ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Յովհաննէս Մանուկեան երգահանը՝ երեկ եւ այսօր

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

dzovinarlok@gmail.com

Չի ստացւում։ Չի ստաց­­ւում մտնել հա­­մացանց գո­­նէ մէկ վայրկեանով եւ չընկղմո­­ւել ան­­ժամկէտ ժա­­մանա­­կով։ Ժա­­մանակն այստեղ չի տկտկում, այն մա­­հացու կեր­­պով կանգնե­­ցուած է։

Ամե­­նասար­­սա­­­փելին հա­­մացան­­ցում դա ան­­կեղծ, չքօ­­ղար­­կո­­­ւած յի­­մարու­­թիւնն է, որը պա­­տառո­­տում է քեզ, ծո­­ւատում, հո­­գիդ ու­­զում է պա­­տաս­­խա­­­նել, բայց գի­­տակ­­ցութիւնդ զսպում է հո­­գու պոռթկումնե­­րը։ Եւ հո­­գիդ դան­­դաղ, դան­­դաղ պայ­­թում է…

Ի՛նչ ճիշդ է իմ այ­­սօ­­­րուայ հե­­րոս Յով­­հաննէս Մա­­նու­­կեանը։ Նա չկայ դի­­մատետ­­րում եւ նա իր թան­­կա­­­գին ժա­­մանա­­կի մէջ տե­­ղաւո­­րում է փի­­լիսո­­փայու­­թիւնն ու երաժշտու­­թիւնը։ Այն երաժշտու­­թիւնը, որն ինքն է յօ­­րինում, եւ այն, որը նա ընտրում է միւս յօ­­րինող­­նե­­­րի գոր­­ծե­­­րի մէջ։ Քան­­զի Յով­­հաննէ­­սը ան­­գե­­­րազան­­ցե­­­լի դաշ­­նա­­­կահար է, թէ­­պէտ նրան ի զօ­­րու է նաեւ ջու­­թակն ու եր­­գե­­­հոնը։

Վա­­ղուց, շատ վա­­ղուց, երբ Յով­­հաննէ­­սը ըն­­դա­­­մէնը 11 տա­­րեկան էր, իսկ ես այն տա­­րիքին, որ­­քան նա այ­­սօր է, կա­­յացաւ Amadeus պա­­տանի կոմ­­պո­­­զիտոր­­նե­­­րի մրցոյ­­թը, եւ ես կա­­տարե­­ցի նրա վո­­քալ ստեղ­­ծա­­­գոր­­ծութիւ­­նը։ Հով­­հաննե­­սը ար­­ժա­­­նացաւ այդ մրցոյ­­թում գլխա­­ւոր մրցա­­նակի։ Ես գրե­­ցի նրա մա­­սին պոլ­­սա­­­հայ «Ժա­­մանակ» օրա­­թեր­­թում «Հայ­­կա­­­կան Ամա­­դեուս» թէ «Մո­­ցարթ» վեր­­նագրով, ար­­դէն չեմ յի­­շում Շատ տա­­րիներ ան­­ցան այդ մրցոյ­­թից ի վեր։ Ես զա­­ւակ­­ներ էի մե­­ծաց­­նում, իսկ Յով­­հաննէ­­սը հա­­սակ առաւ ու դար­­ձաւ փայ­­լուն երա­­ժիշտ, որին ես կրկին հան­­դի­­­պեցի ար­­դէն 20 տա­­րի անց Գա­­ֆես­­չեան արո­­ւես­­տի կենտրո­­նի հա­­մեր­­գասրա­­հում։ Յով­­հաննէ­­սը կա­­տարում էր մի վրա­­ցի եր­­գա­­­հանի դաշ­­նա­­­մու­­րա­­­յին ստեղ­­ծա­­­գոր­­ծութիւննե­­րը։ Վեր­­ջինս ան­­սահման եր­­ջա­­­նիկ էր Յով­­հաննի­­սեան կա­­տարու­­մով, որի մէջ նա ներդրում էր իր յա­­խուռն խառ­­նո­­­ւած­­քը։ Յով­­հաննէ­­սի տա­­ղան­­դը ստեղ­­ծո­­­ւած է կար­­ծես յա­­տուկ ան­­տարբեր­­նե­­­րի հա­­մար, որոնց նա ու­­նակ է հա­­նել ան­­տարբե­­րու­­թիւնից։ Խո­­րը քնից, ընկճո­­ւածու­­թիւնից, թախ­­ծո­­­տու­­թիւնից, վեր­­ջա­­­պէս կա­­րօտից։ Հան­­ճար։ Սո­­վորա­­կան թէ ան­­սո­­­վոր՝ ոչ մի տար­­բե­­­րու­­թիւն։ Ինչպի­­սի կո­­ղոպուտ է, գո­­ղու­­թիւն՝ այն փաս­­տը, որ Յով­­հաննէ­­սի անու­­նը ծա­­նօթ չէ հան­­րութեան լայն շրջա­­նակ­­նե­­­րին։ Եւ դա այն դէպ­­քում, եւ հան­­րութիւ­­նը կա­­րիք զգում ճա­­նաչո­­ւած ան­­ձի երկրպա­­գու­­թեան եւ ընտրում է մշա­­կու­­թա­­­յին գոր­­ծիչնե­­րից որե­­ւէ մէ­­կին, որը հե­­ռու է ակա­­նաւոր լի­­նելուց, եւ սկսում է նրան մի­­ֆոլո­­գիզաց­­նել։ Այ­­սինքն միֆ է դարձնում որե­­ւէ մէ­­կին. ես իմ աչ­­քովս եմ տե­­սել, ինչպէս է դահ­­լի­­­ճում յայտնւում հան­­դի­­­սատես­­նե­­­րի մէջ այդ մի­­ֆերից մէ­­կը եւ հա­­մեր­­գը փո­­խում է իր ու­­ղին, իսկ մար­­դիկ հերթ են կանգնում, որ­­պէսզի սել­­ֆի անէն այդ մի­­ֆի հետ։ Ի՞նչ արած՝ դա­­րի մո­­լագա­­րու­­թիւննե­­րից է սել­­ֆին։ Մի­­ֆը ըն­­դունում են որ­­պէս առաս­­պել, լե­­գենդ։ Մինչդեռ Յով­­հաննէս Մա­­նու­­կեանը ինձ հա­­մար դար­­ձաւ գտա­­ծոյ։ Բա­­ցայայ­­տե­­­լով, որ նա մեր մէջ է, ես զար­­մա­­­ցայ, որ նման երա­­ժիշտ չի ար­­տա­­­գաղ­­թել, չի գտել իրէն որե­­ւէ մի տեղ, որն աւե­­լի հա­­մապա­­տաս­­խան կլի­­նէր իր տա­­ղան­­դին, թէ­­պէտ Գեր­­մա­­­նիայում, օրի­­նակ, Յով­­հաննէ­­սին գնա­­հատել էին ըստ ար­­ժանւոյն։

