Երեւանեան ուղեցոյց

Ինչպէս բո­լոր եր­կիրներ ու Թուրքիոյ բնա­կիչ­նե­րու հա­մար ալ եկած է ար­ձա­կուրդի ամիս­նե­րը։ Նա­խապէս Հա­յաս­տան այ­ցե­լած­ներ, երբ կը փոր­ձեն իրենց բա­րեկամ­նե­րուն յանձնա­րարել դէ­պի Հա­յաս­տան ճամ­բորդու­թիւն, յա­ճախ կ՚են­թարկո­ւին «իս­կա­պէս կ՚ար­ժէ՞», «ար­ձա­կուրդի հա­մար Հա­յաս­տան կարելի՞ է երթալ», «ի՞նչ կայ որ հոն», «ելեկտրա­կանու­թիւն կա՞յ»ի նման հար­ցումնե­րու։ Ճիշդ է որ Հա­յաս­տա­նի ցա­մաքա­յին սահ­մա­նը գոց է 1993-էն այս կողմ։ Բայց ամէն շա­բաթ եր­կու ինքնա­թիռ­ եր­կու ժա­մուայ թռիչ­քով Իս­թանպու­լը կը կա­պեն Երե­ւանին։ Մենք հա­մոզո­ւած ենք որ ար­ձա­կուրդի հա­մար ճիշդ ընտրու­թիւն մըն է Հա­յաս­տա­նը։ Ապա­ցոյ­ցը նա­խապէս գա­ցած­նե­րու տպա­ւորու­թիւնն է։ Եր­կի­րը Յու­լիս ամ­սո­ւայ մէջ կը պատ­րաստո­ւի «Ոս­կէ Ծի­րան» մի­ջազ­գա­յին կի­նօփա­ռատօ­նին։ Իսկ Օգոս­տո­սի սկիզ­բին կը մեկ­նարկէ «Հա­մահայ­կա­կան Ողիմ­պիական խա­ղերը»։ Այս բո­լորը նկա­տի ու­նե­նալով հա­մառօտ ու­ղե­ցոյց մը պատ­րաստեցինք Հայաստան այցելելու մտադիր եղողներուն համար։

Հանրապետութեան հրա­պարակ՝ կաս­կած չկայ որ Երե­ւանի գլխա­ւոր հրա­պարա­կը աշ­խարհի մե­ծագոյննե­րու մէջ կը դա­սուի։ Խորհրդա­յին քա­ղաքա­շինու­թեան յատ­կութիւննե­րը ցու­ցա­բերող այս հրա­պարա­կը շրջա­պատո­ւած է բազ­մա­թիւ կո­թողա­յին կառոյցնե­րով։ Ար­տա­քին գոր­ծոց եւ Ելմտա­կան նա­խարա­րու­թիւննե­րը, Կա­ռավա­րու­թեան շէն­քը, Կեդ­րո­նական նա­մակա­տու­նը, Մա­րիոթ հիւ­րա­նոցը, Պատ­մութեան թան­գա­րանը այդ շէն­քե­րէն մի քա­նին են։ Թան­գա­րանին ան­մի­ջապէս առ­ջեւ գտնո­ւած աւազանը յատկապէս գիշերուայ ժամերուն յատուկ լուսաւորութիւնով ու երաժշտութեամբ հաճելի ժամանցի վայր մըն է։

Գառ­նիի տա­­ճարը՝ Տիգ­­րան Մե­­ծի օրով կա­­ռու­­ցո­­­ւած հե­­թանո­­սական այս տա­­ճարը վե­­րակա­­ռուցման լա­ւագոյն օրի­նակ­նե­րէն կը հա­մարո­ւի։

Գեղար­դա­վանք՝ մայ­րա­քաղաք Երե­ւանին 50 քմ. հե­ռաւո­րու­թեամբ այս ժայ­ռա­փոր եկե­ղեցին կը թո­ւար­կո­ւի Դ. դարու։

