Պատերազմը յանցագործ է

Կրօն­քը ընդմիշտ առնչուած է բա­րոյա­գիտու­թեան հետ։ Մարդկա­յին միտ­քը բա­րոյա­կան սկզբունքնե­րը հա­սարա­կու­թեան հա­մար ըն­դունե­լի դարձնե­լու մի­տու­մով միշտ օգ­տա­գոր­ծած է կրօ­նական հրա­հանգնե­րը։ Օրի­նակի հա­մար մեղք հա­մարած է բո­լոր այն սխալ արարքնե­րը, որոնք մարդկա­յին կիր­քե­րէն կը ծա­գին եւ անըն­դունե­լի են բա­րոյա­կանօ­րէն։ Սա­կայն պա­տերազմ կո­չուա­ծը կը մեր­ժէ ամէն տե­սակի բա­րոյա­կան ար­ժէք, նոյ­նիսկ եթէ անոնք հրա­հան­գուած ըլ­լան Աս­տուածա­շունչի կամ այլ կրօ­նական եւ մարդկա­յին սկզբունքնե­րու կող­մէ։ Վեր­ջերս կը տա­րուինք այս սկզբունքնե­րուն մասին մտածել դի­տելով այդ սկզբունքնե­րու ոտ­նա­կոխ­ման բազ­մա­թիւ երե­ւոյթներ։

Ան­ցեալ­նե­րը զա­նազան հե­ռուստա­կայան­ներ հրա­պարա­կեցին այս բնոյ­թով անըն­դունե­լի դէպք մը։ Սպա­նուած հայ­դուկի մը ան­շունչ մար­մի­նը կա­պուած էր ոս­տի­կանա­կան զրա­հապատ ինքնա­շար­ժի մը ետեւ եւ ինքնա­շար­ժը կը շրջէր քա­ղաքի փո­ղոց­նե­րով։ Վայ­րա­գու­թիւնը գոր­ծադրող ոս­տի­կան­նե­րը իրենց քա­ջագոր­ծութիւ­նը վա­ւերագ­րա­կանի մը բնոյ­թով մա­տու­ցած էին հա­մացան­ցի վրայ։ Ինչպէս նման բնոյ­թի նա­խորդ դէպ­քե­րը, իշ­խա­նամէտ մա­մու­լը բո­լորո­վին ան­տե­սեց այդ տե­սերի­զը։ Իսկ ընդդի­մադիր մա­մուլն ալ տե­սանիւ­թը մշու­շե­լով դէպ­քը փո­խան­ցեց հա­սարա­կու­թեան։

Այս հրա­պարա­կու­մէն ետք բո­լոր կու­սակցու­թիւննե­րը, նե­րառեալ կա­ռավա­րու­թիւնը մե­ղադ­րե­ցին այս ան­մարդկա­յին ոտնձգու­թիւնը։ Յե­տոյ յա­տուկ յայ­տա­րարու­թիւնով մը ներ­կա­յացաւ նաեւ Կրօ­նից Տե­սու­չը եւ իր կար­գին պատ­մեց թէ իս­լամ կրօ­նը ինչպէս կը մեր­ժէ դիակ­նե­րու նկատ­մամբ ան­պատուու­թիւնը։

Ի զուր ջանք էր բո­լորին հաշ­ւոյն։ Ի զուր, որով­հե­տեւ մարդկու­թե­նէ դուրս այս արար­քը մե­ղադ­րե­լու պա­հուն իսկ շա­տեր կը փոր­ձէին եղե­լու­թիւնը բա­ցատ­րել զո­հուա­ծի մեղ­քե­րով։ Կը փոր­ձէին պատ­ճա­ռաբա­նել, որ հա­լածան­քի են­թարկուած դիակը կը պատ­կա­նի ահա­բեկի­չի մը։

Ինչպէս մեր նա­խորդ յօ­դուած­նե­րուն մէջ ալ նշած ենք, ներ­կայ ժա­մանակ­նե­րու կա­րեւո­րագոյն հրա­մայա­կանն է բա­ռերու, այս պա­րագա­յին «ահա­բեկիչ» անուանու­մի իրո­ղու­թիւնը հար­ցաքննել։ Չէ՛ որ բազ­մա­թիւ երե­ւոյթնե­րու մէջ նոյն ան­ձը կող­մե­րէն մէ­կուն կող­մէ կը դի­տուի որ­պէս ահա­բեկիչ, իսկ միւ­սին կող­մէ ազա­տամար­տիկ։ Ստի­պուած չենք մե­զի պար­տադրուած կո­չու­մը նոյ­նութեամբ ըն­դունիլ։ Ու­նինք մեր ան­հա­տական դա­տողու­թիւնը։ Սա­կայն այս տե­սակի յան­ցա­գոր­ծութիւննե­րու պա­հուն խնդի­րը այդ դա­տողու­թե­նէն ալ ան­կախ է։ Եր­բեք նշա­նակու­թիւն չու­նի դիակին ինքնու­թիւնը եւ կեն­դա­նու­թեան պա­հուն կա­տարած դե­րակա­տարու­թիւնը։ Այն ինչ որ բո­լոր կրօն­նե­րը եւ բա­րոյա­կան իմա­ցու­թիւննե­րը մեր­ժած ու խստիւ ար­գի­լած են, նիւթ առած են միայն մար­դը։ Մար­դը իր ի ծնէ ու­նե­ցած ար­ժա­նապա­տուու­թիւնով։ Այս է բուն հաս­տա­տու­մը։ Մար­դը ու­նի ի ծնէ իրա­ւունքներ։ Նման արար­քը այդ իրա­ւունքնե­րու բռնա­բարումն է, հե­տեւա­բար անըն­դունե­լի է բո­լոր վար­դա­պետու­թիւննե­րու կող­մէ։ Այստեղ մենք խնդիր ու­նինք նոյն ինքն մարդկու­թե­նէ դուրս ելած մար­դու կեր­պա­րին հետ։ Պա­տերազ­մի գլխա­ւոր յատ­կութիւննե­րէն է մար­դը մարդկու­թե­նէ հա­նելը։ Ու­րիշ տե­սակ ինչպէ՞ս բա­ցատ­րենք թշնա­մի հա­մարուածին նկատ­մամբ այսքան բիրտ վե­րաբե­րու­մը։ Իմա­ցէք որ ոս­տի­կանա­կան ինքնա­շար­ժին կա­պուած դիակ­նե­րուն գտնուած վայ­րը ան­հա­մեմա­տօրէն շատ են բռնա­բարուած կա­նայք, երե­խէք, տանջանքով սպանուած տարեցներ, նոյնիսկ անտէր անասուններ։