Anayasa Mahkemesi'nden Can Atalay'ın vekilliğinin düşürülmesi hakkında: TBMM'de fiili durum oluşturuldu, işlem yok hükmündedir
Anayasa Mahkemesi’nin TİP Hatay Milletvekili Can Atalay'ın TBMM Genel Kurulu'nda Yargıtay 3. Ceza Dairesi'nin kararı okunarak milletvekilliğinin düşürülmesine ilişkin kararının gerekçesi Resmi Gazete'de bugün yayınlandı.
Can Atalay ile ilgili kesin bir mahkumiyet kararı içermediği açık olan kararlara yer verilen Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin yazısının TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla milletvekilliğinin düşmesine yönelik işlem tesis edilerek fiili (de facto) bir durum oluşturulduğu ifade edilen kararda, “Bu fiili durum hakkında Anayasa Mahkemesi’nce karar verilmesi mümkün değildir” denildi. Mahkeme, Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde olduğunun tespiti ve Anayasa’nın 85. maddesi uyarınca iptali talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına hükmetti.
Gerekçeli kararda, şu tespitlere yer verildi:
“İhlal kararı kendisine gönderilen ilk derece mahkemesi 27.12.2023 tarihli ek karar ile dosyanın Daireye gönderilmesine karar vermiş; Daire 3/1/2024 tarihinde, 8/11/2023 tarihli karardaki gerekçelerle Anayasa Mahkemesi kararına uyulmamasına, davacının kesin hüküm giyme nedeniyle milletvekiliğinin düşürülmesine yönelik işlemlerin başlatılması için kararın bir örneğinin TBMM'ye gönderilmesine karar vermiştir. TBMM'nin 30/1/2024 tarihli 54. Birleşiminde dairenin E.2023/12511, Değişik İş. 2024/1 sayılı kararının ekre gönderildiğine dair yazsının okunması suretiyle başvurucu (davacının milletvekilliğinin düşmesine yönelik işlem tesis edildiği açıklamıştır."
TBMM Genel Kurulunun 54. Birleşiminde Genel Kurulun bilgisine okunmak suretiyle sunulan yazıda yer verilen İstanbul 13. ACM'nin 27/12/2023 tarihli bireysel başvuru kararının, Daire tarafından değerlendirilmesi için dosyanın anılan Daireye gönderilme ilişkin kararıdır.
AYM'nin 25/10/2023 tarihinde verdiği hak ihlali kararı sonrasında Can Atalay ile ilgili kesinleşen bir hükmün varlığından söz etmek hukuken mümkün değildir. AYM'nin ihlal kararından sonra kararın hüküm fıkrasında belirtildiği şekilde ihlale yol açan kararın ortadan kaldırılması anayasal bir zorunluluktur. AYM'ce Anayasa'yı ihlal ettiği tespit edilen bir yargısal kararı mahkemeler dahil hiçbir kamu otoritesi esas alamaz ve Anayasa'a aykırılığı sabit olan bir karara hukuken geçerlilik tanınamaz. AYM'nin ihlal kararları yol gösterici veya tavsiye mahiyetinde kararlar olmayıp bağlayıcı ve gereğinin yapılması konusunda ilgili otoritelere takdir alanı bırakmayan kararlardır. Bu kapsamda AYM'nin ihlalin kaynağı olarak tespit ettiği önceki kararın kaldırılması hususunda derece mahkemelerinin herhangi bir takdir yetkisi bulunmamaktadır.
AYM Genel Kurulunun tespit ettiği hak ihlalinin giderim süreci bir parçası olduğu kuşkusuz olup söz konusu karar yasama organı yönünden de bağlayıcı niteliktedir. AYM, Atalay'ın ikinci başvurusu üzerine verdiği ihlal kararının giderimi kapsamında, kararın bir örneğinin bilgi için ve ilgileri nedeniyle TBMM'ye gönderilmesine hükmetmiştir.
