Lusyen Kopar

Lusyen Kopar

Gülten Kaya: “O gece hissettiğim öfke değil, acımak oldu”
16 Kasım 2000’de kaybettiğimiz Ahmet Kaya’nın eşi Gülten Kaya ile gerçekleştirdiğimiz röportajın üçüncü ve son bölümündeyiz artık. Gülten Kaya o meşum “Ödül töreni gecesi”nde ve sonrasında neler yaşadıklarını, neler hissettiklerini anlattı. Ve tabii sürgün günlerini, 1999 depreminde yakınlarından nasıl haber alamadıklarını, kayıplarını. Son bölüm diyorum ama aslında konuştuklarımız bu kadar değil. Ben sakladım. Ahmet Kaya, Gülten Kaya ve Hrant Dink anıları… 19 Ocak sayısına özel.
30 Kasım 2025
Gülten Kaya: Bir eser ortaya çıkana kadar hep birlikte çalışıyorduk
Ahmet Kaya’yı 16 Kasım 2000’de sürgünde kaybetmiştik. Aradan 25 yıl geçti. Bu 25 yılın tortusunu eşi Gülten Kaya ile konuştuk. Üç haftaya yayılan kapsamlı bir söyleşi oldu. Geçen hafta Ahmet Kaya ile nasıl tanıştığını, tanışmadan önce nasıl bir hayat yaşadıklarını, nasıl evlendiklerini bu sayfalarda anlatmıştı Gülten Kaya. Bu hafta Ahmet-Gülten Kaya çiftinin ev hallerini, çok ses getiren albümlerin üretim sürecini konuştuk.
23 Kasım 2025
“Ahmet de ben de ‘ötekiler’den sayılıyorduk, aynı hamurdan geliyorduk”
Ahmet Kaya’yı 16 Kasım’da kaybetmemizin üzerinden 25 yıl geçti. Sokakta, televizyonda, radyoda sesini duymadığımız gün yok. Neden vicdanımız susmuyor? Neden kimse unutamıyor gittiğini? İnadına her gün dinleyip, inadına daha çok seviyoruz onu. Sesi, bitmeyen bir hicran şarkısı yüreklerimizde. Yokluğunun 25. yılında eşi Gülten Kaya’nın yaralarını kanatmadan, anılarına dokunmaya çalıştık. Uzun süren bu sohbetimiz üç haftaya yayılacak.
16 Kasım 2025
Ermeni toplumunda yoksulluk: Yaşlı ve maddi zorluk içindeki kadınlar seslerini duyurmak istiyor
Ermeni toplumunda yoksulluk gözle görülür seviyede. Lusyen Kopar, ekonomik krizin yükünü sessizce sırtlanan yaşlı kadınlarla konuştu. Farklı yaşlardaki kadınlar ailelerini üzmemek için sustuklarını ama yoksulluğun giderek derinleştiğini anlatıyor, seslerini duyurmak istiyorlar.
16 Ekim 2025
Rumeli Hisarı hayaline kavuşuyor: Tateosyan Kültür, Sanat ve Zanaat Merkezi için ilk adım
Rumeli Hisarı Surp Santuht Kilisesi yönetimi, “Ne yapalım okul zaten kapalıydı” demek yerine, elini taşın altına koyup, başka bir hayali gerçekleştirme yolunda: Eski okul binası bir kültür, sanat ve zanaat merkezine dönüştürülüyor. Merkezin yönetimi kilise vakfında olacak.
1 Ekim 2025
Sınırların ayırdığı halklar arasında köprü olabilmek
“displaced” oyunu, göçmenlerin, Rusya-Norveç arasında bulunan Storskog sınırından, iki kişinin bisiklet kullanarak geçmesini temel alan disiplinlerarası bir yerleştirme performansı. Göç meselesinden hareketle üretilen bu eserde yol, sınır, bağ, geçmiş, gelecek, umut, keder gibi kavramlar ele alınıyor ve William Saroyan’ın “İnsanın ülkesi neresidir?” sorusuna dikkat çekiliyor.
