ՈՒՅԿԱՐ ԿԻՒԼԹԷՔԻՆ
uygargultekin@agos.com.tr
Ներքին Գործոց Նախարարութիւնը 19 Օգոստոսին յայտարարեց թէ Ժողովուրդներու Ժողովրդավարական Կուսակցութեան (ՀՏՓ) անդամ երեք քաղաքապետներ պաշտօնանկ եղած են։ Յայտարարութեան մէջ այս որոշումը կը բացատրուէր տուեալ քաղաքապետներուն ահաբեկչական աշխատանքներուն զօրակցելու, քաղաքապետարանին ինչքերը ահաբեկիչներու տրամադրելու պնդումներով։
Բացի քաղաքապետներու պաշտօնանկ ըլլալը, Ներքին Գործոց Նախարարութիւնը 29 քաղաքներու մէջ բերման ենթարկեց ՀՏՓ-ի անդամ աւելի քան 400 քաղաքական գործիչներ։
Այսպէս Տիյարպէքիրի համաքաղաքապետ Սելչուք Մըզրաքլը քաղաքապետարանի շէնքի առջեւ ելոյթ ունենալով ըսաւ թէ 19 Օգոստոսին Թուրքիոյ մէջ ժողովրդավարական արժէքները իրաւական համակարգը, արդարութեան գաղափարը եւ ընտրողներու կամքը գետնին հաւասարեցուած է։
BBC գործակալութեան թրքական բաժնին խօսող Մարտինի քաղաքապետ Ահմետ Թիւրք ըսաւ թէ. «Ահագին պարտքով ստանձնեցինք քաղաքապետարանը։ Կը մտածէինք թէ այս պարտքը ինչպէս կրնանք վճարել, նման գործողութեան մը հետ դէմ հանդիման մնացինք։ Սա ժողովրդավարութեան առումով, իրաւական պետութեան առումով մեծ ամօթ մըն է»։
Վանի քաղաքապետ Պէտիա Էօզկէօքչէ Էրթանն ալ «Ընդմիշտ ժողովուրդի կամքի մասին ճառողները, երբ ընդդիմադիրները խնդրոյ առարկայ ըլլան, դիւրաւ կ՚անտեսեն այդ կամքը։ Մենք անցեալին ալ չէինք համակերպած ընտրուածի տեղ հոգաբարձու նշանակելու մտայնութեան, այսօր ալ չենք յօժարիր»։
ՀՏՓ-ի Տիյարպէքիրի պատգամաւոր Կարօ Փայլան, որ միջոցէ մը ի վեր կը գտնուէր Հարաւային Ամերիկայի երկիրներ, այս զարգացումներու վրայ որոշեց կիսատ թողուլ իր այցելութիւնը եւ վերադառնալ երկիր։ Մինչ այդ Թուիթըրեան հետեւեալ գրառումով պախարակեց կատարուածը. «Տիյարպէքիրի, Վանի եւ Մարտինի քաղաքապետութեան դարձեալ հոգաբարձու նշանակեցին։ Ժողովուրդի կամքին դէմ կատարուած այս ստորին արարքին դէմ բոլոր քաղաքական կուսակցութիւնները եւ հասարակութիւնը պէտք է հակազդէ։ Եթէ լռենք, հերթը կու գայ Անգարային, Իսթանպուլին»։
Ներքին Գործոց Նախարարութեան այս որոշումը բուռն հակազդեցութիւն պատճառած է թէ քաղաքապետները պաշտօնանկ եղած քաղաքներու եւ թէ Իսթանպուլ, Անգարա, Իզմիրի նման մեծ քաղաքներու մէջ։ Բողոքող զանգուածներ յաճախ ենթարկուեցան ոստիկանական բռնութեան։ Միւս կողմէ օտար մամուլը լայնօրէն արձագանգեց կատարուածներուն, միշտ հարցականի տակ դնելով Թուրքիոյ մէջ օրըստօրէ աճող անօրինութիւնը։
