Յարգանք՝ Արմենակ Եղիայեանի վաստակին

Արազ Գոճայեան

Երբ մտաւորականներ կը մահանան, յաճախ կ՚ափսոսանք անոնց տակաւին ծաւալելիքգործունէութեան դադրեցման՝ չանդրադառնալով, թէ գուցէ անոնք մեզի տուած են մարդկայինկարողութեան սահմաններէն շատ աւելին։ Կը հաւատամ, որ տոքթոր Արմենակ Եղիայեանը այնանձերէն է, որ ամբողջ կեանք մը ու աւելին նուիրեց մայրենիին եւ անոր ճամբով ալ՝ մեզի։ 

Ասպարէզով ատամնաբուժ՝ տոքթ. Արմենակ Եղիայեան նաեւ մանկավարժ, լեզուագէտ, գրականագէտ, դասագիրքերու հեղինակ էր։ Ես ինքս հայ լեզուի եւ գրականութեան գիտութեամբսկսած եմ թրծուիլ ի՛ր պատրաստած «Ծիածան» դասագիրքերու ճամբով։ Նախքան զինքծանօթանալս, ան «Ծիածան» ընթերցարանի կողքին պատկերուած երկինք արձակուած եօթըփուչիկներուն հասնիլ փորձող փոքրիկ տղեկն էր, մինչեւ որ օր մը ծնողքս զիս տարաւ անոր«Կիլիկիա» շրջանի դարմանատունը, որ իր հօրենական տունն էր, ու փոքրիկ տղեկըփոխարինուեցաւ «լեցուն գիրքեր ունեցող ատամնաբուժ»-ով, որովհետեւ անոր դարմանատանընդունարանին պատերուն շարուած գիրքերը աւելի տպաւորած էին մանկական երեւակայութիւնսքան իր տեսքը։

Ի դէպ, Արմենակ Եղիայեանը վերոնշեալ ընթերցարանը պատրաստած էր կամաւոր աշխատանքովեւ, ըստ իս, իր հաստատակամութեան շնորհիւ։ «Համազգային»-ի 95-ամեակին նուիրուած հատորինմէջ, ան կը պատմէ այս պատրաստութեան երկունքը՝ թէ ինչպէս 1983 թուականին, Լիբանանի թեմիԱզգային առաջնորդարանի Ուսումնական խորհուրդի եւ «Համազգային կրթական եւ մշակութայինմիութեան» Կեդրոնական վարչութեան գործունէութեան անդամ ըլլալով, կը միանայ զոյգ կազմերունհովանիին տակ գործող «Դասագիրքերու միացեալ յանձնախումբ»-ին, սակայն ի վերջոյ առանձիննգլուխ կը հանէ գործը՝  աշխատանքի անցնելով կրթական մշակներ Գրիգոր Շահինեանի եւՅարութիւն Քիւրքճեանի հետ կապ հաստատելով։ Եղիայեան խօսքին մէջ կը նշէ, որ լիբանանահայբոլոր նախակրթարանները (բացի Հռիփսիմեանց վարժարանէն), ինչպէս նաեւ՝ Յունաստանի, Փարիզի, Մարսէյի դպրոցասիրացը, Քանատայի, Տիթրոյտի, Լոս Անճելըսի, Քուէյթի, Եգիպտոսի եւԱւստրալիոյ վարժարանները կ՚օգտագործեն այս ընթերցարանը, որ ունէր նաեւ իր վարժութեանտետրակն ու ուսուցիչներու ուղեցոյցը։ Իր դստեր՝ Հեղնարին բառերով, հայրը պատմած է, որդասագիրքը հացի պէս կը տպուէր։

Տարիներ ետք, երբ Հայկազեան համալսարանի հայագիտութեան ուսանող դարձայ եւ սկսայ աւելիմուտք գործել «Հայագիտութեան աշխարհ», ինքզինքս գտայ շրջապատուած հայագէտներու միջեւծագած պայքարով մը, որուն հետեւանքով յաճախ շուարած կը մնայի սորվածներովս՝ մոռնա՞մգիտցածներս թէ՞ ամրապնդեմ զանոնք, որովհետեւ հայագէտ մը միւսին կիրարած քերականականօրէնքէն կը դժգոհէր՝ ճիշդը սեւելով իրը։ Շարունակեցի հասակ նետել այս մթնոլորտին մէջ՝ մինչեւկարողացայ ձերբազատիլ պայքարին տուն տուող հոգեվիճակէն։ Այս պատճառ դարձաւ, որ յաճախգրելէ ետք երկմտանքներ ունէի կարգ մը քերականական օրէնքներու շուրջ, իսկ անոնք կըփարատէի դիմելով վաստակաւոր յօդուածագիրներու եւ քերականագէտներու, անոնց շարքին՝Արմենակ Եղիայեանին, որ սիրայօժար եւ անմիջապէս կը լուսաբանէր բոլոր հարցումներս՝ միշտ ալմեկնելով աղբիւրներէ։ Շուտով ես ալ անցայ իր նամակագրութիւններու հասցէաշարքին եւ ստացայհրապարակագիրներու ուղղուած իր լեզուաբանական նշումները։ Ուրախութիւնս անսահման էր, երբտարիներ առաջ լոյս տեսաւ Եղիայեանի «Արեւմտահայերէնի ուղղագրական, ուղղախօսական, ոճաբանական ուղեցոյցը», որ կը գործածեմ, այնպէս ինչպէս օտար քերականութիւն ստուգելուհամար կը գործածեմ առցանց որոնման գործիքներ։   

Տոքթոր Արմենակը կը հետեւէր նաեւ մեզի՝ Բարռեսիա Գոլէքթիվին գործունէութեան, իրքաջալերանքով եւ նշումներով ու մեծ առատաձեռնութեամբ կը պատասխանէր մեր բոլորհարցադրումներուն։ Զինք ճանչցողները գիտեն, որ Արմենակ Եղիայեան իսկապէս առատաձեռն էրմայրենիի իր գիտելիքներուն փոխանցնման մէջ՝ միշտ աչալուրջ ըլլալով, որ տուածպատասխանները հիմնուէին ակունքին՝ գրաբարին վրայ, միաժամանակ՝ չմոռնալով, թէ լեզունմշտական փոփոխութեան մէջ է, ուստի կարելի է փոփոխութիւններ կրել՝ սակայն առանցաղաւաղելու արմատները։ 

Բարռեսիաբարին սիւնակը նեղ կը թուի Եղիայեանի մահագրութեան համար։ Ըսելիքները շատ են, իսկ երախտագիտութիւնը իր վաստակին նկատմամբ՝ անվերջ։ Շուրջ քառասուն օրեր անցան անորմեզմէ բաժնուելէն, սակայն անոր մեզի տուած ծով գիտութիւնը իր կեանքի թուաքանակէն շատաւելի են, ուստի ան տակաւին պիտի մնայ մեզի հետ։ 

Հողը թեթեւ գայ վրադ, սիրելի՛ Արմենակ Եղիայեան։