Derece mahkemelerini AYM kararını uygulamamış olmaları bu anayasal gerekliliği ve gerçeği değiştirmemektedir. AYM'nin ihlal kararı karşısında Yargıtay'ın AYM kararına uyulmaması yönünde verdiği karara hukuki değer atfedilmesi mümkün olmadığı gibi Yargıtay'ın bu kararından hareketle kesinleşmiş bir mahkumiyet kararının varlığını sürdürdüğünü kabulü de mümkün değildir"
TBMM Genel Kurulu'nda okunan metinde yer alan Dairenin 3/12024 tarihli 2024/1 Değişik İş sayılı kararı da AYM'nin anılan bireysel başvuru kararına uyulmasına yer olmadığına ilişkin Türk hukukunda verilmesi mümkün olmayan, Anayasa'nın tamamen dışında kalan ve hukuki dayanağı bulunmayan bir karardır. Can Atalay ile ilgili kesin bir mahkumiyet içermediği açık olan kararlara yer verilen Daire Yazısının TBMM Genel Kurulu'nda okunmasıyla Can Atalay'ın milletvekiliğinin düşmesine yönelik işlem tesis edilmiş ve böylece fiili (de facto) bir durum oluşturulmuştur.
TBMM Genel Kurulu'nda iptal talebine konu edilen Daire yazısının okunması suretiyle oluşan bu fiili durumun Anayasa'nın 84. maddesinin ikinci fıkrasının kapsamına giren bir yasama işlemi olarak değerlendirilmesine imkan bulunmamaktadır. AYM'nin verdiği 2023/53898 başvuru numaralı karar sonrasında Can Atalay hakkında kesin hükmün varlığından söz edilmesi hukuken mümkün olmadığından TBMM Genel Kurulu'nun 54. Birleşiminde Yargıtay 3. Ceza Dairesinin E.203/12611 sayılı yazının başkanlıkça okunmak suretiyle Genel Kurula bildirilmesi işlemi ile oluşan fiili durum hakkında Anayasa Mahkemesi'nce karar verilmesi mümkün değildir.
Nitekim AYM birçok defa gerek norm denetimi gerekse değişik iş kararlarında önüne gelen talepler hakkında farklı sebeplerle karar verilmesine yer olmadığına kararları vermiştir"
TBMM'de okunan Can Atalay'ın milletvekilinin düşürülmesi kararına ilişkin verilen hükümde şu ifadeler yer aldı:
"TBMM Genel Kurulu’nun 30/1/2024 tarihli 54. birleşiminde Yargıtay 3. Ceza Daresi’nin 31/1/2024 tarihli kararının ekte gönderildiğine dair anılan Daire Başkanlığı yazısının okunması suretiyle Hatay Milletvekili Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde olduğunun tespitine ve Anayasa’nın 85. maddesi uyarınca iptaline karar verilmesi talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına oy çokluğuyla karar verildi.”
İstanbul Barosu'ndan, Anayasa Mahkemesi'nin (AYM), Can Atalay kararına ilişkin "Karar uygulanmalı Hatay Milletvekili Can Atalay serbest bırakılmalıdır" açıklaması yapıldı.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Anayasa Mahkemesi'nin Resmi Gazete'de yayınlanan Can Atalay kararıyla ilgili X hesabından "Can Atalay tahliye edilmeli, hızla milletvekili yemini etmesi sağlanmalı ve tüm hakları iade edilmelidir" açıklamasını yaptı.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Resmi Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesi'nin Can Atalay kararına ilişkin X hesabından açıklama yaptı. Özel'in paylaşımı şöyle:
"Anayasa Mahkemesi, Hatay Milletvekili Can Atalay hakkında verdiği gerekçeli kararıyla milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde olduğunu tespit etmiştir. Can Atalay tahliye edilmeli, hızla milletvekili yemini etmesi sağlanmalı ve tüm hakları iade edilmelidir."
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum ise, “Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Uçum’dan Can Atalay değerlendirmesi: “AYM çoğunluk kararının gerekçesine bakarak birtakım sonuçlar çıkarmaya çalışmak veya çağrılar yapmak beyhude”" değerlendirmesinde bulundu.
