«Ապահովել հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը» Հայաստանի Հանրապետութեան Բ. Նախագահ Ռոպէրթ Քոչարեան այս բնաբանով յայտարարած էր երկրի արտաքին քաղաքականութիւնը։ Լոպիական ճնշումներով բանաձեւեր պիտի տրուէր աշխարհի տարբեր երկիրներու խորհրդարաններուն, որպէսզի անոնք նիւթը քննարկեն եւ արդիւնքին ալ հաստատեն մեզի համար ցանկալի որոշումը։
Ճիշդ է որ այդ ռազմավարութիւնը տուաւ որոշ յաջողութիւն։ Տարբեր երկիրներ ներկայացուած բանաձեւը քուէարկեցին ի նպաստ նախագիծը օրակարգի բերողներուն։ Անոնց մէջ յատուկ նշանակութիւն ունի «Պունտեսթակ»ի որոշումը, քանի որ այնտեղ բանաձեւը խորհրդարան բերած էր Գերմանական Ազգային Ժողովի թուրք պատգամաւորը՝ Կանաչներու կուսակցութենէն Ճեմ Էօզտեմիր։ Այդ որոշումի մի այլ յատկութիւնն ալ, 1915 թուի կոտորածներուն մէջ օրուայ գերմանական դիւանագիտութեան պատասխանատւութեան յստակ կերպով ընդգծումն է։ Սա պետութեան անունով առաջին յստակ խոստովանութիւն էր նաեւ։
Դիտենք մետայլին դարձերեսը։ Այդ նոյն տարիներուն, առաջադրուած բանաձեւը վաւերացնողներու կողքին կային նաեւ մերժողներ ալ։ Օրինակ բերենք Ֆրանսայի խորհրդարանը։ Այդ կառոյցը մինչեւ որ հաստատէ կատարուածին ցեղասպանութիւն ըլլալը, նախապէս քանի քանի անգամներ մերժած էր զայն, լոկ առեւտրական մտահոգութիւններով։ Իւրաքանչիւր անգամ որ բանաձեւը կը մերժուէր, Ֆրանսա հսկայական պատուէրներ կը ստանար Թուրքիայէն։ Այդ պատուէրները մերթ ցեմենտի հսկայ գործարանի մը կառուցումը կ՛ըլլար, մերթ ալ ռազմական ուղղաթիռներու վաճառքի մասին համաձայնութիւն մը։
Վերջապէս եւրոպացիներ իրենց շահերը գերազանցելով յաճախ կը հրաժարէին հայոց դէմ կատարուածները արդար, իրաւացի ու ճշգրիտ բնութագրելէ ։ Մերժողական բնոյթով իւրաքանչիւր որոշումէն ետք կրկին կը ցաւեր հայ ժողովուրդի անմեղ զոհերու յիշատակը։
Միւս կողմէ Քոչարեանի նախագահութեան շրջանին արտագաղթ կոչեալ աղէտը հասաւ պատմութեան ամենաբարձր համեմատութիւններու։ Ազգային Ժողովի ոճիրէն, Մարտի Մէկի դէպքերէն եւ Առագաստ ճաշարանի սպանութենէն ետք հայրենի երկրի բնակիչները բոլորովին հիասթափուած ու յուսալքուած կը լքէին հարազատ երկիրը, նոր բախտ որոնելու համար օտար ափերու վրայ։
Քոչարեանի եւ ապա Սերժ Սարգիսեանի նախագահութեան տարիներուն ահռելի կերպով վերընձիւղուեց խորհրդային տարիներէն փոխադրուած կաշառակերութիւնը։ Մէկ կողմէ «Հայաստան- սփիւռք» համաժողովներու ընթացքին սփիւռքահայութիւնը կը հրաւիրուէր հայրենի երկրի մէջ ներդրում ունենալու, միւս կողմէ այդ կոչին արձագանգողները կը հարկադրուէին իշխանութեան մերձակայ օլիկարխներու բաժին տալու։
Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը նպատակադրած քաղաքականութիւնը տեսակ մը քօղարկումն էր երկրէ ներս տիրող անկարգութիւններու, նոյնիսկ հետզհետէ աւազակութիւններու։
Թաւշեայ յեղափոխութիւնը հայ ժողովուրդի ապտակն էր այդ խաբկանքին ու կողոպուտին, որ 30 տարի անց ձայն կը բարձրացներ կուտակուած յանցագործութիւններու դէմ։
Ցաւալի է տեսնել թէ դարաւոր աւանդ ունեցող քաղաքական կուսակցութիւններ զուրկ են համաշխարհային նոր զարգացումները մեկնաբանելէ։ Ընդհակառակ, թերատի տղու մը միամտութեամբ, յոյսերնին կապած են թուրքի սայթաքումին։ Չեն հասկցած որ չարիք կամենալը ոչ մէկ օգուտ ունի հայուն։
Շատ սուղ պիտի արժէ թաւշեայ յեղափոխութեան առթած յոյսի նշոյլին եւս ապարդիւն մնալը։
