11հազար քիլօմեթր։ Հսկայ հեռաւորութիւն մը, որ յաղթահարելու համար կը հարկադրուինք 13 ժամուայ թռիչքի մը։ Հեռաւորութիւնները չէզոքացնող հետզհետէ վերացնող սարքերու շնորհիւ է, որ այս տողերը օրըստօրին կը հասնին ընթերցողի ուշադրութեան։
Հեռաւորութեան վերջակէտն է Պրազիլի Սան Փաուլօ քաղաքը։ Ժամանած ենք Հարաւային Ամերիկա, ընդառաջելով «Ակօս»ի ուղղուած հրաւէրի։ «Փիօի» պարբերականի նախաձեռնութեամբ կայացաւ երկօրեայ փառատօն մը՝ «Պատմութիւն եւ մամուլ» ընդհանուր խորագրի ներքեւ։
Հրաւիրուած էին յատկապէս այլախոհ մամուլի ներկայացուցիչներ։ «Ակօս»ը դասուած էր «Ուաշինկթըն փոսթ», «Նիւ Եորք Թայմս» կամ «Հարեց»ի նման անկախ թերթերու կողքին։ Արդարեւ նկատեցինք որ ժամանող պատուիրակութեան մեծամասնութիւնը տեղեակ էին «Ակօս»էն եւ անոր առաքելութենէն։
Մեզի համար խիստ իմաստալից էր բազմութիւն լսարանին դիմել հայերէնով, որ մեծ ձեռնհասութեամբ նոյն պահուն կը թարգմանուէր փորթուկալերէնի եւ անգլերէնի։
Որպէս զրուցավար ներկայ էին լրագրող Լուիճի Մազզա եւ վաւերագրականի հեղինակ Քասիանա Տէր Յարութիւնեան։ Ընդառաջելով իրենց հարցումներուն առիթը ունեցանք նկարագրելու լրագրողական ասպարէզի, ի մասնաւորի ալ «Ակօս»ի դիմագրաւած մարտահրաւէրներուն մասին խօսելու։ Որքան ալ կը խօմէինք Թուրքիոյ պայմաններուն մասին, նիւթը ինքնաբերաբար կը ծաւալէր եւ կ՚ընդգրկէր համաշխարհային խնդիրները եւ մանաւանդ անոնց մամուլի միջոցաւ ցոլացման եղանակը։
Մեր խօսքի պահուն եկած արձագանգները կամ ձայնակցութեան նշանները կ՚ապացուցէին թարգմանութեան անթերի կատարումը, որ ստանձնած էր տիկին Քեթի Շահինեան։
Եռօրեայ փառատօնի աւարտէն ետք առիթը ունեցանք ծանօթանալու Սաու Փաուլօ քաղաքին։ Հաճելի զուգադիպութիւն էր որ մեր ներկայութեան օրերուն մեկնարկեց նաեւ Սաու Փաուլոյի պիենալէն։ Այսպէս վայելեցինք՝ նոյնիսկ կարելի է ըմբոշխնեցինք գեղարուեստական ճոխ խնճոյք մը։ Սկսելով պիենալէի ցուցադրավայրէն, ամէն ինչ մանրամասն ուսումնասիրուած մտայղացումներու արդիւնքն էր։ Վայելեցինք յատկապէս ազգագրական բնոյթով ճոխ եւ հարուստ արուեստական արտադրութիւններ։ Իբրեւ քանդակագործութեան փայտակերտ նմոյշներ, տպաւորիչ էին տեղացի հնդիկներու ստեղծագործութիւնները։
Ունեցանք յաւելեալ երեք ազատ օրեր, որոնց ընթացքին մեզի ուղեցոյց եղաւ ծանօթ անձնաւորութիւն մը՝ յանձին Նորայր Շահինեանի։ Ան մասնագիտութեամբ ճարտարագէտ է եւ հմուտ մասնագէտ մը լուսանկարչական արուեստին։ Արդարեւ այդ իսկ պատճառաւ մենք վաղուց ծանօթացած էինք իրեն եւ հետեւած անոր Արեւմտեան Հայաստան եւ Կիլիկեան շրջակայքի ուղեւորութիւններուն։
Այս առթիւ մենք յաճախ առիթը ունեցանք յիշատակելու թերթիս հայերէն էջերուն աւագ խմբագիր Սարգիս Սերովբեանը, «Արաս»ի հիմնադիր Եդուարդ Թովմասեանը եւ դեռ բազում անուններ։
Նորայրը բառի եղաւ նաեւ իր տան մտերմութեան մէջ տեղացի հայ համայնքէն երիտասարդներու հետ ընթրիք մը կազմակերպելու իր ընտանեկան երթիքին տակ։
Տակաւին ունինք հանդիպումներու ծրագիր, որոնց մասին կը խօսինք յաջորդ համարով։