Հայը ուժեղ է միայն հայով

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Ծանր է ամէն վայրկեան, բայց օրուայ ծան­րա­գոյն պա­հը դա մա­հուան ցու­ցակնե­րի հրա­պարա­կումն է լու­րե­րում։ Գե­րեզ­մա­նային լռու­թիւն է տի­րում հա­յերի սրտում։ Շա­տերի սիր­տը չի դի­մանում եւ կանգ է առ­նում, եւ ամէն կող­մից մա­հուան բօթ ենք առ­նում, որը չգի­տես ին­չու զար­մանք է առա­ջաց­նում՝ ին­չո՞ւ մա­հացաւ, օրի­նակ, այս հրա­շալի դե­րասա­նը, նա կար­ծես բա­րի հրեշ­տակ լի­նէր թատ­րոնում՝ չհաս­կա­նալով, որ հէնց հրեշ­տա­կի փխրուն սիր­տը չդի­մացաւ։ Ցաւ, անսկիզբ եւ ան­վերջա­նալի ցաւ։ Մի քա­նի օր առաջ ռմբա­կոծե­ցին Ստե­փանա­կեր­տի ծննդա­տու­նը։ Մինչ այդ՝ Շու­շիի Ղա­զան­չե­ցոց եկե­ղեցին։ Ռմբա­կոծող­ներն ասում են, որ Ստե­փանա­կեր­տը (ազե­րիներն անո­ւանում են քա­ղաքը Խան­քենդի), Շու­շին դա ատրպէյ­ճա­նական քա­ղաք­ներ են, հե­տեւա­բար ռմբա­կոծում են իրենց սե­փական քա­ղաք­նե­րը... Երե­ւում է, որ նպա­տակ են դրել ոչնչաց­նել հա­յերի քա­ղաք­նե­րը եւ քան­դած ու աւերած տա­րածքնե­րում կա­ռու­ցել իրեն­ցը՝ մաք­րելով հա­յերի հետ­քե­րը...

Ռազ­մա­կան փոր­ձա­գէտ, ՌԴ ԶՈԻ հե­տախու­զութեան գնդա­պետ Ալեք­սանդր Ժի­լինը ար­ձա­գան­գում է. «Ալիեւի պա­տերազ­մի մա­սին պատ­կե­րացումնե­րը ողոր­մե­լի են։ Նա հի­մա պա­տերազ­մում է երե­խանե­րի, ծե­րերի, յղի կա­նանց, հի­ւան­դա­նոց­նե­րի, ծննդատ­նե­րի, եկե­ղեցի­ների դէմ։ Կարճ ասած՝ ռազ­մա­կան յան­ցա­գոր­ծութիւններ է կա­տարում։ Չնա­յած զար­մա­նալի կը լի­նէր Ալիեւի պէս մէ­կից՝ այլ բան սպա­սել»։.

ՌԴ Պետ­դումա­յի պատ­գա­մաւոր Վի­տալի Մի­լոնով.

«Շատ եմ մտա­ծել այս պա­տերազ­մի մա­սին. Ալիեւը պար­տո­ւել է. Ալիեւն պար­տո­ւել է առա­ջին քրիս­տո­նեայ ժո­ղովրդին, պար­տո­ւել է այդ ժո­ղովրդի ռազ­մա­կան պատ­մութեանը, մշա­կոյ­թին, ոգուն, իմաս­տութեանը, ապ­րե­լու կամ­քին, ու­ժին։ Պար­տո­ւել են եւ դրա հա­մար հա­րուա­ծել են եկե­ղեցուն եւ ծննդա­տանը»։

1. Ին­չից եմ վա­խենում.

Շա­տերն են վա­խենում այն պա­հից, երբ խա­ղաղու­թիւն վեր­ջա­պէս կը հաս­տա­տուի, տա­րօրի­նակ է, չէ՞, որով­հե­տեւ կա­րող է կրկին վե­րադառ­նանք մեր նախ­կին ապ­րե­լակեր­պին, կար­ծես թէ ոչին չէր պա­տահել։ Մենք շատ խա­ղաղա­սէր ազգ ենք, մո­ռանա­լով, որ մեզ պար­տադրրո­ւած է մշտնջե­նական պա­տերազ­մա­կան իրա­վիճակ եւ մենք պի­տի ապ­րենք լա­տինա­կան թե­ւաւոր խօս­քի սկզբունքով si vis pacem, para bellum —ու­զում ես խա­ղաղու­թիւն՝ պատ­րաստո­ւիր պա­տերազ­մի։ Ար­դեօ՞ք բա­ցի դի­մակ դնե­լու պար­տադրան­քից կը պար­տադրենք մեզ տի­րապե­տել պա­տերազ­մի պայ­մաննե­րում գո­յատե­ւելու հմտու­թիւննե­րին...

