Ziyaretin temel amacı Ortodoksluk ile süregelen yapıcı ilişkileri pekiştirmek. Hıristiyanlığın iki kadim kilisesi epeydir diyalog hâlindeler. İlk somut adımlar Papa 6. Paul ile Ekümenik Patrik 1. Atenagoras’ın tarihî buluşmalarıyla atıldı. Yüzyıllar süren kopukluğu sona erdiren önemli gelişmelerdi bunlar.
Geçtiğimiz Mayıs ayında seçilen Papa 14. Leo bugün dinî mesai ve resmî temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geliyor. Ziyareti 30 Kasım’a kadar sürecek.
Bir avuç Katoliğin bulunduğu Türkiye’ye gelmesinin gerekçesi, hele de ilk yurtdışı ziyareti olarak, mezhepdaşlarıyla buluşmak olamaz. Katoliklik açısından Türkiye toprağının pek çok sembolik anlamı olsa da somut olarak bu mezhep bugün burada eskisinden de az şey ifade ediyor. Tıpkı İslâm dışında kalan bütün diğer inançlar gibi.
Dinî bakımdan Türkiye bölgenin en homojen, en tekdüze memleketidir. Nedenleri mâlum.
Ziyaretin temel amacı Ortodoksluk ile süregelen yapıcı ilişkileri pekiştirmek. Hıristiyanlığın iki kadim kilisesi epeydir diyalog hâlindeler. İlk somut adımlar Papa 6. Paul ile Ekümenik Patrik 1. Atenagoras’ın tarihî buluşmalarıyla atıldı. Yüzyıllar süren kopukluğu sona erdiren önemli gelişmelerdi bunlar.
Nitekim Roma Başepiskoposu yani Papa ile Konstantinopolis Ekümenik Patriği arasındaki son yüz yüze görüşmenin 1438-39’daki Ferrara-Floransa Konsili sırasında gerçekleştiği söylenir. Bu meşum Konsil, Osmanlı’nın muazzam baskısı altında eriyen Bizans İmparatorluğu’nun Roma’dan talep ettiği askerî desteğe binaen Roma’nın Ortodoksluğu, Konsil’e katılan zamanın Patriği 2. Joseph vasıtasıyla sultası altına alma teşebbüsüdür. Çok gecikmiş askerî destek şehrin düşmesini engelleyemediği gibi Konsil kararları Ortodoks dünyasında derin sarsıntı yaratmıştır.
Bu oldubittiye karşı olan, müstakbel Patrik Gennadios Skolarios’un başını çektiği ruhanîler 1438-39 sonrasında muhalefet dozunu 1453’e kadar artırarak sürdürmüşlerdir. Ve şehrin düşmesinden bir sene sonra 2. Mehmet Fatih’in Gennadios’u Patrik tayin etmesiyle birlikte işbaşına gelmişlerdir.
İşte bu upuzun aranın ardından, 5 Ocak 1964 tarihinde, Papa Paul ile Patrik Atenagoras, Kudüs Zeytindağı’nda bir araya gelerek tarihî bir buluşma gerçekleştirdiler. (Ne hazindir ki, böylesi bir buluşmanın günümüzde aynı yerde cereyan etmesi İsrail’den ötürü söz konusu dahî olamaz)
Ocak 1964 buluşmasının maksadı 910 sene önce 1054’te Konstantinopolis ile Roma arasında vuku bulan ayrışma ya da şizmanın (schisma) aşılması için birlikte çalışmaktı. Zeytindağı buluşması Hıristiyan dünyasında Katolik ve Ortodoks Kiliseleri arasındaki ilişkilerin yeniden canlanması ve diyalog sürecinin başlaması açısından dönüm noktası oluşturur.
Bu vesileyle kiliselerin dokuz küsur asırlık karşılıklı aforoz hükümleri bir sene sonra, 1965’te feshedildi. Diyalog 1967’de Papa’nın Patrik tarafından İstanbul’a davet edilmesiyle sürdü. Ayasofya’daki meşhur duasını hatırlayan vardır. Bugün olsa anca mırıldanabilirdi.
Yine bu dönemde, her sene her iki mezhepten heyetler, diğer kilisenin koruyucu azizinin yortusuna katılır oldu. Roma için 29 Haziran’da Aziz Petrus ile Paul, İstanbul için de 30 Kasım’da Aziz Andreas.
Andreas MS. 31 yılında İstanbul Kilisesini kuran ve Roma Kilisesinin kurucusu Aziz Petrus’un ağabeyi olarak bilinen, oniki havarilerden olan azizdir. Böylelikle iki kardeş İstanbul ve Roma Kiliselerinin kardeşliğini de temsil eder.
Bugüne kadar üç Papa bizzat Aziz Andreas Yortusu kutlamalarına katıldı: 2. Jean Paul 1979’da, 16. Benedikt 2006’da ve Francesco 2014’te. Önümüzdeki Pazar 14. Leo kutlamaya katılan dördüncü Papa olacak.
Bu yılki ziyaretin derin bir anlamı daha var, Papa 14. Leo ile Ekümenik Patrik 1.Bartolomeos 325 senesinde İznik’te toplanan 1. Konsilde alınan İznik Amentüsü kararının 1700’üncü yıldönümünü Cuma günü yerinde idrak edecekler.
325 Konsili, 1054 bölünmesinin aksine Hıristiyanlığın, o devirdeki sapmalara karşı doktriner birliğini teyid eder. Dolayısıyla iki kilisenin diyaloğu açısından pek kıymetli bir yıldönümü kutlaması olacak. Merhum Papa Francesco bu törene bizatihi çok önem veriyordu, ömrü vefa etmedi.
Gelelim ziyaretin devletlerarası ilişki faslına. Mâlum Vatikan bir devlet, devletin başkanı da Papa. Kendisi selefleri gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin daveti üzerine geliyor. Atenagoras’ın daveti sonrasında Papalara yapılan doğrudan davetler Ankara’da kabul görmedi ve her defasında resmî devlet protokolü uygulandı. Bu nedenden bir kısım kamuoyu Papa’nın ilk Vatikan dışı ziyaretini Türkiye’ye yapacak olmasını memlekete duyduğu teveccühle okuyor, oysa öyle bir şey yok. Sebebiyet ruhanî.
