ԼԻՒԼԻՒՖԷՐ ՔԷՕՐԻՒՔՄԵԶ
lulufer@gmail.com
«Նոյնն է գաղթականներու նիւթին մէջ մեր քաղաքականութիւնը, բայց խնդիր մը ունինք, այլեւս անոնք չենք կրնար պահել»։ Երկար գործընթացք մը ապրեցանք մինչեւ որ հասանք այս հանգրուանին։ Սուրիոյ խնդրին մէջ որդեգրած ինք բաց դրան քաղաքականութիւն մը։ Խնդիրը շրջուեցաւ եւ հասանք սահմանագծին հաստ ու բարձր պատեր հիւսելու հանգրուանին։ Գաղթականները նախ դիմաւորած էինք «հիւրեր» ըլլալով։ Ապա անոնք վերածուեցան «սուրիացի»ի։ Հիւրասիրութիւնը վերածուեցաւ հանդուրժելու։ Նախապէս ամենաբարձր գաղթականները ամենալաւ պայմաններով ընդունող երկիր էինք եւ հիմա կը յայտարարենք, թէ անոնք պահելու ի վիճակի չենք։ Ինչպէ՞ս եղան այս անցումները։
2015-ին «Երկար Ամառ» նկարագրուած եւ ընդհանրապէս սուրիացիներէ բաղկացող գաղթականներուն Թուրքիոյ վրայէն դէպի արեւմտեան երկիրներ զանգուածային գաղթէն ետք ԵՄ նախ Թուրքիան դասեց ապահով երրորդ երկրի աստիճանակարգով եւ 2016-ի Մարտին ալ Թուրքիոյ հետ կնքեց «Ետ ընդունելու համաձայնութիւն»։ Այս համաձայնութիւնը մէկ կողմէն Թուրքիան կը դնէր Համաշխարհային գաղթի վարչութեան առանցքային երկրի դիրքին, իսկ միւս կողմէ կը պատշաճէր Եւրոպայի սահմաններու վարչամեքենայի արտաքսման տրամադրութեան։ Այսպէսով Եւրոմիութեան սահմանները գաղթականներու համար քիչ մը աւելի հեռու քշուած եղան։ Այս համաձայնութեամբ զանազան միջոցներով մինչեւ Եւրոպա երթալ յաջողածները շուտափոյթ կերպով ետ պիտի վերադարձուէին դէպի Թուրքիա։ Եւրօ Միութիւնը նաեւ կը խոստանար Թուրքիոյ նիւթական աջակցութիւն ապահովել սուրիացիներու կենցաղը բարելաւելու համար։
Միջազգային համագործակցութիւնով մը Թուրքիա մնալու դատապարտուած գաղթականներուն առողջական ծառայութիւններու, ուսման, աշխատանք գտնելու, առիթները թուղթի վրայ երաշխաւորուեցան։ Այդ բոլորը մնացին թուղթի վրայ, որովհետեւ իրողութեան մէջ գաղթականները ենթարկուեցան՝ թշուառութեան, կեղեքումի, խտրականութեան հետզհետէ ցեղապաշտութեան սպառնալիքներու հետ դէմհանդիման։ Անոնք արդէն զուրկ էին գաղթականի օրինական իրավիճակէն։ Այսպէսով իրենց դիմաց փակուած կ՚ըլլար ապաստանելու առիթները եւս։ Իսկ Թուրքիա համաձայնութեան պարտադրանքին տակ լրջօրէն կը հսկէր սահմանները եւ արգելք կ՚ըլլար ապօրէն անցումներուն։
Անոնք հիմա մատնուած էին լուրջ անորոշութեան մը։ Մէկ կողմէն կը շրջէին գաղթականներուն քաղաքացիութիւն շնորհելու մասին լուրեր, սակայն կարելի չէր ըլլար, այդ պնդումներուն իրողութիւնը հաստատել։ Վերջապէս սուրիացի գաղթականներուն համար, թէ կը ջնջուէր միջազգային խնայելու միջոցները եւ թէ Թուրքիոյ մէջ կեանքը հետզհետէ աւելի դաժան կ՚ըլլար։
Սուրիոյ պատերազմի համաշխարհային քաղաքականութեան վրայ ունեցած ալեկոծումը եւ պատերազմի բերմամբ իրենց երկիրներէն հեռանալով զանգուածային ձեւով դէպի Թուրքիա եկողներու բազմութիւնը անտեսութեան մատնեց այլ երկիրներէն եկած գաղթականները։ Յատկապէս Աֆղանիստանէն գաղթը տարիներէ ի վեր կը շարունակուի եւ ՄԱԿ-ի գաղթականներու բարձրագոյն կոմիսարութիւնը տարողութեան անբաւարարութիւնը պատրուակելով գաղթական չ՚ընդունիր երրորդ որեւէ երկրի համար։ Անոնք միայն պայմանաւորուած պաշտպանութեան մը կրնան տիրանալ եւ կը տեղաւորուին յատուկ կառուցուած բնակավայրեր առանց աշխատանքի իրաւունքի տիրանալու։ Այս բոլորը շատերուն համար կրնան թուիլ դժուար հասկնալի թեխնիքական տեղեկութիւններ։ Այլեւս չեն գործեր բոլոր այն համակարգերը, որոնք ձեւաւորուած էին Բ. Համաշխարհային պատերազմի աւարտին եւ կը միտէին կեանքը վտանգուած մարդոց օգնել։ Իսկ այսօր բազում արգելքներ կան օրէնքներով երաշխաւորուած այդ առիթներուն հասնելուն դիմաց։ Այս օրերուս անգամ մը եւս աւելի մարդավայել պայմաններու մէջ ապրիլ ցանկացողները իրենց դիմաց կը գտնեն փշաթելեր, պատեր, տեսախցիկներ եւ զինեալ սահմանապահեր։ Պետութիւնները իրենց բոլոր կարողութիւնով կը փորձեն արգելք ըլլալ գաղթականներուն ներթափանցման։ Անուանի քաղաքագէտ Ակամպենի բնութագրած արտայայտութեամբ մերկ կեանք մը ձեւաւորուած է գաղթականներուն դիմաց։ Սահմանագծին վրայ իրենց ենթարկուած անմարդկային վերաբերումը անպատժելիութիւնով երաշխաւորուած է։ Նոյնիսկ անոնք այլեւս մարդ կոչումի ալ արժանի չեն դատուիր։ Հազարաւոր մարդկանց ենթարկուած այս պայմանները ստեղծողները ո՛չ միայն գաղթականներուն, այլ գաղթական չեղողներուն համար ալ շատ լուրջ մղձաւանջ մը դարձած է։ Պատերազմի ընթացքին կատարուած յանցագործութիւնները, զանգուածային մարդասպանութիւնները, ցեղասպանութիւնը եւ դեռ անհամար չարիք անխուսափելիօրէն ծանր բեռ մը կը թողու մարդկանց վրայ։ 27 Փետրուարի գիշերուայ ժամերէն այս կողմ հազարաւոր մարդիկ անտեսուած են Թուրքիա Յունաստան սահմանագծին վրայ։ Այդտեղ կատարուածները մարդկութեան դէմ յանցագործութիւն ըլլալով պիտի յիշուին պատմութեան էջերուն։
