Taniel Varujan için yüz yıl sonra gözyaşları
Getronagan Lisesi öğrencileri ve öğretmenleri tarafından, Taniel Varujan için hazırlanan anma etkinliği, 3 Mayıs Pazar günü Şişli Kent Kültür Merkezi’nde yapıldı. Neredeyse her yıl Ermeni kültürü hakkında bilinçlendirici faaliyetler düzenleyerek bu alanda önemli bir boşluğu dolduran Getronagan Lisesi, bu kez de, Varujan hakkında ciddi bir çalışmayla, zengin içerikli bir program hazırlamıştı. Yoğun ilgi gören etkinlik, Okul Müdürü Silva Kuyumcuyan’ın konuşmasıyla başladı. Kuyumcuyan, 1915’te katledilen şair, eğitimci ve düşünür Taniel Varujan’ı ölümünün yüzüncü yılında anmak üzere düzenlenen toplantının Şişli Kent Kültür Merkezi’nde yapılmasına olanak sağlayan Şişli Belediyesi Başkan Yardımcısı Vasken Barın’a teşekkür etti.
Dopdolu bir program
Getronaganlılar, etkinlikte, Ermeni Soykırımı’nın en dramatik ve simgesel kayıplarından biri olan Taniel Varujan’ın yaşamını çocukluğundan başlayarak sahneye taşıdı. 1884 Sivas doğumlu şairin çocukluğu, İstanbul’a gelişi, eğitim hayatı, ilk gençlik yılları ile ailevi yaşantısı, öğrencilerin sahnelediği tiyatro vedans gösterisinin yanı sıra, gece için hazırlanan kısa filmler ve sunumlarla izleyiciye aktarıldı.
Beyrutlu yönetmen Nigol Bezdjian’ın çektiği belgesel filmden bölümler gösterildi. Filmde, Kerabaydzar Levon Boğos Zekiyan, edebiyat tarihçisi Marc Nichanian ve yazar Boğos Sınabyan’ın, Varujan’ın edebi çizgisi hakkındaki görüşleri yer alıyordu. Değerlendirmelerde, Varujan’ın şiirlerinde yalnızca kendi toplumuna değil, bütün insanlığa mesajlar verdiği; onun evrensel bir şair olduğu vurgusu öne çıktı. Ardından, 2009 yılında kaybettiğimiz ‘komünist yazar’ Sarkis Çerkezyan’ın Varujan hakkında konuştuğu bir kısa film gösterildi. Ardaşes Margosyan’ın hazırladığı filmde, Çerkezyan, Varujan’ın ‘Hovivı’ adlı destanından bazı bölümleri, açıklamalar vererek okudu.
‘Emin misiniz?’
Program, 9. sınıf öğrencilerinin, BGST dansçılarından Banu Açıkdeniz’in eğitmenliğinde hazırladığı dans gösterisi ve Boğos Çalgıcıoğlu’nun yazıp yönettiği ‘Emin misiniz?’ adlı oyunla devam etti. Varujan’ın hayatından kesitlerin yer aldığı oyunda, yakın arkadaşı Vahram Papazyan’la Venedik Murad Rafaelyan Koleji’ndeki günleri; 1915’te, 31 yaşındayken arkadaşlarının tek tek tehcire gönderilmesini gören ve sıranın kendisine gelmesini bekleyen şairi gördük. Devamında, Varujan’ın polisler tarafından evinden alınışı, tehcir yoluna çıkarılmadan önce aile üyelerine Bulgaristan’a kaçmalarını tembihlemesi, sürgüne çıkarıldığı gün dünyaya gelen üçüncü çocuğu Haygaz’ın doğumu, sürgün yolunda Çankırı’dan Ayaş’a götürülürken diğer aydınlarla birlikte öldürülüşü...
Gözyaşları
Etkinliğin sonunda, izleyiciler arasında bulunan, Varujan’ın amcasının torunu Serovpe Çubukkaryan bir konuşma yaptı. İzleyicilerin gözyaşları içinde dinlediği konuşmada, Çubukkaryan, ailesinin, kendisine büyük amcasının hikâyesini anlatmak için büyümesini beklediklerini söyledi ve anma etkinliğinin hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür etti.
Kapanış konuşmasında ise, Ruhani Meclis Başkanı Başrahip Tatul Anuşyan, toplumun birbirine kenetlenmesi gerektiğinden ve Ermeni okullarının başarılarından bahsetti.
Anma etkinliğinin sonunda, 15 Nisan’da Ermeni liselerinden öğrencilerin katılımıyla yapılan Taniel Varujan konulu resim atölyesinin ürünleri sergilendi.
Anma etkinliği, 30 Mayıs Cumartesi günü Boğaziçi Üniversitesi’nde tekrarlanacak.
Evrensel bir şair
Etkinlikte, Getronagan mezunlarından Sarin Akbaş ve Ermenice öğretmeni Aras Sarıçoban, Varujan hakkında sunumlar yaptı. Sarıçoban, şair hakkında şunları söyledi:
“Varujan’ın, sürgün nedeniyle yarım kalan ‘Ekmeğin Şarkısı’ adlı son eseri, Navasart Derneği’nin çabalarıyla 1921’de yayımlandı. Sürgünde doldurduğu altı defter ise kayıp.
İlk kitabında hisleri ve esinlerinde daha şahsi iken, ikinci kitabı ‘Tzeğin Sirdı’da kendi halkının acılarına değiniyor. Mücadele ve özgürlük ideallerini yansıtan bu eserde işçilerle ilgili şiirlere de yer veriyor. Eserlerinde pagan döneme ve mitolojiye olan ilgisi de gözlemleniyor. Pagan şarkıları yazarken daha çok evrensel olmayı başarıyor. Hayr Ğevont Alişan’dan, Raffi’den ve Apovyan’dan etkileniyor; Bedros Turyan’ın eserlerini de seviyor. Devrimci fikirleri açısından ise Jean-Jacques Rousseau’dan etkilenmiş. Ayrıca, Belçikalı yazarlardan Verhaeren ve Materlinck’e benzetiliyor.”
