Վարք ու բարք

ՎԱՀԱԳՆ ՔԷՇԻՇԵԱՆ

vahaknk@agos.com.tr

Քու­պա­նական ֆիլ­մին մէջ այն փոք­րիկ տղան է, որ կը քա­լէ իր քա­ղաքին փո­ղոց­նե­րուն մէջ, չա­րու­թիւններ կ՚ընէ դպրո­ցին մէջ, կը պատ­ժուի ամէն օր, եւ ի վեր­ջոյ կը կա­խակա­յուի։ Մայ­րը մարմնա­վաճառ եւ թմրա­մոլ, հայր չու­նի, մօր սի­րեկա­նը շնա­մար­տի խա­ղաց­նող, եւ ինք ամէն օր ակա­նատես կ՚ըլ­լայ իր սի­րելի շու­նիկնե­րու վայ­րագ ճա­կատումնե­րուն։ Ան­դին փոք­րիկ աղ­ջիկ մը, պա­ղես­տինցի գաղ­թա­կանի զա­ւակ, հայ­րը առ­տուընէ իրի­կուն շրջուն ման­րա­վաճառ, որ ամէն գնող կը փոր­ձէ խու­սա­փիլ ոս­տի­կան­նե­րէն։ Ու ասոնց նման տար­բեր այլ կեանք։ Բո­լորն ալ մէկ­տե­ղուած «Վարք ու բարք»-ին մէջ, Էր­նէսթօ Սէր­րա­նոյի բե­մադ­րութեամբ (imdb.com/title/tt3595966)։

Քա­ղաքի մը մէջ որ այ­լեւս գո­յու­թիւն չու­նի, կամ ու­նի, բայց մենք կ՚ու­զենք մոռ­նալ անոր գո­յու­թիւնը, տա­կաւին դպրո­ցական աշա­կերտնե­րուն վի­ճակա­ցոյցնե­րուն մէջ «վարք ու բարք»-ի բա­ժին մը կայ։ Թէ­կուզ նոյն ար­ժէ­քը չու­նե­նայ Թուաբա­նու­թեան պէս, սա­կայն այն ատեն­նե­րուն նի­շին 10-էն 9-ը փո­խուի­լը, շատ մեծ տար­բե­րու­թիւն կ՚ընէր աշա­կեր­տին մա­սին ընդհա­նուր կար­ծիք կազ­մե­լու հա­մար։ Իսկ եթէ 8-ի իջ­նէր Աս­տուած մի արաս­ցէ, այն ատեն աշա­կեր­տը իս­կա­պէս «չար»-ի մա­կար­դա­կէն «ան­կիրթ»-ի մա­կար­դա­կին կը գլո­րուէր, ու ատի­կա պայ­ման չէ որ գէշ բան ըլ­լար ան­շուշտ։ Ակ­նա­ռու ըլ­լա­լու հա­մար ինչ չէինք ըներ որ։ Չար ու ան­կիրթ ըլ­լա­լը պարզ բա­ներ էին։

«Վարք ու բարք»-ին չա­րու­թիւնը դա­սուած է որ­պէս հա­սարա­կական (մա­քուր հա­յերէն -սո­ցիալա­կան) խնդիր­նե­րու ար­դիւնք։ Այս տղան չա­րու­թիւններ կ՚ընէ քա­նի որ իր տու­նի պայ­մաննե­րը այսպէս այսպէս են։ Բայց չէ՞ որ չա­րու­թիւնը նաեւ պոռթկում է։ Այ­սինքն ֆիլ­մին մէջ կար այդ պոռթկու­մի բա­ժինը, սա­կայն կեդ­րո­նական տեղ չէր տրուած։ Գո­նէ մենք այդպէս էինք։ Գոց դա­սարան­նե­րու, ձանձրա­լի դա­սերու եւ խիստ դա­սատու­նե­րուն դէմ պոռթկումն էր որ մե­զի չա­րու­թեան կը մղէր։ Զբօ­սան­քի դուրս գա­լը պայ­թում մըն էր, պո­ռալով դուրս կը վա­զէինք դէ­պի ազատ տա­րածու­թիւն, վստահ եմ հի­մա ալ նոյնն է։

Իս­թանպու­լի ֆիլ­մե­րու փա­ռատօ­նին որ­պէս բաց­ման ֆիլմ ցու­ցադրուած «Վարք ու բարք»-ը քիչ մը դուրս էր իր բա­ցու­մի տօ­նական մթնո­լոր­տէն։ Մի­ջոցառ­ման առաջին եւ երկրորդ բա­ժին­նե­րը շատ հա­կասա­կան էին իրա­րու։ Մէ­կը փայ­լուն զգեստնե­րու, պա­տուա­կանու­թեան, շփա­ցածու­թեան եւ շպար­ման մա­սին էր, միւ­սը աղ­քա­տու­թեան եւ թշուառու­թեան։ Եր­կուքն ալ վարք ու բար­քի մա­սին էին ի վեր­ջոյ։

Պե­թի Պու­փը պզտիկ աղ­ջիկ մըն է։ Ամէն մարդ կը ճանչնայ զինք, թէ­կուզ ոչ բո­լորս իր անու­նով, եթէ հարցնենք Կու­կը­լին, բո­լորս ալ պի­տի ըսենք «հա՜ աս է եղեր» - Betty Boop. Այս շա­բաթ եր­կու հատ դի­տեցի իր կար­ճա­մեթ­րաժ ֆիլ­մե­րէն։ Ու­րեմն մէ­կուն մէջ Պե­թին տու­նը կը ձանձրա­նայ ու կը ձգէ կ՚եր­թայ հե­ռու տե­ղեր, հոն շատ վախ­նա­լիք կ՚ըլ­լայ ու Պե­թին կը վե­րադառ­նայ տուն, եր­կորդին մէջ, Պե­թին կը հե­տաքրքրուի «լե­րան ծեր մար­դուն» պատ­մութիւ­նով, կ՚եր­թայ քո­վը եւ հա­զիւ կը պրծի ու դար­ձեալ կը վե­րադառ­նայ տուն։ Վարք ու բար­քի դա­սեր էին ասոնք 30-ական­նե­րու Ամե­րիկայի մէջ։