ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

Յաւէրժի ճամբորդը թրքերէնով կը խօսի

Օրակարգը որքան ալ խճո­­ղուած ըլ­­լայ որոշ նիւ­­թե­­­րու ծան­­րութիւ­­նով, կեան­­քի յա­­րատե­­ւու­­թիւնը մեզ կը թե­­լադ­­րէ անդրա­­դառ­­նալ տար­­բեր բնոյ­­թի խնդիր­­նե­­­րուն եւս։ Այս տե­­սակի նիւթ մըն էր Ծո­­վինար Լոք­­մա­­­կէօզեանի սոյն շա­­բաթո­­ւայ հա­­մար պատ­­րաստած յօ­­դուա­­ծը։ Ան կը խօ­­սէր Հա­­յաս­­տա­­­նի մէջ վեր­­ջերս ծա­­ւալած նոր բա­­նավէ­­ճի մը մա­­սին։ Նիւթ էր հա­­յոց շատ ան­­գամ թրքե­­րէնով կո­­չուած ազ­­գա­­­նուննե­­րը։ Ազ­­գի մը տար­­րե­­­րը, եթէ պայ­­մաննե­­րու բե­­րու­­մով են­­թարկո­­ւած են տար­­բեր մշա­­կոյթնե­­րու հետ շփու­­մի տո­­ւեալ այդ մշա­­կոյթնե­­րը ան­­խուսա­­բելօ­­րէն կ՚ու­­նե­­­նան իրենց ազ­­դե­­­ցու­­թիւննե­­րը։ Նոյն անու­­նը կրող ան­­ձեր իրար­­մէ կը զա­­նազա­­նուին ազ­­գա­­­նուննե­­րով։ Հա­­յերու մէջ ալ երե­­ւոյ­­թը նոյն է։ Շատ ան­­գամ ազ­­գա­­­նու­­նը եւս ան­­ձի մը անուն է։ Այս սո­­վորու­­թիւնը կը շա­­րու­­նա­­­կուի արե­­ւելա­­հայե­­րու մօտ։ Իսկ արեւմտա­­հայե­­րը նա­­խապա­­տուու­­թիւնը տո­­ւած են ըն­­տա­­­նեկան կամ եթէ կա­­րելի է այդպէս ըսել պա­­պենա­­կան աս­­պա­­­րէզին։ Այսպէ­­սով ձե­­ւաւո­­րուած է Գու­­յուճեան, Տէ­­միր­­ճեան, Պա­­քըրը­­ճեան, Գա­­լայ­­ճըեան, Չիզ­­մէ­­­ճեան, Տէօշէ­­մէճեան եւ այլ զա­­նազան անուններ։ Անոնց կող­­քին կայ նաեւ պատ­­կա­­­նելու­­թիւնը հայ­­րե­­­նի երկրի մը կա­­պող ազ­­գա­­­նուններ եւս։ Ահա Սվաս­­լըեան, Կե­­սարա­­ցեան, Այնթապ­­լեան, Երզնկա­­ցեան եւ տա­­կաւին բա­­զում օրի­­նակ­­ներ։ Նոյ­­նիսկ կը հան­­դի­­­պինք այլ ազ­­գութիւննե­­րու հետ առնչո­­ւած ազ­­գա­­­նուննե­­րու։ Ինչպէս Չեր­­քե­­­զեան, Պոշ­­նա­­­կեան, Մոս­­կո­­­ֆեան, Լա­­զեան, Քրտեան եւ դեռ բազ­­մա­­­թիւ այբ տե­­սակի ազ­­գա­­­նուններ։

