İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu, CHP İstanbul Milletvekili Melda Onur’un “Önleyici Hizmetler Büro Amirlikleri Puan Cetveli belgesinde geçen ‘Bilinen Bayan’ teriminin gerçek tanımı nedir?” sorusuna, “Tabir, teşhircilik yaparak trafik güvenliğini tehlikeye düşüren bayanlar için kullanılmaktadır” yanıtını verdi.
CHP’li Onur, basında çıkan ve “Hüseyin Çapkın’ın İstanbul Emniyeti’nde ‘Bonus’ uygulaması başlattığı” yönündeki haberlerle ilgili olarak, İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin’in yanıtlaması amacıyla soru önergesi verdi. Bakan Şahin adına önergeyi, İstanbul Valisi Avni Mutlu yanıtladı.
Polise bonus uygulaması
Vali Mutlu, “Bonus” uygulamasıyla ilgili, “Puanlama, bölgenin suç oranı ve çeşidine göre düzenlendi. Performansı iyi personel daha aktif, düşükler ise daha uygun birimlerde değerlendirildi. Puanlamayla ilgili herhangi bir keyfilik söz konusu değildir” dedi.
'Travesti olup olmamalarına bakmaksızın'
Mutlu, “Bonus” uygulamasıyla ilgili, “Puanlama, bölgenin suç oranı ve çeşidine göre düzenlendi. Performansı iyi personel daha aktif, düşükler ise daha uygun birimlerde değerlendirildi. Puanlamayla ilgili herhangi bir keyfilik söz konusu değildir” dedi. Vali Mutlu, “Balyoz, Devrimci Karargâh, Ergenekon ve KCK” gibi soruşturmalarda görevli personel için “Bonus” uygulaması olmadığını belirtti.
Mutlu ayrıca, “Travesti ve transseksüellere, adli olaya karışmadıkları sürece cezai işlem uygulanmayıp, cinsel tercihlerinden dolayı bir sorgulama yapılmadığını da belirtti ve “Otoyollar, trafik güvenliğini tehlikeye düşürme durumlarında travesti olup olmamalarına bakılmaksızın, şahıslar hakkında gerekli kanuni işlem yapılıyor” açıklamasında bulundu.
Vali Mutlu, “Hedef kitle kimler” sorusuna da, “Çok sayıda suç işleyen (uyuşturucu, hırsızlık, kapkaç, gasp vb), olaylara karışmış ve aranması olan, üzerinde suç unsuru bulunan şahıs” karşılığını verdi.
CHP'li Melda Onur: 'Bilinen Bayan' tanımlaması açıkça ataerkil
Valisi Hüseyin Avni Mutlu’nun tanımlarına, CHP’li Melda Onur’dan itiraz geldi. Onur, “Bilinen Bayan tanımlaması açıkça ataerkil ve muğlak. Teşhirciliğin sınırı nedir? Kanunlarda cinsel organlar olarak tanımlansa da kısa etek, göğüs dekoltesi gibi maço erkek anlayışının tacizlerine konu olan kıyafetleri giyen tüm kadınlar bilinen bayan mıdır? Örneğin kaldırımda duran bir ‘trans’ trafiği nasıl engellemektedir” diye sordu.
Soru önergesi
Onur'un verdiği, 'Polis puan cetveli' soru önergesi ve gelen cevap metinlerinin tamamı:
'ÖNLEYİCİ HİZMETLER BÜRO AMİRLİKLERİ PUAN CETVELİ” başlıklı belge bir süredir medyada çeşitli ortamlarda paylaşılmış ve böyle bir belgenin varlığını teyit edici ifadeler, çeşitli makamlar tarafından kamuoyuna yansımıştır.
Söz konusu polis puan cetveli, çeşitli konularla ilgili failler gözaltına alındığında, polise verilmesi öngörülen, bir çeşit ödüllendirme puanlarını belirtmektedir. Bu değerlendirilmelerle yapılan terfiler çeşitli yayın organlarında da haberleştirilmiştir. Örneğin Polis-haber adlı haber sitesinin 21 Haziran 2010 tarihli haberde şu ifadelere yer verilmektedir:
“Hüseyin Çapkın’ın İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne gelmesiyle Önleyici Hizmetler ve Güven Timleri’nde uygulanan bonus sistemiyle, etkileyici performans göstererek yüksek bonus toplayan 670 polisin tayinleri operasyonel şubelere çıkarılırken, düşük bonus alan 300 polis de sürgün yerleri olarak nitelendirilen nöbet noktalarına çekildi. Yüksek bonus toplayan 70 Güven Timi polisinin, terör, organize, mali, narkotik, asayiş şubelere tayinleri çıkarıldı, 300’üne takdirname verildi. 100 polis ise düşük bonusları nedeniyle Köprü Koruma ve diğer koruma noktalarına nöbete gönderildi. Önleyici Hizmetler Büro Amirlikleri’nden ise 600 polis operasyonel şubelere çekildi. Önleyici Hizmetler, 10 ayda, uyuşturucu, adam yaralama, cinayet, kapkaç, hırsızlık olaylarının da aralarında bulunduğu 325 bin 720 olaya müdahale etti, 369 bin 300 kişi gözaltına alındı.”
