Masis Kürkçügil

Belki de Aras’la başlayan rönesansa yakın bir geçmiş aranacaksa, hikâyeyi 1970’te en yakın arkadaşlarıyla, Tıbrevank Mezunları Derneği çatısı altında hazırlayıp Şan Sineması’nda sergiledikleri gösterinin şaşırtıcı başarısına kadar götürmek mümkün. Bu gösteri, şiirlerle, müzikle, halk danslarıyla karma bir seyirci kitlesine ‘bir başka’ kültürün de mümkün olduğunu göstermesi açısından önemliydi. Tomo gecenin düzenlenmesinde yer almış, okuduğu şiirlerle de geceye renk katmıştı. Tabii, o günün birikimi daha gelişkin bir hamleye imkân vermiyordu ama 90’lı yıllar bu kuşağın olgunlaşmasıyla Aras’a ortam hazırlayacaktı.

Tarihçilerin 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak tanımladığı, bugünün Namibya, dönemin Güney Batı Afrikası’nda gerçekleşen kırımda, Kayzer İmparatorluk ordusu Alman yerleşimcilere yer açmak için 65-80 bin Herero, 10-20 bin Nama’yı katletmişti. Hererolar’ın %80’i, Namalar’ın %50’si soykırıma uğramıştı.

Ronald Grigor Suny’nin “Bakü Komünü 1917-1918” adlı kitabı Aras Yayıncılık tarafından yeniden basıldı. 1917 Bolşevik devrimi döneminde aralarında Ermenilerin de bulunduğu Kafkas halklarının biraraya gelip 97 gün boyunca yürüttükleri Bakü Komünü, ismini alırken Paris Komünü’nden de esinlenmişti. Masis Kürkçügil, kitabın yeni baskısı vesilesiyle döneme ve kitaba yakından bakan bir sunuş yazdı.

Anahid Ter Minassian, bir tarihçi olarak seçtiği veya neredeyse içine doğduğu “Ermeni Meselesi”ni soykırıma odaklanarak ele almaktan ziyade toplumsal, siyasal, kültürel tarihe, zihniyet tarihine yaptığı katkıyla tarihe geçmiş bulunuyor.

İkinci Dünya Savaşı’nda, Misak Manuşyan’ın öncülüğünde, Fransa’daki Nazi işgaline direnen mülteci ve işçilerden oluşan Gönüllü Partizan Savaşçılar (Franc-Tireur Partisan – FTP-MOI) grubunun yaşayan son üyesi Arsen Çakaryan, 4 Ağustos Cumartesi günü, Fransa'da hayata gözlerini yumdu. Masis Kürkçügil’in Çakaryan ve faaliyetleri hakkındaki yazısını ve Vilma Kuyumciyan’ın Çakaryan’la Paris’in banliyölerinden Vitry’deki evinde yaptığı, Agos’un 18 Mayıs 2007 tarihli sayısında yayımlanan söyleşiden bir bölümü sunuyoruz

Ömrü kısa olan Birinci Ermenistan Cumhuriyeti tam 100 yıl önce 28 Mayıs 1918’de kurulmuştu. Masis Kürkçügil çok zor şartlar altında kurulan bu Cumhuriyetin oluşum ve mücadele günlerine ışık tutuyor.