Այժմ հար­­ցը այն է, թէ մեր ազ­­գա­­­յին պատ­­մութեան մէջ բնա­­կանա­­բար իմաս­­տա­­­ւորո­­ւող այս ազ­­գա­­­նուննե­­րու գո­­յու­­թիւնը վեր­­ջերս դժգո­­հու­­թիւն պատ­­ճա­­­ռեր են մարդկանց, որոնք տա­­ռապե­­լով որոշ բար­­դոյթնե­­րէ կը թե­­լադ­­րեն ձեր­­բա­­­զատո­­ւիլ այդ օտա­­րաշունչ ազ­­գա­­­նուննե­­րէ։ Երա­­նի նոյն բծախնդրու­­թիւնը ցու­­ցա­­­բերո­­ւած ըլ­­լար օտա­­րաշունչ անձնա­­նուննե­­րու հան­­դէպ։ Ար­­դա­­­րեւ ազ­­գի յատ­­կա­­­նիշ­­նե­­­րէն մէկն ալ ազ­­գա­­­յին անձնա­­­նուններն են։ Անխղճօ­­րէն մեր­­ժել աւան­­դա­­­կան բո­­լոր անուննե­­րը, անոնք փո­­խարի­­նել նո­­րաձե­­ւու­­թիւն հա­­մարո­­ւած շին­­ծու կո­­չումնե­­րով եւ յե­­տոյ յար­­ձա­­­կիլ օտա­­րաշունչ ազ­­գա­­­նու­­նին։ Ազ­­գա­­­նուն՝ որ մար­­դուս կը պար­­գե­­­ւէ իր նախ­­նի­­­ներու հետ ուղղա­­կի կա­­պի մը առի­­թը։ Հե­­տեւա­­բար օտա­­րաշունչ ազ­­գա­­­նու­­նը հա­­յաց­­նե­­­լով մենք ար­­դէն յստակ հե­­ռաւո­­րու­­թիւնը մը դրած կ՚ըլ­­լանք մեր ան­­ցեալին հան­­դէպ։ Նման հա­­կասու­­թիւնը կա­­րելի է բա­­ցատ­­րել թուրքի եւ թրքե­­րէնի նկատ­­մամբ նող­­կանքով միայն։ Երե­­ւոյթ մը՝ որ ար­­դէն ինքնին բա­­ւակա­­նին հի­­ւան­­դա­­­գին է։ Պար­­տիք ըն­­դունել թէ կա­­մայ թէ ակա­­մայ մեր մշա­­կոյ­­թը, մտա­­ծելա­­կեր­­պը, նոյ­­նիսկ շատ ան­­գամ գոր­­ծե­­­լակեր­­պը ուղղա­­կիօրէն ազ­­դե­­­ցու­­թիւնը կը կրէ նոյն ինքն մեր հա­­լածած ազ­­գին եւ անոր մշա­­կոյ­­թին։ Ի զուր չէ որ կ՚ըսենք կրկնե­­լով, թէ հայ ժո­­ղովուրդի մայ­­րե­­­նի լե­­զու­­նե­­­րէն մէկն ալ թրքե­­րէնն է։ Լե­­զու մը, որուն տի­­րապե­­տել են մեր միջ­­նա­­­դարեան աշուղնե­­րը եւ իրենց բա­­զում գոր­­ծե­­­րը ար­­տադրել այդ լե­­զուով։ Եթէ յան­­կարծ տա­­րուինք այս բար­­դոյթէն մենք զմեզ կը գտնենք մեր այդ հսկայ պատ­­մա­­­կան ան­­ցեալը ու­­րա­­­նալու վտան­­գին դի­­մաց։

Տա­­րակար­­ծութիւ­­նը կը ծա­­գի «Մէկ ազգ, մէկ մշա­­կոյթ» կար­­գա­­­խօսէն։ Նոյ­­նիսկ այդ կար­­գա­­­խօսին վրայ ոմանք փոր­­ձե­­­ցին անխղճօ­­րէն աւելցնել «Մէկ եկե­­ղեցի» սահ­­մա­­­նու­­մը։

Եթէ պի­­տի փնտռենք նող­­կա­­­լի մը, այդ մէ­­կը ազ­­գը մա­­քուր դարձնե­­լու այս փոր­­ձե­­­րը են։ Մեր­­ժո­­­ղական ար­­տաքսու­­մի մի­­տող այդ հաս­­կա­­­ցողու­­թիւնն է նող­­կա­­­լին։ Իսկ ան­­դին կայ բազ­­մա­­­հազար տա­­րինե­­րու պատ­­մութիւն մը։ Այդ պատ­­մութեան որոշ մաս­­նիկներ, կամ յատ­­կութիւններ եթէ ոմանց հա­­մար անըն­­դունե­­լի է թո­­ղենք անոնք իրենց տա­­ռապան­­քին մէջ եւ մենք շա­­րու­­նա­­­կենք զար­­գացնել եւ յա­­րատե­­ւել յա­­ւէր­­ժի ճամ­­բորդի ճա­­նապարհը։