9 Ağustos 2025
Çin’de Ermeni bir İngilizce öğretmeni
2018'den beri Çin'de yaşayan Nairuhy Stepanyan, Çin’de Ermeni kimliği ve İngilizce öğretmenliği üzerine deneyimlerini anlatıyor.
2 Ağustos 2025
Artık dünyada benim için başka ülke yok: Benim toprağım, benim kilisem, benim okulum...
1999 yılında eşimle Ermenistan’a öğrenci olarak gittiğimde sokakları dolaşıp, tarihi mekânları sorup, soruşturuyorduk. Biri Vernisaj’ı önerdi. “Mutlaka Ermeni ustaların el emeklerini ve zanaatlarını yakından görmelisiniz” dedi. Vernisaj’ı hayran hayran dolaşırken tezgâhlardan biri Türkiye’den geldiğimizi duyunca bizi bir tezgâha yönlendirdi. Dün gibi aklımda Istepan ahparig sırtı bize dönük arkadaşlarıyla muhabbet ederken, yönlendiren kişinin seslenmesiyle bize döndü. İki soru sonra “Nerelisiniz?” sorusu döküldü dilinden; Eşim “Malatya” dediğinde bugüne uzanan 25 senenin kapısı açılmıştı. Senelerce özlemini çektiğim bu insanlar, yani artık rahmetli olan Istepan ahparig ve eşi Ojen hanım hiç tanımadıkları bizlere orada senelerce kol kanat gerip, dostluklarını bizden hiç esirgemediler. Ermenistan’a son gidişimde Ojen hanımla çok geç kalmış bir söyleşi gerçekleştirdim. Bu yazı senelerce bu değerli aileyi sizlere tanıtma arzusunun geç kalmış son durağı.
20 Temmuz 2025
Söyleyemediklerim kıymetli olsun
Bu gerçek mi, tek miyim? Neden tekim? Kilisede banttan bir ilahi sesi, ağzımda yarım yamalak bir dua, oturmuş bekliyorum. Birileri gelecek herhalde. Ortalık kıpırdandı, Yönetim Kurulu üyeleri geçti, Talin yanlarında, gözüm kapıda, araçtan inenlere bakıyorum. Paşinyan’ı gördüm! Mum yakmasını, dua etmesini uzaktan seyrettim. Daha sonra öne doğru yaklaşınca selamlaştık. O kadar yalnızdım ki, selamlaşabildim. Bugün Ermeni cemaatinin bir bireyi olarak değil, Ermeni Patrikhanesi’ne bağlı bir papaz eşi olarak, söyleyebildiklerimdense söyleyemediklerim kıymetli olsun sizin için.
26 Haziran 2025
Paşinyan Kumkapı’daki Ana Kilise’de mum yaktı, Gomidas heykeline çiçek bıraktı
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan İstanbul ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesi öncesinde Kumkapı’daki Ana Kilise’de mum yaktı, dua etti, patrikhane bahçesindeki Gomidas heykeline çiçek bıraktı.
20 Haziran 2025
“Karabağ konusunda sorumlu olan sadece Paşinyan değil”
1991-1997 arasında Ermenistan Cumhurbaşkanı Levon Ter Petrosyan’ın kıdemli danışmanı, Dışişleri Bakanı’nın başyardımcısı ve Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri olarak görev yapan Gerard J. Libaridian “Ermenistan Türkiye İlişkileri” başlıklı kitabının Türkçe yayınlanması vesilesiyle İstanbul’daydı. Kendisiyle gerçekleştirdiğimiz kapsamlı röportajın ilk bölümünü geçen hafta yayınlamıştık. Bu hafta ikinci ve son bölümü yayınlıyoruz.
