«Քարերը կտրելու (թափելու) ժամանակը եւ քարերը հաւաքելու ժամանակը»
( Ժող. 3։5)
Հոգելոյս Մեսրոպ Արքեպիսկոպոս Մութաֆեանի հիւանդութեամբ սկսուած եւ տարիներ տեւած ընտրական գործընթացը, ցաւօք, բազմաթիւ խնդիրների, բաժանարար գծերի, նեղ, շահադիտական յաւակնութիւնների գերադասման եւ համայնքային շահի ոտնահարման դրսեւորումների պատճառ դարձաւ։ Այդ մասին անցնող տարիներին եղել են բազմաթիւ անդրադարձներ։ Սակայն տարիներ տեւած թնջուկը՝ պատրիարքի ընտրութիւնը, աւա՜ղ, չստացաւ սպասուած հանգուցալուծում եւ փոփոխուած կանոնադրութիւնը համայնքին բերեց ոչ թէ յոյս, այլ հասցրեց եւս մի նոր յուսախաբութեան։ Այլեւս բացարձակ ճշմարտութիւն է, որ «կանոնադրական փոփոխութեան» ծրագրաւորուած բեմադրութեան իրական պատճառը հիմնականում իմ անձն էր, քանի որ ընտրութիւններում Թուրքիայի հաւատաւոր հայ ժողովրդի մի ստուար հատուածի աջակցութիւնն ինձ անկասկած որոշիչ կարող էր լինել։ Եւ այս բեմականացման յանցաւոր հեղինակները բոլորին յայտնի մի քանի գաւառամիտ կղերականներն ու մի քանի նեղմիտ աշխարհականներ են, ովքեր փորձեցին ստուեր գցել պոլսահայ պատուարժան ժողովրդի անուանը։ Նրանք էին, որ օգտուելով անպատժելիութեան, անօրինականութեան եւ թողտուութեան մթնոլորտից, գերաշնորհ Գարեգին արք. Պէքճեանին իբրեւ ընտրեալ տեղապահ Պատրիարքարանից անօրինաբար դուրս թողնելով՝ հող նախապատրաստեցին յիշեալ դաւադիր փոփոխութիւնը կանոնադրութեան մէջ կատարելու եւ Պատրիարքարանի դուռն իմ եւ միւս եպիսկոպոսների առջեւ գոցելու համար։
Տեղի ունեցածը պատմական աղաղակող անարդարութիւն էր Պոլսոյ համայնքի ոչ միայն ներկայ այլեւ գալիք սերունդների նկատմամբ։ Ինչպէս ասում է Երեմիա մարգարէն. «Հարքն ազոխ կերան եւ որդւոց ատամունք առին» (Երեմ։, ԼԱ, 29)։
Պատրիարքի թեկնածու իմ սրբազան եղբայրներն ու Նախաձեռնարկ մարմինը մեր եւ համայնքի խնդրանքներին ու յորդորներին չանսացին եւ չկամեցան Թուրքիոյ Հայոց պատրիարքութեան եւ հաւատաւոր հայութեանը վայել արժանապատիւ եւ «լայնախարիսխ» ընտրութիւնների նախապատրաստել։ Սակայն, նրանք գերադասեցին նեղ, հիմնականում անձնական, իրավիճակային նկրտումներն ու դրանց բաւարարումը, որովհետեւ նախապատուեցին ստեղծուած գաղջ մթնոլորտի շարունակականութիւնը։ Ստեղծւում է այնպիսի տպաւորութիւն, որ, լինելով ներսում, նրանք, ամենայն հաւանականութեամբ, չեն էլ գիտակցում այդ համայնքի առողջացման դեղատոմսերի, այն է՝ կատարուելիք փոփոխութիւնների անհրաժեշտութիւնը։
Ինչեւէ, այսօր արդէն ունենք այն, ինչ ունենք, եւ այժմ «քարերը հաւաքելու ժամանակն է»։