Bu belge ve haberler söz konusu “Bonus sistemi” iddiasını kanıtlar mahiyettedir. Belgede “suç adı” “puanı” ve “tutuklanırsa” başlıklı üç sütunda cinayet, hırsızlık gibi çeşitli suçlar yer almaktadır. Örneğin cinayet için 1000, yankesicilik için 50 puan öngörülmüştür. Ayrıca “Travesti”, “Bilinen Bayan”, “Kabahatler Kanunu”, “Memura Mukavemet” (Hedef Kitle) gibi belirsiz tanımlamalar yapılmıştır.
Böyle bir uygulamanın Polis teşkilatının, yurttaşlara güvenlik sağlamak yerine suç ve suçlu yaratmaya yol açabileceği uygulamalara yöneleceği ve hatta polisin keyfi gözaltı uygulamalarına yol açabileceği endişesi sıkça dile getirilmektedir. Ayrıca “Suç” sayılan fiillerin yanına eklenen “Travesti” ibaresi Transseksüel yurttaşlarımızın var oluşlarını bir suç olarak tanımlamakta, “Bilinen Bayan”, “Kabahatler Kanunu”, “Memura Mukavemet (Hedef Kitle)” ibareleri ise belirsizlikleri ile kolluk güçlerine geniş bir keyfiyet alanı verebileceği endişelerini oluşturmaktadır. Bu bağlamda;
1- Söz konusu “ÖNLEYİCİ HİZMETLER BÜRO AMİRLİKLERİ PUAN CETVELİ” belgesi Polis teşkilatında yürürlükte olan bir uygulama mıdır?
2- Bu puan cetveli uygulanmakta ise puanlama sistemi nasıl işlemektedir? Toplanan puanlar ne şekilde değerlendirilmektedir?
3- Tutuklama olmayan gözaltı işlemlerinin de puanlandığı bir sistemle keyfi gözaltı sorunu nasıl önlenecektir/önlenmektedir? Serbest bırakma ile sonuçlanan gözaltı işleminin puanı nasıl değerlendirilmektedir?
4- Düşük bonus alan memurların bunu yükseltme yönünde göstermek isteyecekleri performansın keyfi uygulamalara dönüşmemesi için bir önlem alınmakta mıdır?
5- Türkiye Cumhuriyeti Yasalarına ve Uluslararası Sözleşmelere göre Travesti/Transseksüel olmak suç değildir. Bakanlığınız hangi mevzuata dayanarak “Travesti” diye bir suç tanımlamıştır?
6- Puan cetvelinde geçen “Bilinen Bayan” teriminin gerçek tanımı nedir?
7- Kabahatler Kanunu uygulamalarının kapsamı nedir? Mahkeme yoluyla iptal durumunda puanlar ne olmaktadır?
8- “Memura Mukavemet (Hedef Kitle)” ibaresindeki “Hedef Kitle” kimlerdir ve neye göre belirlenmektedir?
9- Yoğun gözaltı ve tutuklamaların yaşandığı Balyoz, Devrimci Karargah, Ergenekon, Hopa, KCK, Oda TV Davası gibi davaların operasyonları sürecinde de bu bonus puanlar geçerli olmuş mudur? Bu gözaltı ve tutuklamalarda görevli memurlar ne kadar bonus puan toplamışlardır? Ayrıntılı tablo ile açıklamanızı talep ederim.'
İçişleri Bakanlığı'ndan gelen cevap:
T.C
İSTANBUL VALİLİĞİ
İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
Sayı:
Konu: Yazılı soru önergesi( 7/4219)
İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA
(Emniyet Genel Müdürlüğü)
İlgi: 03/03/2012 tarih ve 48287(91250)-1293-1738/53760 sayılı yazınız.
İlgi sayılı yazı ile, CHP İstanbul Milletvekili Melda ONUR tarafından TBMM Başkanlığına hitaben verilmiş olan ve Sayın Bakanımız tarafından cevaplandırılmasını talep ettikleri 7/4219 sayılı soru önergesinde bahsi geçen konu ile ilgili olarak yapılan incelemelerde;
“suçla Mücadele Projesi ve Uygulanması” konulu 18.05.2001 tarihli 49 nolu içişleri Bakanlığı Genelgesi ile, güvenlik politikalarında meydana gelen ulusal ve uluslararası gelişmeler çerçevesinde, polisin özellikle suç önleme alanındaki hizmetlerinin geliştirilmesi, bu konuda yeni modeller ve yaklaşımlar ortaya konulması ile bu anlayışların toplumsal beklentilere uygun olarak yapılandırılması ön plana çıkmıştır. Genelgenin (i) bendinde;
1- Proje kapsamındaki birimlere görev yapan personelin işindeki başarı ve kalite düzeyini ölçmeye, yürütülen güvenlik hizmetlerinin verimliliğini ve etkinliğini arttırmaya yönelik performans ölçümü ve değerlendirilmesi yapılacaktır.” Bu kapsamda İstanbul Emniyet Müdürlüğü Önleyici Hizmetler Şube Müdürlüğünde, başarı ve kalite düzeyini ölçmek, yürütülen güvenlik hizmetlerinin verimliliğini ve etkinliği artırmak, mala ve şahsa karşı işlenen suçları engelleyebilmek ve faillerin yakalanabilmesi için performans ölçümü ve değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu performans ölçümü ve değerlendirmesi içinde müdahale edilen olaylarla ilgili puanlama sistemi bulunmaktadır.