2 Haziran 2025
“Özel temsilciler var ama diplomatik ilişkiler hâlâ atıl”
Türkiyeli gazetecilerle birlikte gittiğimiz Ermenistan gezimizle ilgili notlarım gazetemizde yayınlanmıştı. O notlarda Ermenistan Parlamentosu ziyaretimizden de kısaca bahsetmiştim. Bu ziyaret sırasında "Orbeli" Merkezi aracılığıyla iktidar blokundan"Benim Adımım" partisinin milletvekili, dilbilimci-coğrafyacı, Avrupa İnsan Hakları ve Kamu Sorunları Daimi Komisyonu üyesi Maria Karapetyan ile Agos okuyucuları için özel bir röportaj gerçekleştirdim. Karapetyan, Ermenistan Parlamentosu’ndaki odalardan birini bize tahsis ederek sorularıma kapsamlı yanıtlar verdi.
3 Nisan 2025
Kapı açıl! Yollar kısal! Zaman ak artık
Margara-Alican sınır kapısına vardık. Aklımda garip düşünceler, karnımda garip kelebekler. Ne kadar da yakınım Türkiye’ye. Şimdi ben burada neyim? Ermeni? Türk? Türkiyeli Ermeni? Hani elimdeki pasaportla karşıya geçmeye kalkarsam ne olur? Dile kolay 30 yıldır bekliyorum şuranın açılmasını. Yetmez mi bekleyişim? Ben biliyorum bu sorunun cevabını. Bugün Iğdır’da çay içmek, Margara’da yemek yemek istiyorum. Benim gibi binlercesi var bu topraklarda.
22 Mart 2025
Paşinyan: Ermeni Soykırımı'nın uluslararası alanda tanınması bugün dış politika önceliklerimiz arasında yer almıyor
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Ermenistan'da Türkiye'de bir grup gazeteci ile bir röportaj gerçekleştirdi. Heyetin içinde Agos'tan Lusyen Kopar da vardı. Kapsamlı açıklamalarda bulunan Paşinyan, " Ermeni Soykırımı’nın uluslararası alanda tanınması bugün dış politika önceliklerimiz arasında yer almıyor" dedi ve şöyle devam etti: "Bizim gerçekliğimizde bunu inkâr etmek ya da bundan vazgeçmek mümkün değildir, çünkü bu hepimiz için inkâr edilemez bir gerçektir. Ancak mesele bununla ilgili değil. Ermenistan’ın devlet çıkarlarına hizmet etmeye nerede ve nasıl odaklanmalıyız, bildiğimiz gerçekleri, tarihî gerçekler de dahil olmak üzere, nerede ve nasıl vurgulamalı ve bu gerçeklere dayanmalıyız?"
13 Mart 2025
Türkiye'den gazeteciler Ermenistan'da kapalı sınır kapısını ziyaret etti
Türkiyeli gazeteciler, Ermenistan Başbakanlık Ofisi, Dışişleri Bakanlığı ve Orbeli Center'nı davetiyle 93'ten beri kapalı olan, son iki yıldır da yenilenmesi devam eden Margara/Alican Sınır Kapısı'nı ziyaret etti.
12 Mart 2025
Kütahya sokaklarında Gomidas’ı aramak
155 yıl sonra Kütahya sokaklarında Gomidas’ı aradım. Evinin yollarında yürüdüm, ayağım taşına değdi, evinin eşiğinde elimi önce taşa, sonra yüzüme sürdüm. Kapısına dokundum, “Çalsam” dedim, “Çalsam kapıyı ‘Burası her fırsatta Kütahya yollarını aşındıran yetimimin sığınağı, yuvası, müziğinin en güzel notası bu ev. Çok sevdi, çok üretti, çok acı çekti ve sonrası derin bir suskunluk...’’ desem o ev beni anlar mı? 20 Ekim 2024 Pazar gününü hayat defterimin sayfalarına ‘En anlamlı günlerden biri’ diye not düştüm. Kütahya yolcusu ben, Pakrat Estukyan, eşi Seta Estukyan, Ara Nuran Menekşe, Murat Menekşe ve Murat İçlinalça Eskişehir’e gitmek için tren garındayız. Hoş muhabbet içinde onları dinlerken birden güleç ve samimi bir bey elindeki biletlerle bize yaklaştı. O ana kadar Ulunay Bey’i maalesef tanımıyordum. Kim bilebilirdi ki A. Ulunay Türkkan, Kütahya’daki Gomidas yolculuğumun en değerli parçası olacak.
