Ֆաշականութիւնը ունի ուղղակի եւ անուղղակի գործադրութիւններ։ Առաջին հերթին խօսքի ազատութեան սահմանափակումը, հասարակութեան իր կամքը դրսեւորելու կարողութեան սանձուիլը եւ այլ բռնատիրական կիրարկումներ ընդհանրապէս կը համարուին ֆաշականութեան երեւոյթներ ըլլալով։ Սակայն կարծես թէ անդին կայ տակաւին այլ կարեւոր յատկութիւններ եւս, որոնք ժողովուրդին կը ներկայացուին շատ աւելի անմեղ տարազներով, բայց իրականութեան մէջ բոլորովին կը պատշաճին ֆաշական կիրարկումներու։ Այդ տեսակի կիրարկումներէն մէկն է ծխելու դէմ յարուցուած արգելքը։ Այդ արգելքի ետին կայ շատ անմեղ պատճառաբանութիւն մը՝ հասարակութեան առողջութիւնը։ Այդ սաստիկ արգելքները յարուցողները իրենց կատարածը կը ներկայացնեն իբրեւ թէ ժողովուրդին առողջութիւնը ապահովելու պատրուակով։ Բայց արդեօք իրաւացի՞ է այդ պատրուակը։ Ահա խնդրին այդ հանգրուանը կրնայ բաւական վիճելի դառնալ մանաւանդ, երբ կը լսենք թէ կարգ մը ապահովագրութեան ընկերութիւններ կը պատրաստուին մերժելու ծխողներու բուժման ծախսերը։ Այդ պահուն այլեւս պիտի դժուարանանք հասարակութեան առողջութեան մասին մտահոգութեան պնդումներուն հաւատալու եւ պիտի խորհինք ընդ հակառակը այդ պատրուակով շահեր դիզելու հեռանկարի մը մասին։
Ծխախոտը, որ նախապէս կը դիտուէր իբրեւ բուժիչ յատկութիւններ ունեցող բոյս, համատարած ընկալումի համաձայն այսօր վերածուած է մեծագոյն թոյնի, որ ծնունդ կու տայ բիւրաւոր ախտերու։
Կարելի է միամիտ գտնուիլ եւ հաւատալ բոլոր այս պնդումներուն, ինչպէս որ ատենին եւ ինչու չէ նաեւ այսօր նոյն միամտութեամբ հաւատացած ենք, թէ խոլեսթերոլ ըսուածը մեծագոյն վտանգն է, որ պիտի սպառնայ մեր սրտերուն եւ այդ վտանգը կանխելու համար ալ ուրիշ ճար չունինք, եթէ ոչ ամբողջ կեանքի մը տեւողութեամբ սպառել բժիշկներուն առաջարկած դեղահատիկները։
Մարդ արարածը ալ աւելի տգէտ կը դառնայ յատկապէս այն պահուն, երբ կը կարծէ թէ բաներ մը գիտէ։ Խոստովանինք որ բոլոր այս տեսակի պնդումներով անուս մարդը համոզել շատ աւելի դժուար է քան այն, որ ինքզինք ուսեալ կը համարէ եւ կը յաւակնի ուրիշներէն աւելի գիտակից ըլլալու։ Ահա այդ պահուն է, որ կը սկսի մեծագոյն վտանգը։ Այդ հանգրուանին եկած մարդը այլեւս խաղալիքն է բոլոր այն բժիշկներուն, որոնք պիտի կարենան վախ ու սարսափ պատճառել իրենց զգուշացումներով։ Յիշենք որ ամբողջ սերունդ մը այս տեսակի քարոզչութիւններէն տարուելով չկրցաւ սնանիլ ու կարծեց թէ կեանքի որակը թաքնուած է արհեստական կերակրատեսակներու եւ քիմիական սննդեղէնի մէջ։ Տարիներ շարունակ այդ արհեստական սնունդները մատչելի դարձնելու համար ստեղծեցին հիկիէնի առասպել մը։ Համոզեցին որ սպառողին մատուցուած այդ ուտեստեղէնը առողջարար, քանի որ ամբողջովին հնազանդած են հիկիէն կանոններուն։ Ան պահուն նման քարոզչութենէ ազդուողները միտքերնէն անգամ չանցուցին որ հարց տան ըսելով՝ «հասկցանք, բայց ի՞նչ է ձեր այդ մատուցած հիկիէնիք սննդամթերքը»։
Այսօր զարմանքով պէտք է դիտել բոլոր այն մարդիկ, որոնք մէկ կողմ դրած կ՚երեւին իրենց անցեալին բծախնդրութիւնները եւ հիմա կը չափչփեն ամենապարզունակ պազարներու մայթերը որդնոտած խնձոր մը կամ դեղնոտած հետզհետէ նեխած բնական բանջարեղէն մը գնելու համար։
Ուրեմն կրնանք խօսիլ ծխախոտի հաւանական ինչ-ինչ վնասներու մասին, բայց խնդրեմ չտարուիք այդ վախն ու սարսափ մսխող անհեթեթ քարոզչութենէ գիտնալով թէ այդ քարոզչութիւնը շատ աւելի վնասակար է, քան ցանկացած ծխախոտի ծուխ։
Չենք ուզեր սխալ հասկցուիլ այս տողերը ոչ թէ ծխել քարոզելու համար են, այլ յետին նպատակներով կատարուած քարոզչութենէն պաշտպանուելու համար։
