Kaan H. Ökten’in ‘Blake’in Illuminated Prophetic Books’ (Renklendirilmiş Vahiy Kitapları) olarak nitelendirilen eserlerinden Türkçeleştirdiği ‘Vahiy Kitapları’, sanatçının 1789-1795 döneminde yaptığı sekiz çalışmasının çevirileri ve tıpkıbasımlarıyla sanat ve hayat anlayışını en sahih biçimde ortaya koyan bir eser.
KARİN KARAKAŞLI
Düzenin tabu ilan ettiği her şeyi sorgulama ve hakikati sunma kudretine sahip olan edebiyat, gayrıresmi insanlık tarihi yazımının yanı sıra yazarının hayal gücüne alabildiğine imkân tanıma yönüyle de benzersiz bir özgürlük alanı bahşeder. Bu alandan en yaratıcı biçimde yararlanmış sanatçılardan biri olan William Blake, çok özel bir çalışmasıyla Türkçede okurların karşısına çıkıyor. Pinhan Yayınları’ndan çıkan ‘Vahiy Kitapları’ tıpkıbasım özelliği ile de dikkat çekici.
On sekizinci yüzyıl sanat dünyasına damgasını vurmuş William Blake, esasen çağının çok ilerisinde seyreden yaratıcılık yolculuğuyla yüzyıllar sonra da farklı kuşakları etkilemeye devam ediyor. Henüz o kavram icat edilmemişken, disiplinlerarası bakış açısıyla resim ve edebiyatı buluşturan Blake, vahyi merkeze oturtan özgün inanç dünyası ile de öncü bir yere sahip.
Kişisel bağ talep eden sanatçı
Kaan H. Ökten’in ‘Blake’in Illuminated Prophetic Books’ (Renklendirilmiş Vahiy Kitapları) olarak nitelendirilen eserlerinden Türkçeleştirdiği ‘Vahiy Kitapları’, sanatçının 1789-1795 döneminde yaptığı sekiz çalışmasının çevirileri ve tıpkıbasımlarıyla sanat ve hayat anlayışını en sahih biçimde ortaya koyan bir eser. Çeviriden ziyade, şiirin özgün ruhunu Türkçede epik ve mistik bir üslupla yeniden kurma çabası içine giren Kaan H. Ökten, eserle arasındaki bağı da kaleme aldığı giriş yazısıyla okura yansıtıyor. Ökten’in bu noktada kitaba dair dileği, aslında söz konusu çalışmanın hakkını verebilmek için eserle ve sanatçıyla çok kuvvetli bir kişisel bağ kurmanın gerekliliğini de gözler önüne seriyor: “Bu kitabı hazırlayıp çevirmemin bir sebebi vardı. Dilerim çevirim okuruyla buluşarak bu sebebimin tamamlanmasını sağlar. Blake’in dediği gibi: ‘Ne muazzamdır varlığının sebebi, ne büyüktür inayetin! Değil mi ki, yaşayan hiçbir şey yaşamaz sadece kendisi için yahut tek başına. Havflanma’…”
Vizyoner, devrimci kişiliği ve durugörü yeteneği dolayısıyla çağdaşları tarafından deli olarak addedilen Blake, kendi geliştirdiği renklendirilmiş gravür baskı tekniğini kullanarak yarattığı özgün dünyada, kutsal kitaplarda anlatılan geleneksel dini öğretileri Yunan ve Roma mitolojisindeki çoktanrılı anlatıdan yararlanarak sorguya açıyor. Bu uğurda koskoca bir alternatif kainat meydana getiren sanatçı, insan denen varlığın tahayyül gücünü de taçlandırıyor.
Kişisel görüşleri yüzünden çağdaşları tarafından deli olarak görülen Blake, çok küçük yaşta tanıştığı İncil’i hep en büyük sanatsal kılavuzlarından biri olarak gördü. Dönemin İngiltere kilisesine karşı olan Blake, Fransız ve Amerikan devrimlerinden de derin bir biçimde etkilendi. Tüm bu beslendiği kaynakların izini ‘Vahiy Kitapları’nda sürmek mümkün. Kadını, erkeği, zevki ve aklı sil baştan yaratan sanatçı, hür iradesiyle aynı anda iki erkeği seven Oothoon karakteri üzerinden kadın cinselliği ve özgürlüğü konusunda çağının çok ilerisinde radikal bir duruş sergiliyor.
Tarihi sorgulayan bir öncü
Sadece insanın bireysel dünyası değil ülkelerin siyasi ve toplumsal durumu da sanatçının yakından izlediği meseleler arasında. Bu nedenle Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarına ayrılmış özel vahiy bölümleri mevcut. Hayatı boyunca Londra dışına bir günlük mesafeden daha fazla çıkmamış olan sanatçı, zaman ve mekân boyutlarını aşan yaratıcılıktaki gravürleri ile okuru görsel olarak da büyüleyip kendi ruhuna doğru yolculuğa çıkarıyor.
Çıraklıktan ustalığa evrildiği oymacılık sanatını ömrü boyunca sürdüren Blake, Kraliyet Akademisi’ne katıldığı yıllar da dahil olmak üzere, düzeni sorgulayan muhalif kişiliğinden zerre taviz vermemiş. Bu eserinde de yaratıcı hayal gücünü temsil eden Los, devrim kavramının ifadesi Orc ve aklı temsil eden Urizen’in mücadelesi üzerinden insanın en temel çelişki ve açmazlarını büyük bir açıklıkla sergiliyor. Blake’in hakikat arayışına, kadınlığa evrilecek olan genç Thel’in şu sorularını örnek vermek mümkün:
Kuyunun dibindeki kartal bilir mi hiç?
Yoksa varıp köstebeğe mi sormalı?
Hiç saklanır mı hikmet gümüş asada?
Yoksa aşkı altın kaseye mi koymalı?
‘Vahiy Kitapları’, geleneksel din ve devlet algılarını yerle bir eden içerik ve üslubuyla her dönem için ilham verecek bir eser. Çünkü insanın ruhu öğüten düzen ile mücadelesi hiçbir zaman bitmedi. Bu zorlu yolda cesaret ve desteğe ihtiyaç duyduğunuzda William Blake size el verecek. Yeter ki siz kendinize ihanet etmeme yemini içinde hakikat arayışına ve başka türlü bir hayat ihtimaline talip olun.
Vahiy Kitapları
William Blake
Çeviri: Kaan H. Ökten
Pinhan Yayınları
240 sayfa.