Օփէրայի շէնքը եւ հրապարակը՝ ճարտարապետ Ալէք­սանդր Թա­մանեանի նա­խագի­ծով 1933-ին կա­ռու­ցո­ւած Երե­ւանի Օփէ­րայի թատ­րո­նը քա­ղաքի խորհրդան­շաննե­րէն մէկն է։ Շէն­քի գտնո­ւած լայն տա­րած­քը ան­կա­խութեան նա­խոր­դող օրե­րուն կա­յացած հանրահաւաքներու բերմամբ կոչուեցաւ «Ազատութեան հրապարակ»։

ի տա­րած­քին բա­ցուե­ցաւ նաեւ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան թան­գա­րանը։

Ցեղասպա­նու­թեան յու­շարձան եւ թան­գա­րան՝ ցե­ղաս­պա­նու­թեան յիս­նա­մեակի ներշնչու­մով կա­ռու­ցո­ւած յու­շարձա­նը աւար­տե­ցաւ 1967-ին։ 1995-ին Ծիծեռնակաբերդբերթի տարածքին բացուեցաւ նաեւ ցեղասպանութեան թանգարանը։ 

Վեր­նի­սաժ՝ Ամէն շա­բաթա­վեր­ջին, Հան­րա­պետու­թեան հրա­պարա­կի հա­րեւա­նու­թեամբ գոր­ծող այս շու­կան զբօ­սաշրջիկ­նե­րու ամե­նաշատ այ­ցե­լած վայ­րե­րէն մէկն է։ Հոն կա­րելի է Հա­յաս­տա­նի ոգին դրսե­ւորող ձե­ռագործ յու­շա­նուէր­ներ, գոր­ծա­ծուած իրեր եւ ամէն տե­սակի հնու­թիւն գտնել։

Սուրբ Էջ­միածին՝ Հայ լու­սա­ւոր­չա­կանու­թեան կեդ­րո­նը հան­դի­սացող եկե­ղեցին կա­ռու­ցո­ւած է 301-303 թո­ւական­նե­րուն։ Մաս­նա­գէտ­ներ զայն կը հա­մարեն աշ­խարհի հնա­գոյն եկեղեցին։

Խոր Վի­րապ՝ Խոր Վի­րապը այն հորն է ուր քրիս­տո­նէու­թիւն քա­րոզե­լուն պատ­ճա­ռաւ 13 տա­րի բան­տարկո­ւած էր Սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­ւորիչ։ 642 թո­ւին այդ հո­րի վե­րեւ կա­ռու­ցո­ւեցաւ մա­տուռ մը, իսկ 1662-ին Սուրբ Աս­տուածա­ծին եկե­ղեցին։ Թուրքիոյ սահ­մա­նամերձ այս եկե­ղեցիէն աշ­խարհի ամե­նաբարձր կա­տարը Արա­րատ լե­ռը կը տես­նո­ւի ամենամօտ դիրքի մէջ։

Մա­տենա­դարան՝ Հա­յերէն ձե­ռագիր մա­տեան­նե­րու ամե­նահա­րուստ հա­ւագա­ծոն կը ցու­ցադրո­ւի Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի անո­ւան նո­ւիրո­ւած այս թանգարան- կեդրոնին մէջ։

Նորա­վանք՝ 13-րդ դա­րուն կա­ռու­ցուած այս եկե­ղեցի­ներու հա­մալի­րը Երե­ւանէն 122 քմ. հե­ռաւո­րութեան վրայ է։

Օփէրայի շէնքը եւ հրապարակը՝ ճարտարապետ Ալէք­սանդր Թա­մանեանի նա­խագի­ծով 1933-ին կա­ռու­ցո­ւած Երե­ւանի Օփէ­րայի թատ­րո­նը քա­ղաքի խորհրդան­շաննե­րէն մէկն է։ Շէն­քի գտնո­ւած լայն տա­րած­քը ան­կա­խութեան նա­խոր­դող օրե­րուն կա­յացած հանրահաւաքներու բերմամբ կոչուեցաւ «Ազատութեան հրապարակ»։