12 Ocak 2025
Batı Ermenicesi ile Doğu Ermenicesi arasındaki ilişkiye ‘dolmadan’ bakmak
Çalışmasında, ‘dolma’ tarifi üzerinden Doğu Ermenicesi ile Batı Ermenicesi arasındaki ilişkiyi ele alan Açıkgöz’le konuştuk.
28 Ekim 2024
‘Yakamoz’ yüz yıl sonra mübadeleye yakından bakıyor
Türk-Yunan Mübadelesi’nin 100. yılı vesilesiyle, yaşanan acılara yakından bakan ve iki yakanın ortak duygularını insancıl bakış açısıyla anlatan bir film, Yakamoz... Sat-7 televizyon kanalının çabasıyla gerçekleşen filmin galası 25 Haziran’da Kadıköy Sineması’nda yapıldı ve ilk alkışlarını topladı. Film 28 Haziran’da sinemaseverlerle buluştu. Gala öncesinde Sat-7’nin kapısını çalıp yönetmeni Ali Kerem Gülermen ve oyuncu Kirkor Dinçkayıkçı ile buluştum. Bu film ortak acıları beraber yaşayıp, beraber iyileşmenin en güzel örneklerinden biri diyebilirim. Gidip görmek, görüp anlatmak lazım. Hepinize iyi seyirler...
30 Haziran 2024
Tıbrevanklı gençler sundu: “Bizdeki Arshile Gorky”
Gençler Gorky’nin trajik yaşantısını seyircilerin yüreklerine işlediler. Oyun sahnede değil sanki yanımızda oynandı. Sahnedeki her aksiyon, sandalyelerimize kenetledi bizleri. Derin bir sessizliğe gömüldük. Kabul etmek gerekir ki Gorky’nin yaşantısı tam bir trajedi.
2 Mayıs 2024
Bir Avazda: ‘Doğurduğun ana dek neye hazırlandığını bilmiyorsun’
Agos’taki yazı ve röportajlarıyla tanıdığımız Rita Ender çeşitli kesimlerden kadınlarla hamilelik deneyimleri üzerine röportajlarını biraraya getirdi. Kendisinin de hamile olduğu bir süreçte bu röportajları gerçekleştiren Ender ile kitabı ve hamilelik deneyimlerini konuştuk.
23 Ocak 2022
Selimpaşa’nın azizesi Paraskevi’nin hayatına yolculuk
İnsanın gitmesi veya ölmesi, yok olması anlamına gelmiyor bana kalırsa. Ardında onu hatırlayan, seven birilerinin olması, onu anması önemli. Selçuk Kıroğlu ile, Selimpaşa’da yaşamış Azize Paraskevi’nin hayatından yola çıkarak kaleme aldığı kitabı vesilesiyle söyleştik.
20 Ekim 2021
‘Yedi kilise’den yüzlerce fotoğraf
Ege Bölgesi, Hıristiyanlığın ilk kiliseleri olarak bilinen, İncil'de adı geçen 7 kiliseye ev sahipliği yapıyor. İzmir’deki ‘Smyrna’, İzmir’deki ‘Efes’, Denizli’deki ‘Laodikya’, İzmir’deki ‘Bergama’, Manisa Salihli’deki ‘Sardes’, Manisa Alaşehir’deki ‘Filedelfiya’ ve Manisa Akhisar’daki ‘Thiatira’ adlı kiliseler, İncil’de vahiy gönderilen 7 kilise olarak biliniyor. Bu kiliselerin yeni fotoğraflarını ilk kitabı ‘7 Altın Kandillik’te toplayan Poyraz Evren ile kitabını ve Türkiye’de Hıristiyan olmanın anlamını konuştuk.
