Անգամ մը եւս ճակատագրական օրեր կ՚ապրի աշխարհասփուռ հայ ժողովուրդը։ Ոսոխը հերթական անգամ ձեռնարկած է կիսաւարտ թողած գործը աւարտին բերելու։ Այդ նպատակաւ ալ իր ամբողջական ուժով կը յարձակի Արցախի Հանրապետութեան։
27 Սեպտեմբերի առաւօտեան ժամերուն սկսող ռմբակոծումները հայաշխարհի համար անակնկալ մը ըլլալով հանդերձ, անսպասելի չէր արցախցի սահմանապահին համար։ Ան զգօն էր նման յարձակումի մը դիմաց։ Վերջերս թրքական մամուլի մէջ յաճախակի կը գրուէր Արցախի մէջ ՓՔՔ-ական ճամբարներու գոյութեան մասին։ Յայտնի է թէ այդ լրատուութիւններով գետին կը պատրաստուէր քանի մը օր վերջ մեկնարկելի պատերազմին։
Համաշխարհային հասարակութեան համար հետզհետէ աւելի յստակ համոզում ըլլալով կը ձեւաւորուի այն վարկածը, ըստ որու Թուրքիան է որ խրախուսած է Ատրպէյճանին, նման քայլի ձեռնարկելու համար։ Այս վարկածը ներկայացնողները կը յայտնեն թէ նման նախապատրաստութիւնը կատարուեցաւ Յուլիսեան բախումներէ ետք իրականացած լայնածաւալ ռազմափորձերու օրերուն։ Ռազմավարժութեան համար Ատրպէյճան ուղարկուած զէնքերու եւ սպաներու մէկ մասը մնացին տեղւոյն վրայ, այս օրերուս օգտագործելու նպատակաւ։
Աւելին, Թուրքիա որ այս օրերուս սկսած է լքել Սուրիոյ մէջ պահած իր դիրքերը եւ վերադառնալ երկիր։ Այդ գործընթացի մէջ կը ձեւաւորուի նաեւ Սուրիայէն դէպի Ատրպէյճան փոխադրուած ահաբեկիչ խմբակներու տրամաբանութիւնը։
Արցախ ու Հայաստան երբ կը դիմադրէ լայնածաւալ յարձակումին, պարտինք առկայ պատերազմը իմաստաւորել, նկատի ունենալով պետականութեան թելադրած գիտակցութեամբ։
1918-ին, տարածքաշրջանի պայմաններու պարտադրանքին դիմաց հայը բազմադարեան զրկանքէ ետք տիրացաւ իր պետականութեան։ Երկու տարի անց, հայոց այս առաջին հանրապետութեան յաջորդեց պետականացման երկրորդ փորձը՝ Խորհրդային Հայաստանը։
Ճիշդ է թէ Խորհրդային երկրի պատմութիւնը հիւսուած էր զրկանքներով, ստալինեան բռնակալութեան բերած ճնշումներով, հայրենակցական պատերազմի պատճառած մեծ կորուստներով։ Սակայն այդ բացասական պայմաններու մէջ իսկ ապրուեցաւ վերելքի շրջան մը։ 1960-ական տարեթիւերէն ետք է որ հասարակութիւնը տիրացաւ տարուէ տարի բարգաւաճող իր հայրենի երկրին։
Հայ անհատը ինքզինք ապահով կը զգար հայրենիքի մէջ։ Տիրացած էր ուսման բարձր մակարդակի։ Չունէր գործազրկութեան, հետեւաբար ապագայի նկատմամբ մտահոգութիւն։ Իբրեւ հզօր երկրի քաղաքացի, ունէր հպարտ եւ ինքնավստահ ոգի։
Անկախութեան շրջանին տիրող օլիկարխական համակարգը պաղ ցնցուղի ազդեցութիւն գործեց։ Մարդիկ ճարահատութեան մէջ հետեւեցան սեփական երկրի թալանման։
Թաւշեայ յեղափոխութիւնը գոյացած անելէն դուրս գալու յոյսն ու հաւատը պարգեւեց։ Զգալի ներգաղթի առջեւ միակ արգելքը Արցախի յաղթանակին հաշտութեամբ պսակուելու պակասն էր։ Եթէ 27 Սեպտեմբերին ծագած պատերազմի աւարտին յաջողուի հաշտութիւն պարտադրել թշնամւոյն, Հայաստան մեծ ոստումներով պիտի յաղթահարէ առաջին 30 տարիներու հիասթափութիւնը։
