ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Ամանորի նախաշեմին

dzovinarlok@gmail.com

Եթէ Եւրոպաներում Ամա­­նորն աւարտւում է Սուրբ Ծնունդով 24-25 Դեկ­­տեմբե­­րին, ապա Հա­­յաս­­տա­­­նում սկսւում է Դեկ­­տեմբե­­րի 31-ի լոյս Յու­­նո­­­ւարի 1-ի գի­­շերը, որը լու­­սացնում ենք սե­­ղանի շուրջ, այ­­նուհե­­տեւ շա­­րու­­նա­­­կում ամա­­նորեայ ար­­շա­­­ւան­­քը մի սե­­ղանից միւ­­սը, շրջե­­լով բո­­լոր բա­­րեկամ­­նե­­­րի տնե­­րով, ինչպէս նաեւ ըն­­դունե­­լով բո­­լորին սե­­փական տա­­նը։ Սա է մեր տօ­­նը, որը կրում է այսպէս ասած սե­­ղանա­­յին բնոյթ։ Եթէ որե­­ւէ մի ըն­­տա­­­նիք որո­­շի խու­­սա­­­փել հա­­մատա­­րած ճաշ­­կե­­­րոյ­­թից եւ մեկ­­նի որե­­ւէ հանգստեան վայր, ապա վե­­րադար­­ձին միեւ­­նոյնն է նրա մօտ կու գան՝ շնոր­­հա­­­ւորե­­լու, որով­­հե­­­տեւ Ամա­­նորը ու­­ժի մէջ է մին­­չեւ 13 Յու­­նո­­­ւարի լոյս 14-ի գի­­շերը, այ­­սինքն Նոր Տա­­րի հին տո­­մարով, որին ասում ենք Հին Նոր Տա­­րի։

Ամա­­նորի նա­­խաշե­­մին, Դեկ­­տեմբե­­րի 20-ին յայտնի եղաւ, որ ըստ կա­­ռավա­­րու­­թեան որո­­շու­­մի 17 նա­­խարա­­րու­­թիւննե­­րից մնա­­լու է 12-ը։ Մշա­­կոյ­­թի, սփոր­­տի եւ երի­­տասար­­դութեան, սփիւռքի նա­­խարա­­րու­­թիւննե­­րը Յու­­նո­­­ւարի 1-ից կը միանան կրթու­­թեան եւ գի­­տու­­թեան նա­­խարա­­րու­­թեանը։ Մշա­­կոյ­­թի նա­­խարա­­րու­­թեան աշ­­խա­­­տակից­­նե­­­րը դէմ եմ այդ որոշ­­մա­­­նը եւ որո­­շեցին Դեկ­­տեմբե­­րի 21 –ից ան­­ժամկէտ գոր­­ծա­­­դու­­լի դի­­մել։ Օրի­­նակ, Սոս Սարգսեանի անո­­ւան Հա­­մազ­­գա­­­յին թատ­­րո­­­նի դե­­րասան­­նե­­­րի գոր­­ծա­­­դու­­լը ընդդէմ գե­­ղարո­­ւես­­տա­­­կան ղե­­կավար եւ տնօ­­րէն Վի­­գէն Չալդրա­­նեանի տո­­ւեց իր ար­­դիւնքը եւ Վի­­գէն Չալդրա­­նեանը սկզբից ազա­­տուեց գե­­ղարո­­ւես­­տա­­­կան ղե­­կավա­­րի պաշ­­տօ­­­նից, այ­­նուհե­­տեւ եւ տնօ­­րէնի…Բայց մշա­­կոյ­­թի նա­­խարա­­րու­­թեանը գոր­­ծա­­­դու­­լը չի օգ­­նի կար­­ծում եմ։

Հա­­յաս­­տա­­­նը ճա­­նաչո­­ւել է տա­­րուայ եր­­կիր։ Մենք թաւ­­շեայ յե­­ղափո­­խու­­թիւն իրա­­կանաց­­րե­­­ցինք. Ոս­­տի­­­կան­­նե­­­րին, որոնք բիրտ ուժ, բռնու­­թիւն էին գոր­­ծադրում, մենք դարձրե­­ցինք քա­­ղաքա­­վարի եւ քա­­ղաքա­­կիրթ, իսկ քա­­ղաքա­­կիրթ Եւ­­րո­­­պայի սրտում, Փարիզում ընդվզող «դե­­ղին բաճ­­կոննե­­րը» վայ­­րա­­­գու­­թիւննե­­րի օրի­­նակ դար­­ձան մնա­­ցած երկրնե­­րի հա­­մար։ Մենք շատ հին ազգ ենք եւ շատ կո­­րուստներ են կրել, այդ պատ­­ճա­­­ռով հա­­յը հա­­յի հան­­դէպ չի կա­­րող անխնայ վա­­րուել. Ողջ աշ­­խարհն է հաս­­կա­­­նում դա, սկսած հրեանե­­րից։ Եւ սա ան­­նա­­­խադէպ էր ոչ միայն Հա­­յաս­­տա­­­նի հա­­մար, այլ ողջ աշ­­խարհի, բայց չեմ կար­­ծում, որ մենք կա­­րող ենք օրի­­նակ ծա­­ռայել միւսնե­­րի հա­­մար։