Ժամանակն է համայնքի խնդիրներին նայել ոչ միայն ներսի, այլեւ դրսի աչքով, քանի որ արդէն երեւան են եկել բազմաթիւ խնդիրներ, որոնք ներսի ուժերով միայն հնարաւոր չեղաւ առայսօր լուծել, եւ համոզուած եմ, որ առաջիկայում եւս չեն լուծուելու, եթէ համայնքի հոգեւոր եւ աշխարհիկ առաջնորդները չառերեսուեն անցնող 12 տարիների անօրինականութիւնների եւ կոպտագոյն սխալների հետ։ Պէտք է գնահատական տրուի նախորդ տարիների՝ Պատրիարքութեան անընդունելի ընթացքին, փաստացի թուլացմանն ու պառակտմանը եւ վարկանիշի կորստեան փաստին ու պատճառներին։
Դիմելով Թուրքիայի իմ սիրելի հոգեւոր եղբայրներին ու հաւատաւոր պոլսահայութեանը՝ ուզում եմ անկեղծ խոստովանութեամբ հաւաստիացնել, որ պատրիարք ընտրուելուս ձգտումը պայմանաւորուած է եղել ոչ թէ պատրիարքական աթոռին կամ առհասարակ իշխանութեան հասնելուս տենչով (բնաւ երբեք), այլ Պոլսի Աթոռի հանդէպ տածած սիրոյ եւ ծնունդով մալաթիացուս հոգու պարտքի ու ծառայութեան գիտակցութեամբ։ Ուստի փոփոխուած կանոնադրութիւնը չի կարողանայ ինձ հեռու պահել պոլսահայութեան եւ պատրիարքութեան նկատմամբ իմ պարտաւորութիւններին հաւատարիմ մնալուց։ Աւելին՝ յետայսու որեւէ հանգամանք չի կարող խոչընդոտել այն բանին, որ ես մնամ Թուրքիայի հայ համայնքի կողքին՝ փորձելով օգնել առկայ խնդիրների լուծմանը։
Թուրքիայի հայ համայնքի հաւատաւոր ժողովուրդ, լինելով հայ եկեղեցու հոգեւոր առաջնորդներից մէկը եւ ելնելով ազգի առջեւ պատասխանատուութեան բարձր գիտակցութիւնից՝ ես, շնորհակալութիւն յայտնելով իմ կողմնակիցներին եւ տուրք չտալով գայթակղութիւններին, կոչ եմ անում յանուն համայնքի խաղաղութեան եւ բնականոն մթնոլորտի հաստատման, յանուն Հայոց պատրիարքութեան բարգաւաճման՝ գնալ ընտրութիւնների եւ ընտրել 12 եպիսկոպոսներից որեւէ մէկին՝ ձեր պատրիարքին։ Նախապայման չէ, թէ ձեր թեկնածուն Պոլսից է, թէ Պոլսից դուրս։ Այս կերպ միայն հնարաւոր է վերականգնել համայնքի վիրաւորուած արժանապատուութիւնն ու իրաւունքը։ Անշուշտ ամէն մարդ ընտրութեան մէջ ազատ է։
Պատրիարքի թեկնածու իմ Սրբազան եղբայրներին դարձեալ կոչ եմ անում առաջնորդուել միասնականութեան, քրիստոնէական սիրոյ եւ համայնքային շահի կարեւորման տրամաբանութեամբ եւ գիտակցել, որ անձնական շահերին գերակայութիւն տալու, համայնքի ցանկութեանը հակառակ արուած քայլերի հաւաքական պատասխանը այն անառողջ, պառակտուած վիճակն է, որ ներկայումս կայ համայնքում։ Նա, ով կ՚ընտրուի պատրիարք, պէտք է անդուլ ջանք թափի՝ վայելելու աշխարհով մէկ սփռուած թրքահայութեան սէրն ու ակնածանքը, դառնալու նրանց բոլորի ազգընտիր առաջնորդը, յուսալի պատրիարքը եւ խնամարկու հայրը։
Յոյս ունեմ, որ ընտրեալ պատրիարքը ականջալուր կը լինի իմ եւ ինձ նմանների անհանգստութիւնից, մտահոգութիւնից եւ աւելի լաւը տեսնելու ցանկութիւնից բխող խորհուրդներին, յորդորներին ու նկատառումներին։
Առաջնորդուելով քրիստոնէական ներողամտութեամբ՝ ես ներում եմ բոլոր նրանց, ում պատճառով խլուեց իմ իրաւունքը։ Թող Աստուած լինի բոլորիս դատաւորը։
Մնացէք խաղաղութեամբ։
Օրհնութեամբ՝
Սեպուհ Արքեպիսկոպոս Չուլճեան
Առաջնորդ Գուգարաց Թեմի
