Agos’ta düzenli yazı yazmaya başladığım 2006 yılı biterken, 29 Aralık günü çıkan gazete için, şair Taniel Varujan’ın ‘Antasdan’ (Dünyayı takdis) şiirini yayımlamıştım bu sütunlarda. Varujan, Ermeni kilise geleneğinde dört yöne dönerek okunan Antasdan duasından ilhamla, dünyanın doğusu, batısı, kuzeyi ve güneyi için barış, bolluk, bereket ve mutluluk diliyordu, o karanlık 1915 yılından sadece birkaç yıl önce.
2006’dan bu yana sekiz yıl geçti. Antasdan duası yine kabul bulmuş değil. Türkiye’nin de, dünyanın da dört bir tarafından acı çığlıklar yükseliyor. Yanı başımızdaki Şengal’de yüzbinlerce insanın göçü, bir dağın kayaları arasında sıkışıp aç susuz kalması, yine soykırımları, katliamları hatırlattı hepimize. Rojava’da yüzüncü gününü deviren büyük direniş, Suriye’de oluk oluk akan kan, Amerika’da siyahlara yönelen polis nefretinin gösterdiği eşitsizlik, Afrika’yı titreten Ebola salgını, Avrupa’da yükselen yabancı düşmanlığı ve Müslüman-göçmen karşıtı hareketler... Varujan’ın tutmamış duasının silik heyulası dolanıyor sanki dünyanın üzerinde.
Yıldönümleri, yeni yıllar, bir muhasebeyi ve umudu taşın içinde en çok. Takvim sayfası düz bir çizgide ilerler belki, ama her yeni yıl, aslında insana zamanın döngüselliğini hatırlatır. Hayat denen çarkıfeleğin, aslında başlangıç olmayan başlangıcında, hatayla sevabı başka günlerden daha yakın bir gözlükle görmeye çalışırız. Eskiden ders, yeniden umut devşirir, insanlığımızı, iyiliğimizi hatırlamaya gayret eder, bir nebze arınmaya çalışırız. Kimi zaman becererek, kimi zaman bunu bile beceremeden.
1915’te soğukkanlı İttihatçı katiller tarafından katledilen aydınlar arasında yer alan Taniel Varujan’ın duası, bu yıl da bize insanlığımızı, güzelliğimizi, iyiliğimizi, kötülüğümüzü, gücümüzü ve biçareliğimizi, her şeye rağmen insanlığımızı hatırlatsın. Amin...
Ermenice şiirin taze nefesiydi
Sivas’ın Pırknik köyünde doğan Taniel Varujan (Çubukkâryan), 1910’lu yıllarda Ermenice edebiyatın en dikkat çekici simalarından biriydi. Geleneğin köklerine, pagan döneme uzanarak yarattığı yeni dil, modern Ermenice şiire yeni bir yön veriyordu. ‘Tseğin Sirdı’ (Halkın sesi, 1909), ‘Hetanos Yerger’ (Pagan şarkılar, 1912), ‘Hatsin Yerkı’ (Ekmeğin Şarkısı, ölümünden sonra, 1921) adlı eserleri ve 1914’te yayımlamaya başladığı ‘Mehyan’ (Tapınak) adlı edebi dergiyle Ermenice edebiyatta dev bir çığır açtı; ancak açmaya başladığı yolu tam yürüyemeden, 24 Nisan 1915’te tutuklandıktan sonra götürüldüğü Çankırı’da katledildi. Öğretmenlik yapan Varujan, öldürüldüğünde sadece 31 yaşındaydı.
DÜNYAYI TAKDİS
Dünyanın doğu tarafında
Barış olsun.
Tarlanın apak çığırlarına
Kan değil, ter damlasın
Ve çınlarken akşam çanı
Eğilsin herkes takdise...
Dünyanın batı tarafında
Bereket olsun.
Her yıldızdan çiy yağsın
Her başaktan altın saçılsın,
Ve koyunlar tepelerde otlarken
Filiz, çiçek bitsin yerden...
Dünyanın kuzey tarafında
Bolluk olsun.
Buğdayın altın denizinde
Yüzsün daima orak, tırpan,
Ve açılırken ambarların kapıları
Mutluluk sarsın dört yanı.
Dünyanın güney tarafında
Ağaçlar meyveye dursun.
Peteklerden ballar damlasın
Kadehlerden şarap aksın
Ve gelinler yoğururken ak ekmeği
Söylensin aşk şarkıları...
Taniel Varujan
(çeviri: H. C. Siruni,günümüz Türkçesine uyarlama: R. K.)