Bir başka Gomidas’ın trajik hikâyesi…
Ermeni Katolik Kilisesi, her yıl Kasım ayında, öldürülüşünün yıldönümünde, İstanbullu Ermeni rahip Der Gomidas Kömürcüyan’ı, İstanbul’da düzenlenen ayinlerle anıyor. Kömürcüyan’ın pek bilinmeyen trajik bir yaşam öyküsü var.
Bir Ermeni rahibin oğlu olarak 1656 yılında İstanbul’da doğan Gomidas Kömürcüyan, Vatikan’da ‘Cosma de Carbognano’ adıyla biliniyor. Bir rahibin yanında eğitim gören ve diyakon olarak takdis edilen Kömürcüyan, kıdemli rahip olarak görevlendirilince, İstanbul’un Samatya semtindeki Surp Kevork Kilisesi’nde ayin yönetiyor. Evli ve Ermeni Apostolik Kilisesi rahibi olan Kömürcüyan’ın vaazları yalnızca Ermenilerin değil, çok sayıda Osmanlı Rumunun ve Müslümanların da ilgisini çekmiş. Bu nedenle de Der Gomidas, vaazlarını düzenli olarak Türkçe vermek zorunda kalmış.
Kayıtlara göre Gomidas’ın dini bilgi birikimi de oldukça yüksek ve Ermeni gramerine hâkim olduktan sonra, dini temalı şiirler de yazmış. O dönemde, Fransız Cizvit ve Kapuçin misyonerlerinin teşvikiyle, Doğu Ortodoks kiliseleri içinde Roma ile birleşmeyi savunan bir hareket ortaya çıkmıştı. 1694 yılında kırk yaşındayken, Der Gomidas ve ailesi Katolik inancına geçmiş. Der Gomidas kısa sürede Osmanlı Ermenileri arasındaki Doğu Katolik hareketinin önde gelen isimlerinden biri hâline gelmiş.
“Hain” ilân edildi
Ancak 3 Kasım 1707 akşamı, İstanbul Ermeni (Apostolik Kilisesi) Patriği Hovhannes VII’nin ısrarı üzerine, Der Gomidas, Katolikliğe geçtiğinden şüphelenilen sekiz diğer Ermeni rahiple beraber tutuklanmış. Der Gomidas, “Sultan’a ihanet’ ve ‘Frenk’ (Osmanlı’da Avrupalı ve Fransızlara verilen isim) olmak iddiasıyla Ermeni halkının huzurunu bozma suçlamalarıyla, bir Ermeni dini mahkemesinde yargılanmış. O ve sekiz rahip, daha sonra bir Osmanlı//Türk kadısının mahkemesine çıkarılarak “hain” ilân edilmiş.
İdam ediliyor, Ermeni mezarlığına defnediliyor
Der Gomidas ve sekiz Ermeni rahip, dönemin Osmanlı hukukuna göre yargılanmış ve “Osmanlı Sultanı’na ihanet’ ile ‘Gizlice Müslümanları vaftiz etmek” iddialarıyla kadı tarafından idama mahkûm edilmiş. Ancak Der Gomidas’a, “İslam’a geçmesi” karşılığında kapsamlı af ve derhal serbest bırakılma teklifinde bulunulmuş. Der Gomidas, bu teklifi defalarca reddetse de, kaynaklara göre diğer sekiz rahip teklifi kabul etmiş ve idamdan kurtulmuş. Der Gomidas ise 3 Kasım 1707 akşamı, Samatya’da halkın gözü önünde idam edilmiş. Der Gomidas’ın önce İstanbul’daki Ermeni mezarlığına gömüldüğü, daha sonra ise Ermeni Katolik Patrikhanesi’nin Surp Asdvadzadzin Kilisesi’nin bahçesine defnedildiği biliniyor.
Papa XI. Pius, 1929’da ‘mutlu’ ilan ediyor
Der Gomidas, daha Katolik Kilisesi tarafından “şehit” olarak kabul edildi ve 23 Haziran 1929 tarihinde, Papa XI. Pius tarafından azizlikten önceki mertebe olan “mutlu” olarak ilan edildi. İstanbul’daki Ermeni Katolikler, Der Gomidas’a olan bağlılıklarını hâlâ sürdürüyor ve her yıl yortu gününü kutluyor.
Bu yıl, Der Gomidas yortusu 7 Aralık Pazar günü kutlandı. Ayrıca 9 Kasım’daki, Samatya Anarad Hığutyun Kilisesi’nin günü de bu ayinde kutlandı. Ayini, Vartabed Apraham Fırat yönetti. Türkiye Katolik Ermenileri Ruhani Önderi Kerabaydzar Vartan Kazanciyan da ayine, Der Gomidas’ın naaşından kemik parçalarını içeren bir kutu getirdi. Daha sonra bu kutu, Der Gomidas’ın yağlı boya portresinin altına konuldu. Vartabed Apraham Fırat ve Kerabaydzar Vartan Kazanciyan, ayinde Der Gomidas’ın naaşından kemik parçalarını kutsadı ve dua etti. Ayin sonunda kilisede bulunanlar da, Der Gomidas’ın naaşından kemik parçalarının bulunduğu kutunun önünde eğilerek dualar etti.
(Yararlanılan kaynaklar: Hay Vikipedia, Vatican News)
