայացումները, պիտի խոստովանեմ, որ այն, ինչ բեմադրում է Նարինէն, շատ աւելին է, քան գրել է հեղինակը, նոյնիսկ եթէ այդ հեղինակը ինքը Վիլեամ Սարոյեանն է, եւ թող դա սխալ չհասկացուի, թէ ես Նարինէին աւելի բարձր եմ դասում, քան Սարոյեանին։ Սա պարզապէս նշանակում է, որ թատերական ռեժիսոր Նարինէ Մալեանը իր գործի Սարոյեանն է։ Պարզ եւ հասանելի, նա առաջ է շարժւում՝ հատելով բոլոր աւելորդութիւնները։ Սարոեանի նման Նարինէն կարողանում է ստեղծել բոլոր կերպարներից առանձին ծիծաղի կերպարը։ Բարին որպէս իշխող կատեգորիա թեւածում է բեմահարթակում, նոյնիսկ եթէ շոշափւում է եղեռնի թեման։ Աշխատելով ծիծաղաշարժ ժանրում, ռեժիսորը չի՛ ենթարկում ծաղրի եւ ծիծաղի արատաւոր երեւոյթները կամ թերութիւնները։ Նրա ծիծաղը չի հենւում նաեւ տեքստի մէջ առկայ հումորի վրայ, ո՛չ։ Մենք ծիծաղում ենք Նարինէի ներկայացումներին, որովհետեւ տեսնում ենք, որ բարի է։ Աստծոյ բարին է դա։ Եւ հենց այդ բարին մենք տեսանք նաեւ այս անգամ։ Զարմանալի է, բայց ամէն անգամ Նարինէ Մալեանը գերազանցում է ինքն իրէն։ «Շրջուած երազ»-ը բնորոշւում է որպէս մանկական ներկայացում, բայց ո՞վ մանուկ չէ։ Եւ ո՞վ պատրաստ չէ մանուկի պէս լիաթոք ծիծաղել։ Իսկ Ծիծաղը յայտնւում է օդում եւ բեմում հէնց սկզբից, երբ լոյսերը մարում են, եւ արդէն ողջ ներկայացման ընթացքին ծիծաղից դադար չկայ. ծիծաղում ու ծիծաղում ենք։ Ի հարկէ, աչքից չի վրիպում այն ահռելի աշխատանքը, որի շնորհիւ ստեղծւում է այս փայլուն ծիծաղաշարժ մթնոլորտը։
Տաղանդը ինքնանպատակ չէ
Քիչ է ասել, որ Մալեան թատրոնի դերասանը պիտի տաղանդաւոր լինի։ Նա պիտի փայլուն տիրապետի խօսքին, պլաստիկային եւ դիմախաղին, ինչպէս կարող է միայն իսկական բարձրակարգ դերասանը։ Ահա հինգ դերասանների անունները, որոնք բեմում ոչ թէ իրենց տաղանդն են ցուցադրում, այլ ծառայեցնում տաղանդը գերխնդրին. Աստղիկ Աբաջեան, Քրիստինա Յովակիմեան, Սիւզի Ադամեան, Սամուէլ Թոփալեան, Վահագն Գասպարեան։ Նկարչական ձեւաւորումը Անդրանիկ Յարութիւնեանի եւ Տաթեւիկ Մելքումեանի, ինչպէս նաեւ Նարինէ Մալեանի։ Վերջապէս, երաժշտական ձեւաւորումը Նարինէ Մալեանի։ Գիտենք, որ Մալեան թատրոնն ունի իր անկրկնելի, ուրոյն ոճը։ Գիտենք, որ Նարինէ Մալեանի ներկայացումները ընթանում են սրընթաց դինամիզմով։ Ինչպէ՞ս է դա իրականացւում։ Այստեղ ես պիտի յիշատակեմ մեր միւս հանճարին, որպէսզի խօսքս հասկանալի դարձնեմ։ Եթէ փորձենք պարզել, թէ ինչո՞ւմն էր Ազնաւուրի հանճարը եւ ինչո՞ւ ո՛չ ոք երբեք չի կարող նմանուել Ազնաւուրին, կատարելով նրա երգերը, ապա կգտնենք 20-րդ դարի մեծագոյն արտիստի առեղծուածը։ Այն թագնուած է թեմփօռիթմի մէջ։ Ահա այդ ազնաւուրեան թեմփօռիթմով է սլանում գործողութիւնը Նարինէի ներկայացումներում։ Ամէն վայրկեան եւ երկվայրկեան յագեցած է թատերական խաղի դժուարագոյն եւ բարդ դրսեւորումներով։ Որոնք սակայն մատուցւում են աներեւակայելի թեթեւութեամբ։ Այցելէ՛ք «Շրջուած երազ» ներկայացումը եւ ինքնե՛րդ տեսէք, թէ որքա՛ն բարի է…