Փարաճանովի տուն թանգարան՝ Աշխարհահռչակ կի­նօ բե­մադ­րիչ Սեր­կէյ Փա­րաճա­նովի ստեղ­ծա­գոր­ծութիւննե­րը կը ցո­լաց­նեն նաեւ այս ար­տա­կարգ արուես­տա­գէտի ներքնաշ­խարհը։

Քա­ֆէս­ճեան թան­գա­րան՝ անուանի գոր­ծա­րար Ժէ­րար Քա­ֆէս­ճեանի գլխա­ւոր առա­քելու­թիւնը եղաւ մայ­րա­քաղաք Երե­ւանը ար­դիաշունջ գե­ղարուես­տա­կան գոր­ծե­րով զար­դա­րել։ Իր անու­նը կրող թան­գա­րանը կը գտնուի Կաս­կա­տի աս­տի­ճան­նե­րուն վրայ եւ կը ծա­ւալի դէ­պի Ազա­տու­թեան հրա­պարակ։

Սե­ւանայ լի­ճը՝ կա­պու­տա­չեայ այս լի­ճը աշ­խարհի բարձրա­գոյն լի­ճերու մէջ կը դա­սուի։ Լի­ճի ափին գոր­ծող ճա­շարան­նե­րու ամե­նաըն­տիր ճա­շատե­սակն է իշ­խա­նաձու­կը։

Ճաշարաններ

Յատ­կա­պէս մսե­ղէն­նե­րով հա­րուստ Հա­յաս­տա­նեան խո­հանո­ցը կը ներ­կա­յանայ մեծ ու փոքր բազ­մա­թիւ ճա­շարան­նե­րով։ Կ՚ար­ժէ նշել, թէ աւան­դա­կան խո­հանո­ցէն դուրս, փի­ցայա­րան­նե­րով եւ արեւմտեան ոճի ու­տեստե­ղէն­նե­րու մա­տու­ցուած ճա­շարան­ներն ալ կը պա­հեն բա­ւական բարձր ու ներ­կա­յանա­լի մա­կար­դակ։ Հա­յաս­տա­նեան ճա­շարան­նե­րու մէջ կը գոր­ծեն նաեւ տա­ղան­դա­ւոր երա­ժիշտներ, որոնք ճաշ­կե­րոյ­թը կը վե­րածեն խնճոյ­քի։

Մի­ջոցա­ռումներ

Եթէ գրու­թեան մուտքին անդրա­դար­ձած ենք Ոս­կէ Ծի­րան կի­նօփա­ռատօ­նի կամ Հա­մահայ­կա­կան Ողիմ­պիական խա­ղերուն, յա­ւելենք նաեւ, թէ Ոս­կի Աշու­նի օրե­րուն կը զու­գա­դիպի Մի­ջազ­գա­յին Մուլտիկ Ֆիլ­մե­րու փա­ռատօ­նը, Արէ­նի գիւ­ղի Գի­նու փա­ռատօ­նը եւ դեռ անակնկալ ինչ ինչ մի­ջոցա­ռումներ։

Կիւմրի

Հա­յաս­տա­նի հան­րա­պետու­թեան երկրորդ մեծ քա­ղաքը տա­կաւին իր վրայ կը պա­հէ 1988-ի մեծ երկրա­շար­ժի հետ­քե­րը։ Մայ­րա­քաղա­քէն եր­կու ժամ հե­ռաւո­րու­թեան գտնուող Կիւմրի իրա­կանու­թեան մէջ Հա­յաս­տա­նի արուես­տի բնօր­րանն է։ Կ՚ար­ժէ Հա­յաս­տա­նեան շրջա­գայու­թեան մէկ օրը յատ­կացնել Կիւմրի քա­ղաքին, վա­յելե­լու հա­մար ան­ցեալի Ատ­րիանա­պոլի, Լէ­նինա­կանի շունջը։