4 Temmuz 2021
‘Hürmüz Diril sağ olsa da beni bu ithamlardan kurtarsa’
Peder Remzi Diril ile yaptığımız, 4 Eylül tarihli Agos’ta yayınlanan söyleşimizde Hürmüz ve Şimuni Diril’in başına gelenlere yanıt aramıştık. Bilindiği gibi Keldani çift ile ilgili sır perdesi hala aralanmadı. . Şimuni Diril'in cesedi bulundu ancak Hürmüz Diril'den hala haber alınamıyor. Çiftin oğlu Peder Diril, anne ve babasının başına gelenlerle ilgili olarak, akrabaları Apro Diril’i işaret etmiş ve verdiği ifadeleri şüpheli bulmuştu. Hürmüz ve Şimuni Diril’in yakın akrabası Apro Diril, Peder Remzi Diril’in kendisine yönelik sorularına cevap verdi.
22 Eylül 2020
Remzi Diril: “Annem ve babam akrabalarımız tarafından tehdit ediliyordu"
Cevap bekleyen pek çok soru var: Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesine bağlı Kovankaya’da (Meğr) yaşayan Hürmüz Diril ve eşi Şimuni Diril’i kim veya kimler kaçırdı? Şimuni Diril'i öldürme amaçları ne? Çift nasıl kaçırıldı? Şimuni Diril nerede öldürüldü? Olay tam olarak ne zaman gerçekleşti? Hiçbir sorunun tam ve net bir cevabı yok. Tek bildiğimiz, köyün yakınındaki derede 65 yaşındaki anne Şimuni Diril’in cansız bedenine ulaşılmış olması. Hürmüz Diril’den ise hâlâ haber yok. Hürmüz ve Şimuni Diril’in oğulları Peder Remzi Diril ile tüm bu sorulara yanıt aradık. Remzi Diril akrabaları Apro Diril’in ifadelerini şüpheli buluyor.
7 Eylül 2020
‘Batı Ermenicesi yaşasın istiyorsak sadece konuşmak yetmez’
Meri Tek Demir hem İngilizce hem de Ermenice edebiyat üzerine çalışmalar yapan bir akademisyen. Yakın zamanda Oxford'da "Ermenice Edebi Metinleri Türkçe Okumak" başlıklı bir sunum yaptı. Aynı zamanda Ermenicenin körelmemesi için de gayret gösteriyor. Meri Tek Demir ile Lusyen Kopar konuştu.
10 Mart 2020
Artizan Vera ile Noel ruhu
İki katlı, sevimli bir evin giriş katına doğru ilerliyoruz. Kış bahçesinin camlarında Noel Baba süsleri asılı. İçeride bizi Rumca şarkılar ve görsel bir ziyafet karşılıyor. Minik ikonalar, envaiçeşit biblolar, çerçeveler, odaya küçük bir müze havası vermiş. Noel ağacının bulunduğu odada küçük masalar var. Daha önce gittiğimde bu masalar birleştirilip büyük bir masaya dönüştürülmüştü. Gözüm Marks-Engels-Lenin üçlemeli bardaklara takılıyor. Eski model bir daktiloya dokunuyorum. Sonra arka bahçedeki renkli, minik, ahşap masa sandalyelere kayıyor gözüm. Çocuklu aileler için ne güzel bir alan... Mezelerin olduğu vitrinli odaya giriyorum. Bir sürü peynir ve mezenin yanında Vera damgalı reçel kavanozları, likörler... İncirli’deki ‘Artizan Vera’ adlı mekânın sahibi Vera Piyan’la hem mekânını hem de yılbaşı sofralarını konuştuk.
8 Ocak 2020
Gümüşhacıköy Ermenileri hatırlıyor ve anlatıyor
Evliliklerde 60. yıla ‘zümrüt yıl’, 70. yıla ‘pırlanta yılı’ deniyor. Zümrüt yılı geçmiş, pırlanta yılına doğru yelken açmış olan Hagop ve Sirarpi Sözüdoğru çifti evliliklerinin 65. yıldönümü vesilesiyle bize evlerini açıp hayatlarını, anılarını anlattılar. Anılar Ermenilerin Anadolu topraklarındaki hikayelerine dair de çok şey anlatıyor. Bizler onların hayata bakışlarından, anılarından, muhabbetlerinden, gülüşlerinden çok şey öğrendik.
