Բերման ենթարկուելէն ետք անհետ կորածներու յիշատակման օր ըլլալով նշուած է 17-31 Մայիս թուականները։ Թուրքիա այս առումով բաւականին մեծ աւանդութիւն մը ունի, որ կու գայ զինուորական յեղափոխութեան շրջաններէն։ Մարդու Իրաւունքներու Միութեան յանձնախումբը այս շաբաթուայ համար ծրագրած է զանազան միջոցառումներ։ Անոնցմէ առաջինը գործադրուեցաւ Իսթանպուլի Սուտի Արաբիոյ դեսպանատան մուտքին, ուր լրագրող Ճեմալ Քաշըքճը ամուսնութեան թղթաբանութիւններու համար մտած էր եւ չէր կրցած անգամ մը եւս դուրս ելլել։ Այս ոճիրը թէեւ զբաղեցուց համաշխարհային ԶԼՄ-ներու օրակարգը, բայց վերջ ի վերջոյ քօղարկուեցաւ երկիրներու տնտեսական փոխադարձ շահերու հետեւանքով։ Արդարեւ Մարդու Իրաւունքներու Միութիւնը խորհրդանշական այս վայրի վրայ մեկնարկելով պատգամ փոխանցած կ՚ըլլայ պետութիւններու ձեռքով գործադրուած յանցագործութիւններու դէմ։
Ինչպէս ծանօթ է, բերման ենթարկելով անհետ կորսնցնելու աւանդութիւնը ունի պատմական անցեալ։ Ան միառժամանակ իր մէջ կը պահէ որոշ ռազմավարութիւն։ Ռազմավարութիւն՝ որ կը միտի սարսափի զգացումով չէզոքացնել բոլոր ընդդիմադիրները։
Թուրքիոյ հարաւ արեւելեան յատկապէս քրտաբնակ տարածքներուն մէջ արդիւնք տուած է այս ռազմավարութիւնը, քանի մարդիկ գիտէին թէ ինչ կը նշանակէ սպիտակ գոյնով եւ «Թորոս» վաճառանիշով ինքնաշարժի այցելութիւնը։ Գիտէին թէ այդ ինքնաշարժներով բերման ենթարկուածները չեն կրնար անգամ մը եւս տեսանելի ըլլալ։
Թուրքիոյ ներկայ կառավարութիւնը նախքան իր դիրքերը ամրապնդելը բազմիցս արտայայտուած էր այս մասին եւ խոստացած, որ նման դէպքերը կը վերաբերին նախկին շրջանին եւ իրենց իշխանութեան օրով կարելի չէ այս բնոյթով ոճրագործութիւն մը։
Մինչդեռ ժամանակի ընթացքին Էրտողանի կառավարութիւնը եւս գործադրեց այդ նոյն մարդասպանութեան եղանակը, որու հետեւանքով օրըստօրէ աճեցան բերման ենթարկուելով անհետ կորածներու թիւնը։
Նոյն սարսափը այսօր ալ կը տիրէ երկրէ ներս եւ միակ փոփոխութիւնն է տարիներու պարտադրանքի հետեւանքով սպիտակ «Թորոս»ներու փոփոխութիւնը, այժմ նոյն չար արարքի համար կը գործածուի «Ֆօրտ Ռենճըր»ներ, դարձեալ սպիտակ գոյնով։
Այս տեսակի ոճիրներու դէմ մեծ պայքար տարած են Հարաւային Ամերիկայի մարդու իրաւունքի պաշտպանները։ Անոնք նոյնիսկ յաջողած են տուեալ ժամանակահատուածի յանցագործները դատելու։ Իսկ Թուրքիոյ մէջ նման դատավարութիւն մը չէ կատարուած, պարզապէս արդարացնելու համար պետութեան յարատեւելու սկզբունքը։ Ճիշդ է որ շրջաններ կը փոխուին, այդ շրջաններու հետ կը փոխուին քաղաքական գործիչներ, բայց պետութիւններու ոճրագործ յատկութիւնը կը մնայ անփոփոխ։
Թերեւս այսօր կարելի է նման յատկութեան մասին խօսիլ Հայաստանէ ներս եւս։ Չէ որ հոն ալ պետութիւնը, ի դէմ քաղաքացիներու բուռն բողոքին ազատ թողուց Հանրապետութեան Բ. նախագահ Ռոպերտ Քոչարեանը։ Այս պատկերը եւս մտահոգիչ է, քանի որ Քոչարեան իր յանցագործութիւններով դատապարտուած էր ժողովուրդի խղճին մէջ։ Բոլորը գիտէին անոր վերագրուած յանցագործութիւններուն մասին եւ հիմա յոյսի նշոյլ մը գոյացած էր, թէ արդարութիւնը իր տեղը կը գտնէ եւ յանցագործը կ՚ենթարկուի արժանի պատժին։
Ցաւալի է տեսնել այն իրողութիւնը, ըստ որու պետական միտքը կը դիմադրէ արդարութեան, թէ Թուրքիոյ եւ թէ Հայաստանի մէջ նոյն մտայնութեամբ։
pakrates@yahoo.com