Միշտ յի­­շում եմ մե­­ծագոյն հայ գիտ­­նա­­­կան Պա­­րիս Հե­­րու­­նու խօս­­քերն այն մա­­սին, որ գո­­յու­­թիւն ու­­նեն եր­­կու տե­­սակ օտար­­ներ։ Մէ­­կը նրանք են, ով­­քեր շատ լաւ գի­­տեն իրա­­կանու­­թիւնը հա­­յերի մա­­սին, բայց լռում են կամ ակ­­տի­­­վօրէն աղա­­ւաղում։ Դրանք շար­­քա­­­յին մար­­դիկ չեն. գիտ­­նա­­­կան­­ներ են կամ բարձրաս­­տի­­­ճան քա­­ղաքա­­գէտ­­ներ։ Վա­­խենում են, որ Հա­­յաս­­տա­­­նը զար­­գա­­­նայ, մե­­ծանայ, հզօ­­րանայ…Կայ նաեւ ար­­տա­­­սահ­­մանցի շար­­քա­­­յին ժո­­ղովուրդը, որն առանձնա­­պէս գա­­ղափար չու­­նի մեր մա­­սին, իմա­­ցող­­ներն էլ եթէ կան, սփիւռքի շնոր­­հիւ։ Ըստ Պա­­րիս Հե­­րու­­նու «հա­­յերի մշա­­կոյ­­թը, փի­­լիսո­­փայու­­թիւնը, տիեզե­­րագ­­նա­­­ցու­­թիւնը, մի խօս­­քով՝ իս­­կա­­­կան քա­­ղաքակրթու­­թիւնը զար­­գա­­­ցել են շատ վաղ։ Հա­­յերի լե­­զուն բնա­­ծին է։ Հա­­յոց լե­­զուն, քա­­ղաքակրթու­­թիւնը եւ պե­­տու­­թիւնը ձե­­ւաւո­­րուել ու կա­­յացել են տաս­­նեակ հա­­զար տա­­րի առաջ։ Բնա­­սիրու­­թիւնը, բա­­րու­­թիւնը, մար­­դա­­­սիրու­­թիւնը, հա­­ւասա­­րու­­թիւնը, ազա­­տասի­­րու­­թիւնը հա­­յերի մէջ գո­­յու­­թիւն են ու­­նեն այդ ժա­­մանակ­­նե­­­րից»։ Ու­­րեմն մենք մի քա­­նի հա­­զար տա­­րուայ պատ­­մութիւն չէ, այլ մի քա­­նի տաս­­նեակ տա­­րուայ ժո­­ղովուրդ ենք։ Բա­­ցի այդ Հե­­րու­­նին ասում է, որ «Մենք ու­­նե­­­ցել ենք այ­­բուբեն Մ.թ.ա. 3-րդ հա­­զարա­­մեակում, գիր՝ 25 հա­­զար տա­­րի առաջ։ Մաշ­­տո­­­ցը վե­­րականգնել է հա­­յոց այ­­բուբե­­նը 100-ամեայ ընդմի­­ջու­­մից յե­­տոյ։ Այդ մա­­սին գրել եմ հան­­գա­­­մանօ­­րէն «Տիեզեր­­քի ըն­­կա­­­լու­­մը հո­­գեւոր տե­­սան­­կիւնից» յօ­­դուա­­ծում եւ «Հիմ­­քե­­­րը հա­­յոց» գրքում։ Երա­­նի՝ մարդկու­­թիւնը յու­­նա­­­կան քա­­ղաքակրթու­­թիւնը հիմք ըն­­դունե­­լով, խո­­րանար նաեւ իր իս­­կա­­­կան նա­­խահայ­­րե­­­րի քա­­ղաքակրթու­­թեանը։ Բայց ոչ, նոյ­­նիսկ հա­­յերը չեն մտիկ անում Հե­­րու­­նու նման գիտ­­նա­­­կանին։

Ամէն ան­­գամ, երբ լսում եմ, թէ Հա­­յաս­­տա­­­նում չկայ լաւ խմիչք, որ, օրի­­նակ, վրա­­ցական գի­­նին աւե­­լի լաւն է, բա­­ցատ­­րում եմ դա ան­­տե­­­ղեակու­­թիւն է։ Ո՞նց կա­­րող է հա­­յերի նման հին ազ­­գը չար­­տադրել ֆան­­թասթիկ հա­­մեղու­­թեան խմիչքներ։