Güven Bayar

Harutyun Artun’un Ordu kent hafızasından silinen heykeli

Heykeli ilk olarak 1984 tarihli bir kartpostalda gördüm. O döneme dair bilgi alabileceğim herkesle iletişim kurdum. Eski Ordu Kültür Müdürü Servet Yerli, Ordu'da ilk Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olarak 1990’da eski Otogar Binası’nın altında açılan galerinin müdürü ressam Talip Sezer, koleksiyoner Mürsel Engin ve kent belleği çok güçlü olan, yakın zaman önce kaybettiğimiz Behire Tercan, Halis İşcan... Kimisi hatırlayamadı bile , kimisi de hatırladı ama kimin yaptığını ve heykele ne olduğunu bilmediklerini söylediler.

Movsesyan Ermeni Okulu’ndan Kız Sanat Okulu’na Ordulu Ermeni kızlar

Vartanuş, Rozmari, Anjel, Araksi, Zağik, Karzuhi. Onlar, Ordu Akşam Kız Sanat Okulu yıllığından hala bize bakıyorlar. Ordu Ermeni Cemaati’nin bugün hala ayakta olan 1857 tarihli Ordu Movsesyan Ermeni Okulu ise o cemaatin bugüne gelebilen tek bellek mekânı.

Öncesiyle sonrasıyla Ordu'da 1915... Araksi Çitçiyan anlatıyor

Ordu Ermeni cemaatinin büyüğü, sevgili Araksi Çitçiyan’ın Paskalya bayramının ikinci günü yani Merelots’ta Balıklı Ermeni Mezarlığı’nda 40 duası vardı. Hikayesini 24 Nisan’da yazmanın daha anlamlı olacağını düşündüm çünkü soykırımdan asla sağ çıkılamaz. Fiziki olarak kurtulabilirsiniz, ama zihniniz ve ruhunuz sonsuza dek işkence çeker.

Ordu Ermeni Mahallesi ve “Kurtuluş Sokak"

Ordu’da Türk Sokak’tan başlayan, Zafer Sokak’a bağlanan ve Kurtuluş Sokak’la devam eden Zafer-i Milli Mahallesi’nin yani Ermeni Mahallesi’nin köklü geçmişini, devlet aklının rövanşist isim değişiklikleriyle hafızalardan silme hamlesi, utanç verici.

Suriçi İstanbul’un şarkıları: Intra Muros Istanbul

"Albümüm ‘Intra Muros Istanbul’, dinleyiciye sur içi İstanbul’undan müzikli bir rota sunuyor. 8 şarkı yer alıyor albümde. Bu şarkıların 7'si 17. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında yaşamış müzisyenlere ait. Albümün son parçası ise müziği bana ait bir şarkı. Şarkıların her biri Intra Muros yani surlar arasında konumlanan şehirde bir mekâna ve bir karaktere referansta bulunuyor."

Ordulu bakır ustası Harutyun Artun 100 yaşında

Bakırcı Mıgırdiç Usta ile Hıngeni Hanım’ın ikinci oğlu olarak 1924 yılında Ordu’da dünyaya gelen ve baba mesleği bakırcılığı seçen Harutyun Artun’un (Bakırcı Harut) 100. yaş gününü kutlayacağız.

29 Haziran 2024

İki gözüm iki çeşme: Ordu’da Ermeni çeşmeleri

Ordu Ermeni cemaatinin büyüklerini, Harutyun Artun, Ohannik Bakır, Nişan Deveciyan, Araksi Çitciyan sırayla aradım. Çeşmeyi detayı ile birlikte anlatmaya başladığımda herkes sürece hatırladıkları kadarıyla katkıda bulundu, hem yapının ve çeşmenin hikâyesini hem de Ordu Ermeni Mahallesi’nin sınırlarının düşündüğümüzden çok daha geniş olduğunu teyit etmiş olduk.

