Ermenistan'da hükümet ve Eçmiadzin Ana Makamı arasında bir süredir bazı ruhanilerin tutuklanmasıyla da artan gerginlik devam ederken, Kilikya Katolikosu I. Aram'ın temsilcisi Başpiskopos Şahan Sarkisyan, Başbakan Paşinyan'ı ziyaret etti. Ermeni Apostolik Kilisesi'nin bir başka makamı olan Kilikya Katolikosluğu tarafından yapılan bu ziyaret, yetkililer tarafından kilise-hükümet arasındaki çatışmayı yumuşatma çabası olarak değerlendirildi.
Ermenistan Başbakanlık Ofisi’nin açıklamasına göre Başbakan Paşinyan, Kilikya Katolikosluğu’ndan Başpiskopos Şahan Sarkisyan’ı kabul etti. Sarkisyan, Kilikya Katolikosu I. Aram’ın tahta çıkışının 30. yıldönümü için hazırlanan kitabı Başbakan’a sundu. Başpiskopos, temsilcisi olduğu Kilikya Katolikosu I. Aram’ın kutsamalarını ve selamlarını iletti ve Paşinyan ise minnettarlığını belirterek Katolikos’a “samimi selamlar ve en iyi dileklerle” karşılık verdi.
Başbakan Paşinyan ve Kilikya Kutsal Makamı temsilcisi Başpisikopos Şahan Sarkisyan'ın görüşmesi, yetkililer tarafından Paşinyan ve Kilikya Katolikosu I. Aram arasındaki “samimi bir temas” olarak yorumlandı. Ayrıca görüşme, kilise liderinin Paşinyan hükümeti ile Kutsal Eçmiadzin Ana Makamı arasındaki bir süredir ruhanilerin de tutuklanmasıyla derinleşen çatışmayı yumuşatma çabası olarak değerlendirildi. Ermeni Apostolik Kilisesi’nin diğer makamları—Kilikya Kutsal Makamı, Kudüs Patrikliği ve İstanbul Patrikhanesi—ile hükümet arasındaki ilişkiler ise nispeten sakin seyrediyor.
Tırmanan gerilim
Bu dostane temas, bu hafta ruhanilere yönelik bir dizi gözaltı ve tutuklamanın ardından tırmanan gerilim ortamında gerçekleşti. 14–15 Ekim tarihlerinde, Aragadzon Piskoposluğu’ndan Piskopos Mıgırdiç Proşyan’ın da aralarında bulunduğu altı ruhani, kolluk kuvvetleri tarafından gözaltına alındı. Tüm Dünya Ermenileri Patriği II. Karekin'in yeğeni de olan Proşyan daha sonra iki ay süreyle tutuklu yargılanmak üzere cezaevine gönderildi. Tutuklamalar, 2021 parlamento seçim kampanyası sırasında bazı kilise yetkililerinin muhalefet mitinglerine katılım çağrısında bulunduğunu iddia eden bir rahibin devlet televizyonundaki açıklamaları üzerine başlatılan bir soruşturmaya dayandırılıyor. Bu operasyon dalgası, hükümet ile Kutsal Eçmiadzin Ana Makamı ruhbanları arasındaki gerginliği daha da artırdı. Kilise, hükümeti siyasi gerekçelerle zulüm uygulamakla suçluyor.
Karapetyan ve ruhanilerin tutuklanması
Haziran ayında Rus-Ermeni milyarder Samvel Karapetyan’ın tutuklanması, hükümet ile kilise arasındaki uçurumu daha da derinleştirdi. Karapetyan, Paşinyan’ın görevden alınması yönündeki çağrılarına karşı Katolikos II. Karekin ve kiliseyi açıkça savunmuştu. Karapetyan’ın bu açıklamasının ardından hükümet, gözlemciler tarafından “siyasi misilleme” olarak nitelendirilen bir adımla, Karapetyan’ın ülkedeki en büyük yatırımı Ermenistan Elektrik Şebekeleri'ni (ENA) kamulaştırma planını duyurdu. O tarihten bu yana, kilise ile devlet arasındaki tansiyon giderek yükseldi; bu durum, Haziran ayı sonunda hükümet politikalarını eleştiren iki önemli piskoposun—Şirak Başpiskoposu Mikayel Acabahyan ve Tavuş Başpiskoposu Pakrat Galstanyan—tutuklanmasıyla doruğa ulaştı.
Yeni kurulan “Mer Dzevov” (Bizim Yolumuz) adlı siyasi hareketin lideri ve tutuklu iş insanı Samvel Karapetyan’ın yeğeni Narek Karapetyan, Facebook’ta Katolikos I. Aram’ın asıl amacının “Ermeni Kilisesi’ne karşı başlatılan baskıların son bulmasını sağlamak” olduğunu yazdı. Kamuoyuna, bu görüşmenin yanlış yorumlanmaması çağrısında bulunarak, buluşmayı “Kilise’yi yeni saldırılardan koruma çabası” olarak tanımladı.
Demokratik Alternatif Partisi lideri Suren Suranyants da benzer bir görüş dile getirerek bu teması, “Kilikya Katolikosluğu’nun kilise-devlet krizinin derinleşmesini görmezden gelmeye niyeti olmadığını ve bunu aşmak için aktif ve sorumlu bir rol oynamaya hazır olduğunu açıkça gösteren bir sinyal” olarak nitelendirdi.
Makamların tavrı
Kilikya Kutsal Makamı, Ermeni Apostolik Kilisesi’nin dört makamından biridir; diğerleri Kutsal Eçmiadzin Ana Makamı, Kudüs Patrikliği ve İstanbul Patrikliğidir. Bu yılın başlarında Paşinyan, Tüm Ermenilerin Katolikosu II. Karekin’in istifasını talep ettiğinde, I. Aram’ın makamı da dahil olmak üzere diğer patriklikler Eçmiadzin’e desteklerini açıklamıştı.
Ayrıca Paşinyan'ın, 25 Haziran'da Türkiye ziyareti sırasında yapılan toplantıya İstanbul Patrikhanesi'nden hiçbir yetkili katılmamış ve Patrikhane'yi ziyarete giden Paşinyan'ı hiçbir yetkili eşlik etmemişti.
Paşinyan 16 Ekim’de Erivan’da I. Aram’ın temsilcisini kabul ederken, Eçmiadzin’de toplanan piskoposlar ve bölge liderleri bir bildiri yayımlayarak doğrudan Başbakan’ı kiliseye karşı yürütülen kampanyanın sorumlusu olmakla suçladı.
“Bu acı verici durumun tüm sorumluluğu mevcut hükümete ve bizzat başbakana aittir,” denilen açıklamada, Paşinyan’ın din adamlarına karşı “nefret söylemi ve hoşgörüsüzlük” yaydığı ve kilisenin yüzyıllardır süregelen düzenini ihlal ettiği belirtildi.
