էզկի պէրք
Անթարթիքայէն դէպի
«Կէզի» զբօսայգին
Արդէն թեւակոխած ենք «Կէզի» զբօսայգիի դիմադրութեան երրորդ տարին։ Ես ալ այս օրերուն փորձեցի մանկանց յատուկ մատենաշարի մէջ ծառերու մասին գրուած գիրք մը փնտռել։ Հրաշալի գիրք մը յայտնաբերեցի։ Քանի մը ամիս առաջ այս տողերով անդրադարձած էի «Հապիթուս Մինոր» անուն հրատարակչատան։ Իսկ «Կէզի»ի դիմադրութիւնը պատմող գիրքին անունն է «Փէն՝ Պարտէզին Մէջ»։
Փէնի պատմութիւնը
Փէն Անթարթիքայի մէջ ապրող հետաքրքիր երիտասարդ անթեւուկ մըն է։ Կ՚որոշէ հեռու տեղեր ճամբորդել եւ նոր բաներ տեսնել։ Բաներ, որ իր ապրած տեղերը գոյութիւն չունին։ Ծառերը տեսնել կ՚ուզէ օրինակի համար։ Ծառերով տեղ մը ճամբորդել ծրագրած պահուն յանկարծ ուրիշ անթեւուկներու հետ միասին տուփերու մէջ բանտարկուեցաւ։
Տուփերու մէջ սնունդի նեղութիւն չէին ապրեր, բայց բանտարկուած էին։ Ի վերջոյ Փէն օր մը յաջողեցաւ այդ բանտարկուած տուփէն դուրս գալու։ Հիմա պիտի աշխատէր միւս անթեւուկներն ալ ազատելու։ Այդ բոլորէն ետք ալ սկսաւ իր ճամբորդութիւնը։ Աւարտին հասաւ Իսթանպուլ։ Հսկայ մոխրագոյն շէնքերու միջեւ բաւական թափառելէ ետք ծառերով լեցուն տեղ մը գտաւ։ Որոշեց միջոց մը հոն ժամանակ անցնել։ Կ՚ուսումնասիրէր ծառերը եւ մարդիկ։ Կը խորհէր թէ ինչպէս պիտի յաջողի բանտարկուած անթեւուկները փրկելու։ Յանկարծ քանդիչ մեքենայ մը մտաւ զբօսայգի եւ փորձեց ծառերէն մէկը արմատախիլ ընել։ Բարեբախտաբար մարդ մը իսկոյն առաջ նետուեցաւ եւ արգելք եղաւ մեքենային ծառը քանդելուն։
Ծանօթացում Չափուլէթթայի հետ
Փէն այս պատահածները հասկնալու կ՚աշխատէր եւ ծանօթացաւ եղունգները կանանչի ներկած կարմրահեր Չափուլէթթային հետ։ Ապա անոնց միացան երբեմնի էլիտար, այժմ ինքնիշխան կատուն՝ Թրաֆօ եւ ոստիկաններու հաչելը սովորութիւն դարձուցած՝ Լուքանիքոս։ Անոնցմէ լսեց որ հեռուստակայանները այգիին մէջ պատահածները ժողովուրդէն գաղտնի պահելու համար յաճախ անթեւուկներ ցոյց կու տան։ «Անոր համար անթեւուկները տուփերու մէջ կը բանտարկեն»։ Յաջորդ օր բանտարկուած անթեւուկները ազատելու համար որոշեցին հեռուստաընկերութեան դիմաց բողոքի ցոյց կատարելու։ Այսպէսով թէ անթեւուկները բանտարկութենէ փրկուեցան եւ թէ հեռուստակայանները ստիպուեցան այգիի զարգացումները փոխանակելու։
Բծախնդրութեամբ կիրարկեցին ծրագրուած նախագիծը։ Բանտարկուած անթեւուկները ազատուեցան ու բռնեցին իրենց երկրի ճամբան։ Բայց Փէն որոշեց մինչեւ այգիի ազատագրումը ընկերներուն հետ մնալ։ Հեռուստակայաններու հաղորդումէն ետք այգիին պաշտպան տղոց մայրերն ալ եկան դիմադրութեան մասնակցելու։ Անկէ վերջ ինչե՜ր չեղան որ։ Մէկը դաշնամուրը բերաւ ու սկսաւ նուագել։ Ուրիշ մէկն ալ ոստիկաններուն ջուր սրսկող ինքնաշարժերուն դիմաց կիթար նուագել սկսաւ։ Մարդուն մէկը բան մըն ալ չըրաւ։ Միայն անձայն ու անշարժ կեցաւ։ Այդ ալ իր կարքին նոր դիմադրութեան եղանակ մը դարձաւ։ Կապոյտ թռչունը ընդմիշտ լուրեր փոխանցեց անոնց միջեւ։ Անշուշտ պէտք չէ մոռնանք անթեւուկներուն հետ նոյն գոյները կրող «Չարշը» խումբը։
Գրող Ռաշէլ Մէշէրի «Կէզի» զբօսայգիի դիմադրութիւնը ժամանակագրութեան բնոյթով եւ Փէնին աչքէն փոխանցած է ընթերցողին։ Անշուշտ սպասեցի որ միւս քաղաքներէն ալ բաներ մը լսեմ, բայց ի՞նչ կրնանք ընել, Փէնը Իսթանպուլ էր եւ նոյն պահուն ուրիշ տեղ չէր կրնար ըլլալ։
«Կէզի» զբօսայգիի դիմադրութեան ազդեցութիւնները ամէն օր ձեւով մը կը յայտնուի։ Բոլոր այդ ապրումները մանուկներուն փոխանցելու համար շատ հաճելի միջոց մըն է «Փէն՝ Պարտէզին Մէջ» գիրքը։
Հայերէն, թրքերէն, քրտերէն
Թէ «Կէզի» զբօսայգիի եւ թէ այս գիրքի ոգին կը պահանջէ որ ան ծաւալուն ըլլայ եւ մատչելի բոլորին համար։ Այդ իսկ պատճառաւ ալ այս գիրքը եռալեզու լոյս տեսած է։ Ամէն մէկ լեզուն ունի իր երանգը։ Այսպէսով գիրքը ալ աւելի հրապուրիչ է մանուկ ընթերցողի համար։
«Փէն՝ Պարտէզի Մէջ»
Ռաշէլ Մէսէրի
Թարգմանութիւններ՝ Քավա Նէմէրի, Մարալ Ուստա Պալ
«Հապիթուս Մինոր» հրատարակչատուն
Իսթանպուլ 2015
93 էջ