Faik Ali Ozansoy ve bir vefa örneği

Faik Ali Bey’in verdiği cevap; “Bu cinayetleri işlemeyeceğime göre istifamı kabul buyurun, başkasını tayin edin, emirlerinizi o uygulasın” olur. Aldığı tehditler ve İttihat ve Terakki Partisi’nin mutasarrıflık binası önünde topladığı grubun “Gâvur mutasarrıf, çık dışarı!” tehditleri onu korkutmaz. Faik Ali Bey, mutasarrıf olarak görev yaptığı 1915’in Ocak ayından 1916’nın Mart ayına kadar Kütahya’dan tek bir Ermeni tehcir edilmez.

Ordulu Ermenilerden Varlık Vergisi anlatıları

Varlık Vergisi kanununun resmî gerekçesi, hükümet tarafından ‘olağanüstü savaş koşullarının yarattığı yüksek kârlılığı vergilemek’ herhangi bir dinî veya etnik grubu hedef almamak olarak dile getirilse de basına kapalı olarak yapılan CHP grup toplantısında başbakan Şükrü Saraçoğlu’nun vurguladığı gerekçeler farklıdır: “Bu kanun aynı zamanda bir devrim kanunudur. Bize ekonomik bağımsızlığımızı kazandıracak bir fırsat karşısındayız. Piyasamıza egemen olan yabancıları böylece ortadan kaldırarak, Türk piyasasını Türklerin eline vereceğiz.”

Fatsalı Ermeni devrimci Sayim Şen’in hikâyesi

Ordu’daki Ermeni toplumunun tarihine yönelik çalışmalarıyla bilinen Güven Bayar, Fatsalı devrimci Sayim Şen’in hikâyesini Agos okurları için kaleme aldı. Sayim Şen, devrimcilikle nasıl tanıştığını, Fikri Sönmez'i, Nokta Operasyonu'nu, 12 Eylül'ü, cezaevinde Ermeni olmayı , cezaevi sonrasındaki hayatı anlatıyor ve ekliyor: Hayatımın en güzel yılları, mücadelenin içinde bulunduğum yıllarmış.

14 Aralık 2023

Tabela ressamları Mardiros-Haygaz Haytayan Kardeşler

Geçen hafta da Şişli, Türkbeyi Sokak’taki Pembe Apartmanı’nın tabelasında karşılaştığım M. Haytayan imzasından sonra Mardiros ve Haygaz Haytayan kardeşlerin hikâyesini yazmaya karar verdim.

Ordu Ermeni Kilisesi Papazı Movses Sarkisyan’ın öyküsü

Raymond Kevorkyan’ın ‘The Armenian Genocide: A Complete History’ kitabında Ordu Ermeni Kilisesi’nin 1852’de inşa edildiği, Movsesyan Ermeni Okulu binasının ise 1857 yılında inşasına başlandığı yazıyor. 1915 Ermeni Tehciri’nden kurtulup dönebilen 135 aileden bugün Ordu’da yaşayan sadece üç kişi kaldı. Doktor Dikran Toraman, kız kardeşi eczacı Ardem Toraman ve Anjel Ömürbek. Harutyun Artun son üç yıldır sağlık sorunları sebebiyle kızı ile birlikte İstanbul’da yaşıyor. 1958’e kadar Ordu Ermeni Kilisesi Papazı olarak Ordu’da yaşayan Movses Sarkisyan’ın 97 yaşında olan oğlu Mıgır Bey ile o günlere dair konuştuğumuz her şey Ordu’daki Ermenilerin üstü örtülen hikâyelerini gelecek kuşakların doğru yorumlaması açısından çok değerli.

Ordu'da Paşaoğlu Ailesi ve konağının bilinmeyen hikâyesi

1915’te Ordu’dan gitmek zorunda kalan erkekler, 40 kadar Ermeni kadın ve kız çocuğunu Paşaoğlu Hüseyin Efendi’ye, konağa bırakırlar. O dönem kimse Paşaoğlu Hüseyin Efendi’ye “Evde kim var? Kim yok?” diye soramadığı için bu kişiler 2,5 yıla yakın konağın yol tarafındaki, kapatılan mutfak bölümü ve kiler odalarına yerleştirilir. Bugün bu alan Etnografya Müzesi ofis ve depo alanı olarak kullanılıyor.