Մայիս Մէկ, բանուորներու համաշխարհային զօրակցութեան օր։ Նաեւ մղձաւանջը բոլոր երկիրներէ ներս, բոլոր իշխանութիւններու։ Ըլլայ թագաւորութիւն թէ հանրապետութիւն, ըլլայ ժողովրդավարական կամ բռնատիրական նոյնն է, բոլոր իշխանութիւններու համար մղձաւանջ մըն է տարուայ այս օրը։
Ամբողջ տարուայ ընթացքին, իր ապրուստը աշխատանքով ապահովուած զանգուածը կեղեքողները, Մայիսի Մէկին գիտեն թէ բանուոր դասակարգը իր դժգոհութիւնը պիտի յայտնէ տիրող համակարգին հանդէպ։ Արդարեւ բողոքի օր է ան։ Երկրագունդի չորս ծագերուն, աշխատող դասակարգը բարձրաձայն պիտի պահանջէ իր արդար իրաւունքը։
Թուրքիոյ Հանրապետութիւնը՝ որ իր հիմնարկութեան յաջորդող մօտ երեսուն տարիները ապրեցաւ պետական կուսակցութեան միահեծան բռնակալութեան պայմաններով, արգիլած էր Մայիս Մէկի յիշատակումը։ Սոյն թուականը օրացոյցի մէջ կը նշուէր իբրեւ «Գարնան տօն»։
Առաջին անգամ 1976 թուականին է որ բանուորներու համաշխարհային տօնը զանգուածային բնոյթով նշուեցաւ Իսթանպուլի մէջ։ Արհմիութիւններ յաջողեցան աշխատողներու ծովածաւալ բազմութիւնով ողողել Թաքսիմի հրապարակը։ Օրուայ կառավարութիւնը հազիւ հանրահաւաքի աւարտին անդրադարձաւ կատարուած միջոցառման բովանդակութեան։
Յաջորդ տարի, ինչպէս կ՚ակնկալուէր, մասնակցութիւնը գերազանցեց նախորդ տարուայ փառաշուք ցոյցը։ Բացի բանուորական արհմիութիւններէ, բազմաթիւ հասարակական կազմակերպութիւն, քաղաքական կուսակցութիւն եւ համալսարաններու ուսանողներ չորս տարբեր ուղղութիւններ» կը յառաջանային դէպի Թաքսիմի հրապարակը։ Սակայն այս անգամ պետութիւնը յանպատրաստից չէր գտնուած։ Հանրահաւաքի աւարտին հասնող պահերուն, յանկարծակի գործադրուեցաւ բծախնդրօրէն ծրագրուած գործողութիւնը։ Հրապարակին հայցող «Ինթերքոնթինենթալ» հիւրանոցի 7-րդ յարկէն կրակ բացուեցաւ ցուցարարներուն վրայ։ Ինքնաշարժ մը կրակոցներ արձակելով սուրաց ժողովուրդին ընդմէջէն։ Նոյն պահուն ջրաբաժանման սարքերու տանիքէն այս անգամ համազգեստաւոր ոստիկաններ կրակեցին զանգուածին վրայ։ Այս դաւադրութեան մէջ Թուրքիոյ գաղտնի գործակալութիւնները համագործած էին Ամերիկեան գործակալութիւններու, յատկապէս CIA-ի հետ։
Ստեղծուած էր ակնկալուած խուճապը եւ քանի մը վայրկեաններու մէջ 37 անձեր մահացան։ Դէպքը պատմութեան մէջ կը յիշուի «Արիւնալի Մայիս Մէկ» կոչումով։
Ահա յայտնուած էր ակնկալուած բարիքը։ Աջակողմեան կառավարութիւնները այդ միջադէպով յաջողեցան ժողովուրդի մտքին մէջ Մայիս Մէկը վտանգաւոր թուական մը ըլլալով դրոշմել։
Անցնող տասնամեակներու ընթացքին ամէն ճիգ վատնեցին սարսափի տպաւորութիւնը վառ պահելու համար։ Առաջին հերթին արգիլեցին Թաքսիմի հրապարակին վրայ ցոյցերը։ Բանուրներ ամէն տարի փորձեցին հռչակուած արգելքը շրջանցել։ Այս միտումով բոլոր փորձերը տեղի տուին ոստիկաններու հետ բախումներու։
2019-ի Մայիս Մէկը կ՚իրականանայ բովանդակ քաղաքը պաշարման պայմաններու մատնելով։ Բացի Թաքսիմ հասնող բազմաթիւ փողոցներէ, արգիլուած է նաեւ հանրահաւաքի կայանալիք Պաքըրգիւղ տանող փողոցներու երթեւեկութիւնը։
Ի դէմ այս բոլորին, կարելի չէ եղած բանուորներու Մայիս Մէկեան ցոյցերու մասնակցելու կամքը արգիլել։
Այս պահուն կը հաստատենք Նազըմ Հիգմէթի կանխատեսումը՝ «Եւ անշուշտ սիրելիս, պիտի հասնի այն պայծառ օրը, երբ բանուորներ իրենց ամենավայելուչ տարազով, աշխատանքի հանդերձով պիտի ելլեն փողոց, ազատութեան երգեր երգելով»։