17 Mayıs 2019
Artsruni’nin eserleri yeniden İstanbul’da
Türkiye’deki son sergisi ‘Kedinin Rüyası’ ile büyük beğeni toplayan Artsrun Apresyan’ın (Artsruni) ‘Bir Bütün’ başlıklı yeni sergisi, 27 Nisan’da İmoga Art Space’te açıldı. Küratörlüğünü Baykar Demir’in üstlendiği sergide Artsruni’nin 14 yeni eserinin yanı sıra, daha önceki sergilerinde yer alan 10 resmin baskısı da bulunuyor.
2 Mayıs 2019
‘Allah’ın da bir espri anlayışına sahip olduğuna inanıyorum’
Batı Ermenicesi, pek fazla konuşanı olmayan bir dil; bu dilde espriler üreten sanatçıların sayısı ise çok daha az. Malum, espri yeteneği zekâyla ilişkilidir, bilgi birikimi de gerektirir. Bunlar, düşünceleri sınırlanmış, ufku daralmış insanlara iki numara büyük gelir; öyle olunca, espriyi anlamak yerine sataşmayı, karalamayı tercih ederler. Oysa kimse kimsenin inancının bekçisi olmaya soyunmamalı, akıl erdiremediği alanlara bulaşmamalı.
21 Mart 2019
‘Yerle yeksan olmuş bir şehri sokak sokak anlatmaya çalıştım’
Bayram sabahı erkenden yeni kıyafetlerimizle Diyarbakır’ın daracık sokaklarında ilerlerken, başka Ermenilerin de bizim gibi kilise yollarında olması çok güzeldi. Surp Giragos Kilisesi’nde o gün 'khağortutyun'da (kominyon) kuyruk olurdu.
4 Ocak 2019
Şnofur Lole
Dillerin kardeşliği hüküm sürerdi, dinlerin kardeşliği gelmeden. ‘Gâvur’ değildik o zamanlar, sadece kardeştik. Bir toprakta yaşar, bin nağmeyi paylaşırdık; ne oldu? Oysa ne güzel yaşıyorduk, Ermeni, Süryani, Keldani, Kürt, Türk; Katolik, Gregoryen, Protestan, ayırt etmeden. Medeniyetler başkenti Diyarbakır! Noel arifesinde, bir yakınını kaybetmiş gibi boynun bükük, sokakların viran. Nerede o eski Noel ruhun, nerede kampanaları susmayan kiliselerin... Çocukluğu ve gençliğinin bir bölümü Diyarbakır’da geçen Silva Özyerli’yle 1970’lerin Diyarbakır’ını ve Noel’lerini konuştuk. Silva Hanım, yakında Aras Yayınları’ndan çıkacak kitabı için hazırladığı yemek tariflerinden bazılarını bizimle paylaştı.
4 Ocak 2019
Vakıflı köyünün tarihinde yolcuydum
Bu pazar günü Ermenilerin en önemli ve renkli yortularından biri olan Vartavar’ı kutladık.. Bu bayramın ne anlama geldiğini Episkopos Sahak Maşalyan şu sözlerle anlatmıştı Agos’a: “Vartavar, Ermenilerin beş önemli yortusundan biri. İsa Mesih’in hayatında çok önemli bir olayı anlatıyor. Mesih çarmıha gerilmeden birkaç hafta önce üç öğrencisini yanına alır ve Galile yakınlarındaki Tabor Dağı’na dua etmeye çıkar. İsa Mesih onların gözünün önünde biçim değiştirir, ışık saçmaya başlar ve birden bire öğrencileri görür ki, bir yanında Musa, diğer yanında İlya var. Petrus bunun üzerine ‘Buraya üç tane çardak yapalım. Biri sana, biri Musa’ya, biri İlya’ya’ der. Tam o sırada, vaftizindeki gibi, gökyüzünü ışıktan bir bulut kaplar ve bir ses ‘Benim sevgili oğlum budur, ondan razıyım’ der.
9 Temmuz 2018