Քաղաքական գործիչներ եւս բողոքեցին կատարուածին դէմ։ Իսթանպուլի քաղաքապետ Էքրէմ Իմամօղլու լրագրողներու հարցումներուն պատասխանելով ըսաւ թէ. «Ոչ ոք անսահման իրաւասութիւն ունի։ Ոմանք այդպէս կը վարուին բայց նախ երկիրը եւ ապա իրենք կը տուժեն։ Արդէն սկսած են կորսնցնել։ Ժողովուրդին կամքը անտեսելը լուրջ սխալ մըն է։ Անիմաստ է ահաբեկչութեան պատրուակով նման քայլերու դիմել։ Եթէ ունիք օրինական փաստեր, պատշաճը կը կատարէք։ Յուսամ շուտով կ՚անդրադառնան կատարուած սխալին։ Իբրեւ թէ հիմա ակնկալութիւնները ուղղուած է եղեր Իսթանպուլին։ Ամէն ոք թող իր սահմանը գիտնայ»։
Հանրապետական կուսակցութեան նախագահ Քեմալ Քըլըչտարօղլու ալ լրագրող Տէնիզ Զէյպէքի հետ ունեցած զեկոյցին խօսեցաւ պատահածներու շուրջ։ «Պաշտօնանկ եղած երեք քաղաքապետներն ալ իրեն թեկնածութիւնը առաջադրած պահուն հաւաստագիր ստացան Ընտրութեան Բարձրագոյն Խորհուրդէն։ Այդ խորհուրդը եօթը լիազոր դատաւորներէն կը բաղկանայ։ Անոնք նման յանցանք մը չեն նկատած եւ արտօնած են որ առաջադրեն իրեն թեկնածութիւնը։ Իսկ այսօր կը նայիմ իշխանամետ մամուլին ու կը տեսնեմ հազար ու մի տեսակ մեղադրանք։Այս կատարուածները վեր են բոլոր տրամաբանական ըմբռնումներէն» ըսաւ Քըլըչտարօղլու։
Նախկին նախագահ Ապտուլլահ Կիւլ եւ նախկին վարչապետ Ահմետ Տաւութօղլու եւս մեղադրեցին կառավարութեան որոշումը։
Տիճլէ համալսարանի դասախօս Տոց. Վահափ Ճոշքուն ՀՏՓ-ցի քաղաքապետներու պաշտօնանկութիւնը մեկնաբանեց «Ակօս»ի համար։
«Կարելի է զանազան վարկածներու մասին խօսիլ։ ՀՏՓ շրջանային վարչութիւններու ընտրութեան ժամանակ շատ կարեւոր դերակատարութիւն ունեցաւ իշխանութեան կուսակցութեան մեծ քաղաքները կորսնցնելու հարցին մէջ։ Այդ կորուստին վրիժառութիւնը կրնայ ըլլալ։ Ընտրուած քաղաքապետները հրապարակեցին նախապէս նշանակուած հոգաբարձուներուն շռայլ զեղծարարութիւնները։ Կ՚ուզեն այդ հրապարակումները դադրեցնել։
Էօճալան իր փաստաբաններու միջոցաւ յայտարարած էր, որ պետութեան մէջ լուծում ուզողներ եւ չուզողներ կան։ Մէկ կողմէն Սուրիոյ մէջ ապահով գօտի մը գոյացնելու համար համաձայնութիւն ապահովուած է։ Ոմանք կը մտածէին թէ Էօճալանի ալ միջնորդութեամբ լուծումի նոր գործընթաց մը պիտի սկսի։
Այս գործողութիւնները ճիշդ ալ նման ակնկալութիւններու պահուն է որ եկաւ։ 2009-ին երբ քրտական հարցի խաղաղ եղանակներով լուծումը օրակարգի եկաւ, իսկոյն մեկնարկեց քրտական կազմակերպութիւններու դէմ գործողութիւնը։ Թուրքիոյ պետական կառոյցին գիտակից եղողներ գիտեն թէ պետութեան մէջ հակադրուած խմբակներ իրար դժուար կացութեան մատնելու համար նման խաղեր կը սարքեն։ Սուրիոյ մասին զանազան պնդումներ կո խօսուէին։ Բանակը պիտի գրաւէր Եփրատ գետի արեւելեան հատուածը։ Սակայն ԱՄՆ-ի հետ կնքուած համաձայնութենէն ետք այս հաւանականութիւնը տկարացած է։ Ուրեմն ազգայնական հասարականութիւնը գոհացնելու համար ալ նման քայլ մը առնուած կրնայ ըլլալ»։