ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Որքա՛ն հայ կայ աշխարհում, այնքան էլ կարծիք

dzovinarlok@gmail.com

Մինչեւ ապրիլեան յեղա­փո­­­խու­­­­թիւն մենք չու­­­­նէինք իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թիւնը ընտրու­­­­թիւննե­­­­րի մի­­­­ջոցով փո­­­­խելու հնա­­­­րաւո­­­­րու­­­­թիւն։ Այ­­­­սօր ու­­­­նենք այդ նա­­­­խադէ­­­­պը։ Եւ ար­­­­դէն իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թիւնը չի թւում ին­­­­չոր ան­­­­փո­­­­­­­­­­­­­­­խարի­­­­նելի հրէշ, ինչպէս նախ­­­­կի­­­­­­­­­­­­­­­նում։ Եւ ար­­­­դէն այս իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թիւննե­­­­րից պա­­­­հան­­­­ջում են այն ամէ­­­­նը, յա­­­­նուն ին­­­­չի եւ կա­­­­տարուեց յե­­­­ղափո­­­­խու­­­­թիւնը։ Յե­­­­ղափո­­­­խու­­­­թիւնից պա­­­­հան­­­­ջում են յե­­­­ղափո­­­­խական քայ­­­­լեր, մինչդեռ յե­­­­ղափո­­­­խական­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը նա­­­­խընտրում է էվո­­­­լիւ­­­­սիոն ճա­­­­նապար­­­­հով քայ­­­­լել։

Ու­­­­զում եմ այստեղ յի­­­­շեց­­­­նել Պա­­­­րոյր Սե­­­­ւակի մի բա­­­­նաս­­­­տեղծու­­­­թիւնը, գրո­­­­ւած 1962-ին.

Ասում են, թէ միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից կեան­­­­քում ոչի՛նչ չի կա­­­­տար­­­­ւում.

Միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից ո′չ մի կար­­­­պետ եւ ո՛չ մի գորգ չի պատռւում,

Միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից բերդ չի շին­­­­ւում ու չի քանդւում միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից,

Միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից ձիւն չի գա­­­­լիս ու չի փչում ան­­­­գամ քա­­­­մին։

Մի՛րգ չի հաս­­­­նում միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից, ո՛ւր մնաց թէ՝ խե­­­­լօքա­­­­նան,

Զո՛յգ չեն կազ­­­­մում միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից, ո՛ւր մնաց թէ՝ երե­­­­քանան։

Միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից չեն կշտա­­­­նում եւ չեն զգում ջրի կա­­­­րիք.

Ո՛չ այ­­­­սօրն է դառ­­­­նում ան­­­­ցեալ, ո՛չ էլ վաղն է դառ­­­­նում գա­­­­լիք։

Այս ամէ­­­­նը ճիշդ է, հար­­­­կա՛ւ,

Հէնց այսպէս է, ինչպէս որ կայ։

Սա­­­­կայն եթէ իմ կեան­­­­քի մէջ գէթ հարցնէին մի′ ան­­­­գամ ինձ,

Ի՞նչ եմ ու­­­­զում

Ու երա­­­­զում,

Ես կ՚ասէի.

-Ինչ լի­­­­նում է՝ թող որ լի­­­­նի միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մի՛ց…

