dzovinarlok@gmail.com
Ամէն Հոկտեմբերի 27-ին մենք վերադառնում ենք Ազգային Ժողովում տեղի ունեցած սպանդին։ Այս տարի արդէն 20-րդ անգամ։ Յիշում ենք, վերյիշում ենք, հաշւում ենք, թէ որքան կարեւոր վկաներ առեղծուածային մահով վերացան եւ մնաց միայն Նաիրի Հունանեանը, որը որպէս ցմահ դատապարտեալ 20 տարի անց իրաւունք ունի դիմել պայմանական վաղաժամկէտ արձակմանը։ Բայց հարցը նրանում է, որ ահաբեկչութեան խմբի պարագլուխ Հունանեանը այսքան տարիների ընթացքում չի փոխուել, չի զղջացել իր արածից, չի հասկացել, որ 20 տարով ետ է մղել երկրի զարգացումը, այլ մնացել է այն կարծիքին, որ վերացրել է Հայաստանի զարգացման խոչընդոտող դէմքերին։
Մենք...մենք շատ փոքր ենք մեծագոյն ոճրագործութիւնների առաջ։ Ռուսաստանը, Քրեմլը, ԿԳԲ կոչուածը ամէն հնարքների դիմում է, որպէսզի սաստի, պատժի, վնասազերծի իրէն չենթարկուող մարդկանց, երկրներին, վերջապէս, երկրագնդին։ Գիտենք դա։ Սկրիպալների թունաւորման գործը 2018-ին, նախկին փոխգնդապետ Լիտուինենկոյի, որը քննադատում էր ռուսական իշխանութիւնները, եւ որին 2006-ին թունաւորելու համար օգտագործուեց պոլոնիում – 210 ռադիօաքթիվ նիւթ, վերջապէս, Նեմցովը, որին 2015-ին գնդակահարեցին,ախ, շատ հետաքրքիր տեղում. Զամոսկուորեցկի կամրջի վրայ՝ Քրեմլի պատերից 100 մ հեռաւորութեան վրայ, իսկ միւս կողմից Վասիլի Երանելի տաճարն էր։ Այո, գեղեցիկ են կազմակերպում ռուս իշխանութիւնները իրենց հակառակորդների վերջին պահը։ Մեր երկիրն էլ նրանց համար մէկ հոգու պէս է՝ փոքր եւ կառավարելի։ Ի պատասխան 1988-ին Ղարաբաղը միաւորելու Հայաստանին մեր արդար պահանջին մեր գլխին երկրաշարժ սարքեցին որպէս բնութեան աղէտ։
10 տարի անց Վազգէն Սարգսեանն ու Կարեն Տեմիրճեանը կազմեցին «Միասնութեան դաշինք» եւ 1999-ին Մայիսի 30-ի խորհրդարանական ընտրութիւններին ստացան ձայների 41,5 տոկոսը, այսինքն 131 տեղից 62-ը։ Վազգէն Սարգսեանը դարձաւ վարչապետ, իսկ Կարեն Տեմիրճեանը Ազգային Ժողովի նախագահ, այսպիսով նրանք ստանձնեցին օրէնսդիր եւ գործադիր ղեկավարութիւնը։ Գուցէ նախագահ Ռոբերտ Քոչարեանը յայտնուեց այդ ժամանակ անգլիական թագուհու կարգավիճակում։ Ինչեւէ, հոկտեմբերի 27-ի ժամը 5.15-ին հինգ անձինք երկար անձրեւանոցների տակ թաքցրած Կալաշնիկովի ինքնաձիգերով մտան ԱԺ-ի նիստերի դահլիճ, երբ ընթանում էր հարցուպատասխան կառավարութեան անդամների հետ, եւ սկսուեց սպանդը։ Մինչ այդ լրագրողները մտածում էին, թէ ինչ պիտի գրէն այս ձանձրալի նիստի մասին, եւ ահա քեզ անհաւատալի եւ արիւնալի շարունակութիւն։ 20 տարի անց ասում են, որ զէնքերը հենց Ազգային Ժողովի շէնքում էին եւ խումբը ունէր աջակիցներ ԱԺ-ում։ Հինգ անձինք հետեւեալն էին. Նաիրի Հունանեան, նրա կրտսեր եղբայր Կարէն Հունանեանը, նրանց մօրեղբայր Վռամ Գալստեանը, Դերենիկ Եջանեանն ու Էդուարդ Գրիգորեանը։ Ինչպէս պատմում է ականատես լրագրող Աննա Իսրայէլեանը.
-Առաջին զոհերը վարչապետն ու ու Ազգային Ժողովի նախագահն էին՝ Վազգէն Սարգսեանն ու Կարէն Տեմիրճեանը։ Հէնց նրանց էին ուղղուած Նաիրի Հունանեանի ու խմբի անդամների հայհոյանքներն ու յայտնի խօսքերը, որոնք Հունանեանն անընդհատ կրկնում էր՝ «Էս ժողովրդի արիւնը ծծեցիք 5 տարի»։
Այդ օրը ութ հոգի զոհուեցին. Կարէն Տեմիճեանը, Վազգէն Սարգսեանը, Աժ-ի փոխնախագահներ Յուրի Բախշեանն ու Ռուբէն Միրոեանը, պատգամաւորներ Արմենակ Արմենեանը, Միքայել Քոթանջեանը, Հենրիկ Աբրահամեանն եւ օպերատիվ հարցերով նախարար Լեոնիդ Պետրոսեանը։ 30 հոգի վիրաւորուեցին, իսկ 91 հոգի նիստերի դահլիճից հնարաւորութիւն ունեցան դուրս գալ միայն լուսադէմին, երբ խումբը զէնքերը վայր դրեց։
Դատաքննութիւնը տեւեց 3 տարի։ 6 հոգի՝ Նաիրի Հունանեամ, Կարէն Հունանեան, Վռամ Գալստեան, Դերենիկ Բեջանեան, Էդիկ Գրիգորեան եւ Աշոտ Կնեազեանը դատապարտուեցին ցմահ ազտազրկման, Համլետ Ստեփանեանը՝ 14 տարուայ ազատազրկման։ Մի ամբաստանեալն էլ՝ Նորայր Եղիազարեանը, էլեքտրահարուեց բանտախցիկում մինչեւ դատավճռի հրապարակումը։ Հետաքրքրականն այն է, որ մասնագիտութեամբ նա էլեքտրիկ էր։ Եւ դա միակ մահը չէր։ Ընդհանրապէս յետոյ, ինչպէս դա լինում է նման սպանութիւնների արդիւնքում, մէկը միւսի հետեւից սկսեցին կեանքից հեռանալ կարեւոր վկաները. մէկը կաթուածահար եղաւ, երկուսը ինքնասպան եղան՝ կախուեցին, երրորդին դռան շեմին գնդակահարեցին, ԱՄՆ-ում գտնուող վկան նոյնպէս վաղաժամ մահացաւ, 2 հոգի վթարի հետեւանքով մահացան...
Սակայն ամէնակարեւորը, ամենադաժանը այն էր, որ երկրի առաջընթացը կասեցուեց։ Ըստ քաղաքական վերլուծաբան Ազատ Արշակեանի.
-Քաղաքականութիւնը վերացաւ եւ հիմք դրուեց քրեա-օլիգարխիկ համակարգի։ Հայաստանը վերածուեց ծայրագաւառի...