TALİN SUCİYAN

Türkiye gerçekliği içine yerleştirme iddiasındaki dizi, öncelikle olmayan bir gerçekliği kurmayı kendine iş edinmekle başlıyor: Klişe bir Ankara nostaljisi ve Türkiye’de olmayan bir punk hareketi…

Okuduğu okullarda, bulunduğu bütün ortamlarda zekasıyla, bilgisiyle ama en çok da içinden taşan coşkulu, inatçı devrimci kişiliğiyle kabına sığmayan, yaşadığı çevreye birkaç beden büyük gelen bir entelektüeldi Biberyan. Hele de 1930’lu, 40’lı yılların Türkiyesi Biberyan’a kendini gerçekleştirme imkanlarını neredeyse hiç vermiyordu. Ama o içinde bulunduğu imkanların kendine ne verip vermediğine bağlı kalarak kendini geliştiren bir entelektüel olmadı.

“Udi Hrant, Yorgo Bacanos hepsi 8. Cadde’deki Rum mahallesinde çaldılar; Ermenice, Türkçe bütün şarkılar karışırdı. Bunların hepsi yok oldu. Hem New York’ta Ermeni ailelerin toplantılarında, düğünlerinde çalıyordum hem de Ermenilerin lokantalarında.”

1929 doğumlu, Marksist erken modern ve modern dönem Uzakdoğu tarihçisi Emeritus Profesör Harry Harootunian, ailesinin, annesi Vehanuş Kupalian ve babası Ohannes Der Harootunian’ın hayatlarını ayrı ayrı irdeliyor. Kitap, soykırıma uğramış bir ailenin anılarında, yazarının içinde bir ömür boyu sessizce dolaştığı, sonunda da içinden incelikle geçtiği labirenti okuruna büyük bir özenle anlatıyor.

Almanya’nın Bavyera eyaletinde Almanya’nın neredeyse en sıkı önlemleri uygulanıyor, sokağa çıkma yasağı da bir ayını doldurdu. Ancak alışveriş, yürüyüş, doktora ve işe gitmek bu yasağın dışında. Sokağa çıkma yasağı ile yaş arasında bir bağlantı kurulup, bir yasak hiç getirilmedi. Tersine, açık havada zaman geçirilmesi, tek başına ya da aile fertleriyle spor yapılması hep desteklendi.

Almanya’da koronavirüsten ölenlerin sayısının hasta sayısına oranla halen düşük olabilmesinin pek çok nedeni var. Resmi kurumlardan yapılan açıklamalarda buna iki sebep gösteriliyor, birincisi tedbirlerin erken alınmış olması, ikincisi test yapılmasına hız verilmiş olması.

Harfleri doğru düzgün okunamayan kitaplardan Ermeni edebiyatını okuyup sevme ihtimalimizin az olduğunu çok iyi bilerek, eserleri bize kendi okurdu. Çok kıvrak, çok da parlak bir zekası vardı. Bizler onu sert ancak çok karizmatik bir hoca olarak yaşadık.

Toplumundan kopartılan ikinci Ermeni entelektüel neslinin en önemli temsilcilerinden Aram Pehlivanyan ölümünün 40. yılında aramızda. Talin Suciyan Pehlivanyan’ın siyasi hayatına, entelektüel dünyasına, maruz kaldığı baskılara ve Ermeni toplumundan koparılışına dair kapsamlı bir bakış sunuyor.

Münih Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü Türkiye ve Osmanlı Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Talin Suciyan Türkçe’ye de çevrilmekte olan “The Armenians in Modern Turkey” kitabında 1944-51 arasında yaşanan patrik seçimi krizinin de bir analizini yapmıştı. Suciyan son gelişmeler ışığında Agos için bir değerlendirme kaleme aldı.