2. Յոգ­նել եմ.

«Մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց» դա­տարկ բա­ռակա­պակ­ցութիւ­նից, լու­րե­րից, որ­տեղ յայ­տա­րարում են ով ինչ ասեց՝ Թրամ­բից սկսած եւ... Թրամ­բով էլ վեր­ջացրած։ Որ մարդ է գնում հաս­նում ԱՄՆ, որ­պէսզի լսի Փոմ­Փէ­յոից հե­տեւեալը. «Յոյս ու­նեմ, որ հա­յերը կը կա­րողա­նան պաշտպա­նուել ատրպէյ­ճանցի­ների գոր­ծո­ղու­թիւննե­րից»։

3. Զար­մա­նում եմ.

Որ ու­նե­նալով հսկա­յական նե­րուժ ամ­բողջ հա­յու­թեան մասշտա­բով՝ մտա­ւոր, զի­նուո­րական եւ այլն, դրա ոչ մի տո­կոսը չենք օգ­տա­գոր­ծում՝ հա­մապա­տաս­խան նա­խարա­րու­թիւն կամ կա­ռոյց չու­նե­նալու պատ­ճա­ռով, եւ ողջ մեր նե­րու­ժը գնում է այս կամ այն անար­ժան մար­դու պա­հուած­քը թա­մաշա անե­լու վրայ...

4. Իհար­կէ, յաղ­թե­լու ենք։

Բայց այդ առի­թով ու­զում եմ յի­շել այն պատ­մա­կան

ֆուտպո­լը Հա­յաս­տան-Թուրքիա, կար­ծեմ 2008-ին, երբ Կիւլն էր հիւր եկել... Թուրքե­րը վա­խեցած էին, իսկ մենք, հա­յերս, մար­զա­դաշ­տում նստած տեն­չում էին գէթ մէկ կոլ ըմ­բոշխնել հայ­կա­կան թի­մի կող­մից։ Սա­կայն թուրքե­րի թի­մը շատ ու­ժեղ էր եւ պատ­րաստո­ւած։ Ու­զում եմ ասել, որ հէնց այնպէս, մեծ ցան­կութեամբ յաղ­թա­նակ հնա­րաւոր չէ ար­ձա­նագ­րել, երբ մենք պա­տերազ­մում ենք՝ այս մէկ ամ­սո­ւայ ըն­թացքում լռաց­նե­լով 28 եւ 2,5 տա­րուայ բա­ցը... տղա­ների արեան գնով։ Ամօթ է։ Շատ ամօթ այդ տղա­ների առաջ...

Աշ­խարհի հա­յու­թիւնը ան­շուշտ ոտ­քի է կանգնել. նկա­րիչը իր նկար­ներն է հա­մացան­ցով վա­ճառում եւ գու­մա­րը փո­խան­ցում հա­մահայ­կա­կան հիմ­նադրամ, հայ երա­ժիշտնե­րը ողջ աշ­խարհից միասին նո­ւագում են եւ այսպի­սով հրա­ւիրում են հան­գա­նակու­թեանը... Սա­կայն կրկնում եմ. եթէ լի­նէր հա­մահայ­կա­կան մի կա­ռոյց, որը կար­գա­ւորէր հա­յու­թեան ջան­քե­րը, ապա երե­ւի թէ այդ եր­թե­րի եւ Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թեան պա­հան­ջի փո­խարէն կը մտա­ծէին միայն ու միայն զէն­քի մա­սին, որով­հե­տեւ մեր պա­տերազ­մը 21- դա­րում դեռ նա­խադէ­պը չու­նե­ցաց պա­տերազմ է իր բնոյ­թով, որ­տեղ իշ­խում են անօ­դաչու սար­քե­րը ԱԹՍ-նե­րը, օդից է թափ­ւում մա­հը։ Ափ­սոս մեր հսկայ սփիւռքը իր անե­լիքը լաւ չի պատ­կե­րաց­նում եւ իր ջան­քերն օգ­տա­գոր­ծում է յա­նուն Ար­ցա­խի ճա­նաչ­ման։ Ուշ է եւ... ապար­դիւն։ Ի՞նչ տո­ւեց մեզ առա­ջին ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչու­մը 34 երկրնե­րի կող­մից, ի՞նչ, բա­ցի երկրորդ ցե­ղաս­պա­նու­թեան սպառ­նա­լիքից։ Աշ­խարհը ան­շուշտ փո­խուել է, որով­հետւ աշ­խարհը տես­նում է, որ սա տա­րած­քի կռիւ չէ, այլ մէ­կի ցե­ղաս­պան, մար­դա­կեր եւ մար­դա­կոր­ծան ոճ­րա­գոր­ծութիւ­նը միւ­սի նկատ­մամբ։ Եւ քա­նի որ աշ­խարհն այ­լեւս ոչ միայն լսում է, ինչպէս դա տե­ղի ու­նե­ցաւ 105 տա­րի առաջ, այլ նաեւ տես­նում է, ապա սար­սա­փով ար­ձա­գան­գում է։