Ահա այդ վեր­­­­ջին տո­­­­ղերը Սե­­­­ւակի յե­­­­ղափո­­­­խական են, իսկ նոր ձե­­­­ւաւո­­­­րուած իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թիւնը նա­­­­խընտրում է քայլ առ քայլ առաջ գնալ։ Մի­­­­լիոնա­­­­ւոր հա­­­­յեր ու­­­­զում են, որ ամէն ինչ լի­­­­նի միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից, ուստի տրա­­­­մաբա­­­­նական հարց է ծա­­­­գում. իսկ դո՛ւք, ժո­­­­ղովուրդ, կա­­­­րո՞ղ էք միան­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­մից փո­­­­խուել։ Փո­­­­խում եք բնա­­­­կու­­­­թեան վայ­­­­րը, բայց ինքներդ մնում էք նոյ­­­­նը։ Սա վե­­­­րաբեր­­­­ւում է բո­­­­լորին անխտիր. եւ նրանց, ով­­­­քեր մտան իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թեան օղակ­­­­ներ, եւ նրանց, ով­­­­քեր բե­­­­րան­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը բաց սպա­­­­սու­­­­մէն ան­­­­յա­­­­­­­­­­­­­­­պաղ փո­­­­փոխու­­­­թիւննե­­­­րի, եւ նրանց, ով­­­­քեր չեն սպա­­­­սում այդ փո­­­­փոխու­­­­թիւննե­­­­րին, այլ միայն չա­­­­րախնդում են։

Հիաս­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­փու­­­­թեան մեծ ալիք է առա­­­­ջանում։ Մէ­­­­կը Ֆին­­­­լանդիայի օրի­­­­նակն է բե­­­­րում եւ ասում է, թող որ հե­­­­տեւէն այդ օրի­­­­նակին։ Միւ­­­­սը Էս­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­նիայի օրի­­­­նակն է բե­­­­րում, բայց այնտեղ եր­­­­բեք չէր եղել գո­­­­ղապե­­­­տու­­­­թիւն, երբ ընտրու­­­­թեան ժա­­­­մանակ ձայ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րը գո­­­­ղանում էին։ Ին­­­­չե­­­­­­­­­­­­­­­ւէ, վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետ Նի­­­­կոլ Փա­­­­շինեանին նա­­­­խան­­­­ձել չի լի­­­­նի. աշ­­­­խարհի մի­­­­լիոնա­­­­ւոր հա­­­­յեր սպա­­­­սում են նրա­­­­նից երկրի բա­­­­րելաւ­­­­ւում եւ այդ մի­­­­լիոնա­­­­ւոր հա­­­­յերը ամէնքն առան­­­­ձին իրենց տես­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­կանն ու­­­­նեն։

Գլխա­­­­ւոր թի­­­­րախը դա Ազ­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­յին Ժո­­­­ղովի որակն է եւ հա­­­­յեցա­­­­կար­­­­գի բա­­­­ցակա­­­­յու­­­­թիւնը։ Երբ լսում ես քա­­­­ղաքա­­­­գէտ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րին, իրա­­­­ւագէտ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րին եւ այլ մաս­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­գէտ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րին, ապա հիանում ես, սա­­­­կայն իշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­թեան օղակ­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րում տի­­­­րում է ոլոր­­­­տի վե­­­­րաբե­­­­րեալ ան­­­­զօ­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­թիւն եւ դա խիստ հիաս­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­փեց­­­­նում է։

Հիաս­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­փու­­­­թիւնը այնքան է, որ պա­­­­հան­­­­ջում են նոր Տիգ­­­­րան Մեծ կամ Հայկ Նա­­­­հապետ, այլ ոչ թէ Փա­­­­շինեան (ի դէպ Երե­­­­ւանում պատ­­­­րաստւում են բե­­­­մադ­­­­րել Յո­­­­հան Ատոլֆ Հա­­­­սէի Տիգ­­­­րան մեծ օփե­­­­րան։ Այդ մա­­­­սին յայտնել է Հա­­­­յաս­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­նի պե­­­­տական ֆիլ­­­­հարմո­­­­նիայի տնօ­­­­րէն Գա­­­­գիկ Մա­­­­նասեանը)։