2- Puanlama; bölgenin suç oranına göre ve suç çeşidine göre düzenlenmiştir. O bölgede sıklıkla işlenen suçların puanları yüksek tutularak özellikle bu suçlarla daha etkili mücadele planlanmış, 4 aylık sürede performansı en iyi olan personel daha aktif birimlerde, performansı düşük olan personel ise kendilerine daha uygun birimlerde değerlendirilmiştir.
3- Performans değerlendirilmesinde puanlamaların tamamı yapılan tutanaklar üzerinden verilmektedir. Adli yada idari işlem için polis merkezi amirliklerine getirilen şahıs yada şahıslar görevlilerce kesinlikle tutanak tanzim edilerek polis merkezi amirliklerine teslim edilir ve sonucunda mutlaka adli yada idari işlem yapılır. Adli işlem için yapılan tutanaklar öncelikle o birimde çalışan sıralı amirlerce bizzat kontrol ve takip edilmekte, ayrıca polis merkezi amiri tarafından incelenmekte olup; mahkeme safhasında ise hakim ve savcılar tarafından incelendiğinden, işlemler ve tutanaklarda herhangi bir keyfiliğin olması söz konusu değildir. Gözaltına alma yetkisi hakim ve savcılara ait olduğundan keyfi gözaltına almada söz konusu değildir. Tutanağı olmayan hiçbir konuya puan verilmediğinden dolayı keyfi hareke de imkân sağlanmamaktadır. Adli ya da idari işlem için polis merkezi amirliğine götürülüp teslim edilen şahıs ya da şahıslar tutuklansın ya da tutuklanmasın puanı değişmemektedir.
4- Puanlamaların tamamı ekibin tutmuş olduğu tutanak üzerinden yapılır. Tutanaksız hiçbir olaya puan verilmemesinden ve bu tutanaklar sıralı amirlerce tek tek okunup değerlendirildikten sonra puanı verildiğinden dolayı, performansı iyi olan memurların ve performansı düşük olan memurların keyfi uygulamaları söz konusu değildir.
5- Travesti/transseksüel diye tabir edilen şahıslara herhangi bir adli olaya karışmadıkları sürece cezai işlem uygulanmayıp, cinsel tercihlerinden dolayı bir sorgulama söz konusu değildir. Ancak, otoyollar, ana arterler ve trafiğin yoğun olarak yaşandığı yerlerde, trafik güvenliğini tehlikeye düşürme durumlarında travesti olup olmamalarına ve cinsel tercihlerine bakılmaksızın, ilgili şahıslar hakkında gerekli kanuni işlem yapılmaktadır.
6- “bilinen bayan” tabiri; teşhircilik yaparak trafik güvenliğini tehlikeye düşüren bayanlar için kullanılmaktadır.
7- 5326 sayılı kabahatler kanununda açıkça belirtilen amaç ve kapsam dahiline girip, bunlara aykırı hareket eden şahıslara uygulanan idari yaptırım işlemlerinin tamamı, bu kapsamı ifade etmektedir. Mahkemelerin vermiş oldukları iptal kararları ile ilgili puan sisteminde herhangi bir değişiklik yapılmamaktadır.
8- “hedef kitle” ifadesi; çok sayıda suç işleyen (uyuşturucu, hırsızlık, kapkaç, gasp vb) yeni yada eski olaylara karışmış ve aranması olan, üzerinde suç unsuru bulunan şahıslar için kullanılmaktadır.
9- Kamuoyunda, “balyoz, devrimci karargâh, Ergenekon ve KCK” olarak bilinen soruşturmalar ile ilgili iş ve işlemleri yürüten, Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü ve Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğünde görevli personel tarafından yapılan tüm işlemler mevzuat gereği hareket edilerek, ilgili mahkeme kararları ve Cumhuriyet Savcılıklarının talimatları doğrultusunda yerine getirilmiş olup, bu soruşturmalarda görev alan personele yönelik bir puanlama sistemi uygulanmamıştır.
Bilgilerinize arz ederim.
Hüseyin Avni Mutlu
Vali
