Ճար կայ, ճար անող ալ կայ

Նախա­գահ Ռե­ճեփ Թայ­յիպ Էղ­տո­ղան Թուրքիոյ Խորհրդա­րանի վե­րաբաց­ման առ­թիւ ար­տա­սանած ճա­ռախօ­սու­թեան ըն­թացքին անդրա­դար­ձաւ ար­ցա­խեան վեր­ջին զար­գա­ցումնե­րուն։ Էր­տո­ղան ար­ցա­խահա­յու­թեան տոհ­միկ զտու­մը, բնաջնջու­մը եւ զան­գո­ւածա­յին ար­տա­գաղ­թը որա­կեց «Ար­դա­րու­թեան յաղ­թա­նակ»։

Հրանդ Տինք ալ ան­ցեալին ըսած էր հե­տեւե­լը. «Ժո­ղովուրդ մը եթէ նոյ­նիսկ բամ­պակնե­րու փաթ­թե­լով ոս­կեայ օդա­նաւի մը մէջ տե­ղափո­խէք այլ տե­ղեր, նոյնն է՝ կա­տարո­ւածը ցե­ղաս­պա­նու­թիւն է»։

Միւս կող­մէ Ռու­սիոյ Դաշ­նութեան Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խարար Լաւ­րով ալ 2 Հոկ­տեմբե­րին յայ­տա­րարեց թէ «Փու­թին չստի­պեց Փա­շինեանը Ղա­րաբա­ղը Ատրպէյ­ճա­նին տա­լու հա­մար»։ Ան ալ իր կար­գին գտած եղաւ կա­տարո­ւածի մեղ­քը Հա­յաս­տա­նի կա­ռավա­րու­թեան բեռցնե­լու եղա­նակը։

Այս մեր­ձե­ցումնե­րու դի­մաց կա­տարեալ խայ­տա­ռակու­թիւն է ՄԱԿ -ի պա­տուի­րակու­թեան հա­յաթափ եղած Ստե­փանա­կերտ եր­թա­լով Ատրպէյ­ճա­նի իշ­խա­նու­թիւննե­րու կող­մէ իրեն տրա­մադ­րո­ւած տե­ղեկու­թիւննե­րով հան­դէս գա­լը։ Դի­տելով ՄԱԿ-ի պա­տուի­րակու­թեան թուրքիացի, փա­քիս­տանցի, հունգա­րացի եւ ալ­պա­նացի ան­դամնե­րէ բաղ­կա­ցող կազ­մը, ալ աւե­լի կը յստա­կանայ գայ­թակղու­թեան ծա­ւալը։

Թուրքիոյ մէջ այժմ կը ծրագ­րո­ւի յա­ջորդ քայ­լե­րը։ Այս վեր­ջերս իբ­րեւ թէ կարգ մը քա­ղաքա­ցիներ ահա­զանգ կը հնչեց­նեն Մե­ծամօ­րի աթո­մակա­յանի հա­ւանա­կան վտան­գի շուրջ։ Դի­տել տա­լով թէ աթո­մակա­յանը միայն 16 քմ. հե­ռաւո­րու­թիւն ու­նի Թուրքիոյ Իգ­տիր քա­ղաքէն, դի­մող­նե­րը կը պա­հան­ջեն որ դադ­րե­ցուի անոր աշ­խա­տու­թիւնը, յա­նուն տա­րածաշրջա­նի անվտան­գութեան։

Ճիշդ է, որ աթո­մակա­յան­նե­րը լուրջ սպառ­նա­լիք մըն են իրենց շրջա­կայ տա­րածքնե­րու բնա­կիչ­նե­րուն հա­մար։ Այս գիտ­նա­լով է թէ արեւմտեան եր­կիրներ սկսած են իրենց եր­կիրնե­րու աթո­մակա­յան­նե­րը փա­կելու գոր­ծընթա­ցը։ Այս մա­սին առաջ­նա­տար եղաւ Գեր­մա­նիան, բայց Թուրքիոյ նման եր­կիրներ մեծ եռան­դով լծո­ւած են աթո­մակա­յանի տի­րանա­լու աշ­խա­տանքնե­րուն։

Գա­լով Հա­յաս­տա­նի, Մե­ծամօ­րի աթո­մակա­յանը փա­կելու փոր­ձը բա­ւակա­նին սուղ ար­ժած էր նո­րայայտ հան­րա­պետու­թեան հա­մար։

Լե­ւոն Տէր Պետ­րո­սեանի գլխա­ւորած քա­ղաքա­կան ու­ժը իշ­խա­նու­թեան գա­լէ ան­մի­ջապէս ետք բնա­պահ­պանման մտա­հոգու­թիւննե­րով փա­կեց Մե­ծամօ­րի կա­յանը եւ Երե­ւանի քաու­չուքի գոր­ծա­րանը։ Այդ պա­հուն քա­ղաքա­կան գոր­ծիչնե­րը չէին կրցած կան­խա­տեսել վրայ հաս­նող շրջա­փակու­մը եւ ու­ժա­նիւ­թի մեծ կա­րիքը։ Ար­դա­րեւ շու­տով ետ­քայլ եղաւ Մե­ծամօ­րը փա­կելու որո­շու­մէն, բայց ան կրկին ար­տադրու­թեան բե­րելը բա­ւական եր­կար ժա­մանակ պա­հան­ջեց։

Կը շա­րու­նա­կուի Հա­յաս­տա­նի ներ­կայ վի­ճակէն օգ­տո­ւելով աւե­լին պա­հան­ջե­լու թրքա­կան ռազ­մա­վարու­թիւնը։ Էր­տո­ղան եւ Ալիեւ կը յա­մառին Զան­գե­զու­րի մի­ջանցքի մը նիւ­թը օրա­կար­գի վրայ պա­հելու։ Յստա­կօրէն յայտնենք թէ առա­ջար­կո­ւածը լուրջ սպառ­նա­լիք մըն է Հա­յաս­տա­նի պե­տակա­նութեան դի­մաց։

Ար­դէն Ատրպէյ­ճա­նական քա­րոզ­չա­մեքե­նան սան­ձարձակ կեր­պով կը խօ­սի Թու­րա­նի երա­զան­քի մա­սին։

Պա­հը զգօ­նու­թիւն կը պա­հան­ջէ։ Իրա­ւունք չու­նինք եղած­նե­րը դուրսէն դի­տելով ուս թօ­թուե­լու։ Մար­տահրա­ւէրը յստակ է, բայց մար­տի եղա­նակ­նե­րը անո­րոշ։ Այդ անո­րոշու­թիւնը փա­ռատե­լու միակ մի­ջոցն է միաս­նա­կան խորհրդակ­ցութիւ­նը եւ ապա գոր­ծակցու­թիւնը։ Ցա­ւալի է այն, որ հա­յերս այս պա­հուն բա­ւական հե­ռու ենք այդ մի­ջոցը գոր­ծադրե­լէ։