Մի քա­­­­նի օր առաջ Գեր­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­նիայում հայ հա­­­­մայնքի հան­­­­դիպման հետ վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետ Փա­­­­շինեանը յի­­­­շեց­­­­րեց, որ 2018- ի Մա­­­­յիսի 9-ին Ստե­­­­փանա­­­­կեր­­­­տում նա յայ­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­րարել է, որ չի պատ­­­­րաստւում բա­­­­նակ­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­յին գոր­­­­ծընթա­­­­ցում ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յաց­­­­նել Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի կող­­­­մը, քան­­­­զի նա Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետը չէ, այլ Հա­­­­յաս­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­նի վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետն է։ Պաշ­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­նական բա­­­­նակ­­­­ցութիւններ դէ­­­­ռեւս տե­­­­ղի չեն ու­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­ցել, բայց վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետը մի քա­­­­նի ան­­­­գամ հան­­­­դի­­­­­­­­­­­­­­­պել է Ալիեւի հետ։ Եթէ նախ­­­­կի­­­­­­­­­­­­­­­նում Ռո­­­­բերտ Քո­­­­չարեանն ու Սերժ Սարգսեանը բա­­­­նակ­­­­ցել են Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի անու­­­­նից, ապա գու­­­­ցէ նրանք ու­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­ցել պատ­­­­ճառ. Քո­­­­չարեանը եղել էր Ղա­­­­րաբա­­­­ղի նա­­­­խագահ, իսկ Սարգսեանը՝ Ղա­­­­րաբա­­­­ղի քա­­­­ղաքա­­­­կան վեր­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­խաւից։ Ադրբե­­­­ջանա­­­­կան կող­­­­մը ի պա­­­­տաս­­­­խան Փա­­­­շինեանի որոշ­­­­ման հա­­­­կադար­­­­ձում է, որ եթէ բա­­­­նակ­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­յին սե­­­­ղանի շուրջ նստի Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յացու­­­­ցի­­­­­­­­­­­­­­­չը, ապա նրանք էլ կը բե­­­­րեն Ղա­­­­րաբա­­­­ղի ադրբե­­­­ջանա­­­­կան ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յացուցչին։ Ին­­­­չին Փա­­­­շինեանը իր հեր­­­­թին հա­­­­կադար­­­­ձում է, որ ադրբե­­­­ջանա­­­­կան ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յացու­­­­ցի­­­­­­­­­­­­­­­չը դա հենց Ալիեւն է, որով­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­տեւ նրա ընտրու­­­­թեան մէջ մաս­­­­նակցել են նաեւ Ղա­­­­րաբա­­­­ղի ատրպէյ­­­­ճանցի­­­­ները որ­­­­պէս Աղ­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­մի կամ Քել­­­­բա­­­­­­­­­­­­­­­ջարի տե­­­­ղամաս…Մինչդեռ Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի ժո­­­­ղովուրդը չի մաս­­­­նակցել Հա­­­­յաս­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­նի վար­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­պետի ընտրու­­­­թիւննե­­­­րին, նա ու­­­­նի իր սե­­­­փական ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յացու­­­­ցի­­­­­­­­­­­­­­­չը, որն է իրենց նա­­­­խագա­­­­հը։ Այսպի­­­­սի նրբու­­­­թիւն։

Եթէ դա­­­­տենք այս տե­­­­սան­­­­կիւնից, ապա հե­­­­տաքրքիր տե­­­­ղաշարժ կ՚ու­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­նայ մի­­­­ջազ­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­յին հան­­­­րութեան գի­­­­տակ­­­­ցութեան մէջ։ Մին­­­­չեւ հի­­­­մա ղա­­­­րաբա­­­­ղեան խնդի­­­­րը դի­­­­տարկւում էր որ­­­­պէս տա­­­­րած­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­յին վէճ Հա­­­­յաս­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­նի եւ Ատրպէյ­­­­ճա­­­­­­­­­­­­­­­նի մի­­­­ջեւ, իսկ Ար­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­խի ներ­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­յու­­­­թիւնը պի­­­­տի հա­­­­մոզի ողջ աշ­­­­խարհին, որ մար­­­­դիկ իրենց անվտան­­­­գութիւ­­­­նից ել­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­լով են ձգտում ինքնո­­րոշման։