Հոկ­­տեմբե­­րի 19-ին ՀԲԸՄ-ում, այ­­սինքն Հա­­յաս­­տա­­­նի Բա­­րեգոր­­ծա­­­կան Ընդհա­­նուր Միու­­թեան հա­­մեր­­գասրա­­հում, որը գտնւում է Մե­­լիք-Ադա­­մեան փո­­ղոցի վրայ, կա­­յացաւ Հայ Ժա­­մանա­­կակից երաժշտու­­թեան փա­­ռատօն, եւ Հով­­հաննե­­սը նո­­ւագեց սկզբից իր դաշ­­նա­­­մու­­րա­­­յին գոր­­ծը, այ­­նուհե­­տեւ Էդո­­ւարդ Հայ­­րա­­­պետեանի սո­­նաթը։ Ինչպէ՞ս նկա­­րագ­­րեմ այն, թէ ոնց հնչեց երաժշտու­­թիւնը, քան­­զի երաժշտու­­թիւնը արո­­ւես­­տի այն տե­­սակն է, որը կա­­րիք չու­­նի բա­­ռերի։ Կա­­րող եմ ըն­­դա­­­մէնը նկա­­րագ­­րել Յով­­հաննէ­­սի կա­­տար­­ման ազ­­դե­­­ցու­­թիւնը։ Առա­­ջին իսկ նո­­թայից, առա­­ջին իսկ աքոր­­դից- իսկ ակա­­նաւոր գոր­­ծը սկսւում է առա­­ջին իսկ հնչիւ­­նից- դահ­­լի­­­ճը լե­­ցուեց կեն­­դա­­­նի շնչով, եւ մեր առ­­ջեւ բա­­ցուե­­ցին գո­­յու­­թեան այնպի­­սի խոր­­քե­­­րը, ուր ոչ ոք մինչ այդ աչք չէր նե­­տել։ Լսւում էր հա­­մաշ­­խարհա­­յին երաժշտու­­թեան ան­­ցած ողջ ճա­­նապար­­հը, եւ Հով­­հաննե­­սի նո­­ւագը փա­­ռատում էր ժա­­մանակ­­նե­­­րի սահ­­մաննե­­րը։ Թւում էր, թէ մէկ մարդ չի նո­­ւագում եւ մէկ գոր­­ծի­­­քի վրայ չի նո­­ւագում։ Լսւում էր ճա­­զի ռիթ­­մը եւ նոյ­­նիսկ հետ­­ճա­­­զի։ Յով­­հաննէ­­սի կա­­տարու­­մը հնչում էր որ­­պէս ճղճի­­մու­­թեան եւ տա­­փակու­­թեան հա­­կադ­­րութիւն եւ մար­­տահրա­­ւէր։ Ճիշտն ասած ողջ հա­­մեր­­գը, որի ատեն հնչե­­ցին եօթ ժա­­մանա­­կակից եր­­գա­­­հան­­նե­­­րի ստեղ­­ծա­­­գոր­­ծութիւննե­­րը, հա­­ւատ ներշնչեց, որ մարդկու­­թեան հետ ոչ մի սար­­սա­­­փելի բան չի կա­­տարո­­ւի։

Հա՛, իսկ Յով­­հաննէս Մա­­նու­­կեանի դաշ­­նա­­­մու­­րա­­­յին գոր­­ծը կոչ­­ւում էր «Մեր Տէր Յի­­սուս Քրիս­­տո­­­սը։ Նա գալիս է»։