«Ատրպէյ­ճանցի լրագ­րո­ղը ասում է՝ մենք պէտք է սպա­նենք բո­լոր հա­յերին, քա­նի որ նրանք թշնա­մի են։ Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք 21-րդ դա­րում լրագ­րո­ղը ու­զում է գնալ եւ սպան­նել բո­լոր հա­յերին, այդ թւում՝ նո­րածին­նե­րին։ Ալիեւը եւ միւս պաշ­տօ­նեանե­րը սրա վե­րաբե­րեալ բան չեն ու­զում ասե՞լ։ Բա ասում էին՝ մենք ու­զում ենք խա­ղաղ ապ­րել հա­յերի հետ։ Այսպէս էք ու­զու՞մ խա­ղաղու­թիւն։ Ես եր­բեք չեմ տե­սել, որ որե­ւէ հայ նման զզո­ւելի եւ կեն­դա­նական մտքեր ար­տա­յայ­տի։ Իսկ ատրպէյ­ճանցի­ների մօտ այս անա­սու­նին բնո­րոշ մտքե­րը հան­դի­պում եմ։ Սա ի՞նչ է։ Մեկ այլ ատրպէյ­ճանցի լրագ­րող ասում է՝ Լաւ­րովն ու վար­չա­պետ Մի­շուստի­նը՝ ազ­գութեամբ թշնա­մի են, որով­հե­տեւ հայ են։ Սա անա­սու­նին բնո­րոշ մտա­ծելա­կերպ է, սա Ատրպէյ­ճա­նի խայ­տա­ռակու­թիւնն է».- Վլա­տիմիր Սո­լով­յով, հե­ռուստալ­րագրող, հրա­պարա­կախօս։

«Այստեղ Ռու­սաստա­նում ոմանք ատրպէյ­ճանցի­ների ասած­նե­րը ոգե­ւորո­ւած կրնում են, թէ Ղա­րաբա­ղը Սո­վետա­կան Ատրպէյ­ճա­նի մէջ էր։ Իսկ չէ՞ք ցան­կա­նում իմա­նալ, թէ Ղա­րաբա­ղը ինչպէ՞ս յայտնո­ւեց Ատրպէյ­ճա­նի կազ­մում։ Սո­վետա­կան միու­թիւնում Լե­նինը ու­րիշնե­րին բա­ռիս բուն իմաս­տով նո­ւիրում էր հայ­կա­կան հո­ղերը։ Կար­սի եւ Մոս­կո­ւայի պայ­մա­նագ­րե­րով թուրքե­րին նո­ւիրե­ցին՝ Կար­սը, Ար­տա­հանը, Սուրմա­լուն, Արա­րատ լե­ռը, իսկ Ատրպէյ­ճա­նին նո­ւիրե­ցին Նա­խիջե­ւանը։ Յե­տոյ 1921թ.-ին Ատրպէյ­ճա­նին նո­ւիրե­ցին նաեւ Ղա­րաբա­ղը։ Սա ոչ միայն դա­ւաճա­նու­թիւն էր հա­յերի նկատ­մամբ, սա դա­ւաճա­նու­թիւն էր նաեւ ռու­սա­կան շա­հերի նկատ­մամբե. ՌԴ-ում Արե­ւել­քի հար­ցե­րով առա­ջատար փոր­ձա­գէտ Եւ­գե­նի Սա­տանովսկի։